Katrien Herdewyn: ‘Er is dringend nood aan een vrouwelijke touch in de wetenschap’

Van nanotechnologie tot naaldhakken: Weekend.be sprak met Katrien Herdewyn die haar doctoraat in nanotechnologie combineert met haar liefde voor schoenen via haar eigen schoenenlijn Elegnano.

First things first: nanotechnologie, wat is dat eigenlijk? Letterlijk gezien is het wetenschap op een hele kleine schaal, meer bepaald op 10^-9 meter, maar dat is natuurlijk maar moeilijk voor te stellen. ‘Een nanometer ten opzichte van een meter is zoals een bosbes naast de aarde’, legt Katrien uit. ‘Je voelt het niet, je ziet het niet, maar het is wel constant rond ons. Op een dergelijk kleine schaal gaan ook de wetten van de natuur anders reageren.’

Een nanometer is zoals een bosbes ten opzichte van de aarde

‘Het is bijvoorbeeld niet meer zo dat iets van boven naar beneden valt: de zwaartekracht geldt niet meer. Zo kan je dus de eigenschappen van een materiaal veranderen.’

Dat nanotechnologie niet alleen in een labo baanbrekend werk kan opleveren, bewijst Katrien met haar schoenlabel Elegnano. ‘Met nanotechnologie kan je zelfs het meest artisanale leer water- en vuilafstotend maken, of de materialen antibacterieel maken waardoor zweetgeuren geen kans krijgen. Het geeft een soort magische touch aan objecten; aan het oppervlak zie je er niets van, maar vanbinnen gebeurt er wel van alles. Op dit moment is nanotechnologie echt dé volgende grote evolutie binnen de technologie.’

Elegnano

Katrien kreeg het idee voor haar schoenencollectie vanuit haar doctoraat, waarbij ze werkt aan een technologie om barcodes in een product zelf te verwerken. ‘De bedoeling is dat wanneer een rokje of schoen gescand wordt, die binaire code mee in de vezels zelf zit en je ze niet meer ziet. Daarvoor experimenteer ik nu met natuurlijke materialen zoals insuline. Dat is nog allemaal heel futuristisch en het zal nog wel even duren voor die technologie zijn ingang vindt in de markt. Tijdens zo’n proces gaat het vooral om het onderzoek op zich, en wordt er pas in tweede instantie aan het commerciële potentieel gedacht. Maar na al die uren in het labo begon ik er wel naar te verlangen om ook echt iets te doen met die mogelijkheden.’

Op dat moment combineerde Katrien haar onderzoek met een cursus schoenontwerp aan de academie van Sint-Niklaas, toen nog voornamelijk een hobby. ‘Overdag werkte ik als doctorandus met enorm futuristisch materiaal, mijn avonden vulde ik dan weer met het ontwerpen van artisanale schoenen.’

Overdag werkte ik als doctorandus, ’s avonds maakte ik schoenen

‘Ik dacht: die twee samen, misschien zit daar nog iets in. Aan de ene kant omdat schoenen nog erg ambachtelijk zijn en er zo weinig technologische vooruitgang is gebeurd in die sector, en anderzijds omdat ik met een technologie zat waar nog maar weinig commerciële producten mee gemaakt werden. Net de combinatie van die twee leek me wel een mooie uitdaging.’

Voor haar eerste collectie werd nanotechnologie niet alleen in het leer zelf gewerkt, maar vormde het ook een letterlijke inspiratiebron voor de ontwerpen. Zo bestond het ontwerp ‘O (zuurstof)’ uit een uitwaaierende structuur van okerkleurige vierhoekjes, gebaseerd op de organisatie van elektronen rond zuurstof. ‘Ondertussen is de collectie wat minder excentriek en vormt vooral de lotus een belangrijke inspiratie, omdat het effect dat we toepassen op het leer ook de naam lotuseffect draagt.’ Binnenkort mogen we ook een Valentijnscollectie en de eerste echte zomercollectie van Elegnano verwachten.

Vrouwen in de wetenschap

Hoewel de geschiedenis zijn rolmodellen als Marie Curie kent en regelmatig bewezen wordt dat ook vrouwen uitgelezen wetenschappers kunnen zijn, blijven de laboratoria ook vandaag nog een echte mannenwereld.

90% van mijn klas was mannelijk

‘Toen ik burgerlijk ingenieur ging studeren was minstens 90% van mijn klasgenoten mannelijk. Soms was dat heel stigmatiserend, bijvoorbeeld bij groepswerken; ‘maak jij de presentatie maar, wij zullen wel nadenken’ , leek gangbaar. Of dat je een vraag stelt en de assistent antwoordt aan de man die naast je zit.’

Nu Katrien doctoreert, speelt de stereotypering gelukkig al wat minder, al heeft ze nog steeds het gevoel dat ze zich als jonge vrouw extra moet bewijzen. ‘Ik ben nog geen 30 jaar. Dat geeft al meteen een minder geloofwaardige uitstraling dan wanneer een man van 35 ergens binnenwandelt. Tijdens mijn doctoraat gebeurde het wel eens dat ik metingen moest superviseren met mensen die ouder waren, waarvan je meteen merkt dat ze je niet erg hoog inschatten. Maar als je dan een goede indruk maakt, kan je ook ze net overdonderen en hun verwachtingen tenietdoen. Het is dus een nadeel dat je ook in een voordeel kan omzetten.’

Ook is Katrien er steevast van overtuigd dat meisjes over minstens evenveel wetenschappelijke capaciteiten beschikken als jongens, wat ze ook duidelijk merkt vanuit haar ervaring als assistent. ‘Meisjes en jongens benaderen de stof vaak wel anders, of denken op een verschillende manier na. Maar ik denk net door hen samen te zetten we de beste resultaten bereiken: puur mannelijke teams werken vaak minder goed samen dan gemengde teams”.

Meisjes zijn vaak veel ambitieuzer in de wetenschap

‘Het is dus ook echt wel nodig om die vrouwelijke touch te hebben in de wetenschap. Ik merk ook dat meisjes vaak veel onzekerder zijn, terwijl mannen er sneller van overtuigd zijn dat ze dat allemaal wel kunnen. Dat zorgt er enerzijds voor dat minder meisjes starten, maar dat ze vaak wel bij de hogere scores zitten: ze houden alles beter bij en zijn vaak veel ambitieuzer.’

Ook in de toekomst moeten jonge meisjes al van in de lagere school veel meer gestimuleerd worden om ook wetenschappelijke richtingen in te slaan, vindt Katrien. Vooral rolmodellen zijn daarin heel belangrijk: ‘veel meisjes denken dat ze als ingenieur altijd achter een computer moet zitten, maar er zijn ook veel andere wegen die je met wetenschappen uit kan. Wanneer er vrouwen in wetenschappelijke domeinen afgebeeld worden is het belangrijk dat ze zichzelf daarin kunnen herkennen en zien dat het niet allemaal zo stereotiep als de maatschappij het ons vaak durft aanpraten.’