Hoe Primark een T-shirt voor 4 euro kan verkopen

Volgende week opent de zesde Belgische vestiging van Primark, de keten die even geliefd als omstreden is. Hoe ethisch gaat het bedrijf nu eigenlijk te werk? Katherine Stewart, hoofd Duurzaamheid bij Primark, antwoordt: ‘Hoe goedkoper, hoe slechter de werkomstandigheden, denken mensen. Dat klopt niet.’

De opening van de winkel op de Meir valt samen met een trieste verjaardag. Vijf jaar geleden stortte in Savar, Bangladesh, Rana Plaza, een acht verdiepingen tellend gebouw, in. Meer dan duizend arbeiders kwamen om. Het was de ergste ramp in de kledingindustrie ooit.

Een van de merken die er zijn kleren liet produceren was Primark. ‘Het was een wake-upcall’, zegt Katherine Stewart, hoofd van Ethical Trade and Environmental Sustainability bij Primark. ‘Het bracht alles in een stroomversnelling.’ Het team van Stewart vertienvoudigde en kreeg naast duurzaamheid en ethische handel een derde verantwoordelijkheid: structurele integriteit.

Wat houdt die derde pijler in?

Katherine Stewart: ‘Na Rana Plaza beseften we dat we niet alleen de veiligheid van wat er in de fabriek gebeurt moeten controleren, maar ook die van het gebouw zelf. We hebben toen een ingenieur onder de arm genomen. Daarnaast zijn we ook lid van het Bangladesh Accord on Building & Fire Safety. Dat is een samenwerking tussen 172 merken, de textielvakbond Industrial en ngo’s, met als doel tot één veiligheidsnorm te komen die gemakkelijk geïmplementeerd kan worden in alle fabrieken. We delen namelijk 98 procent van de fabrieken waarmee we werken. Officieel loopt het Accord in mei 2018 af en neemt de regering het van ons over. Die overdracht zal niet gebeuren als ze niet voldoen aan een aantal criteria die door de textielvakbond zijn opgesteld.’

Een basic T-shirt van Primark kost vier euro. Hoe kan dat voor die prijs?

‘Doordat wij in grote volumes verkopen, kunnen we de aankoopprijs van onze stoffen drukken en is de productiekost lager. Een fabriek maakt geen vijfduizend maar vijf miljoen stuks van een shirt, waardoor de prijs per stuk zakt. Die shirts worden samen verpakt in de fabriek en komen pas uit de exact afgemeten doos in de winkel. Er is dus geen onnodige verpakking en geen tussenstop in een opslagruimte. We hebben geen dure labels. En we maken geen reclame. Als ik mensen meeneem naar onze fabrieken, zijn ze altijd verbaasd dat er in dezelfde fabriek verschillende merken van de band rollen. Ons T-shirt van vier euro ligt daar naast één van 24 euro. Het loon dat de arbeiders ervoor krijgen is nochtans hetzelfde.’

Stel dat je zes euro voor een T-shirt zou vragen. Zou je dan minder verkopen?

‘We hebben klanten in alle lagen van de bevolking. In onze flagships in Londen is tachtig procent van onze klanten toerist, maar in de kleinere steden is dat niet het geval. Daar kopen ze maar één of twee stukken en niet hele zakken vol, zoals je in de hoofdsteden ziet. We willen ook die klanten blijven aantrekken.’

Die twee euro meer zou voor een arbeider in Bangladesh nochtans een groot verschil maken.

‘Zelfs als we meer zouden betalen, zou dat vandaag nog niet doorstromen naar hun lonen. Je kunt het onmogelijk fabriek per fabriek aanpakken, want die fabrieken werken voor meerdere merken tegelijk. Alleen als je er ook de overheid bij betrekt, kun je tot een oplossing op lange termijn komen. Daarom hebben we ons aangesloten bij het initiatief ACT, dat het minimumloon wil optrekken voor de hele sector. In Cambodja hebben we een vergelijkbaar project gesteund en daar heeft het al voor verandering gezorgd. Daarnaast focussen we ons ook op het opleiden van mensen in de fabriek zelf, zodat ze kunnen doorgroeien en zo beter betaald worden.’

Hoe komt het dat Primark meer tegenwind krijgt dan andere fast fashion brands?

‘Omdat mensen ervan uitgaan dat prijs gelijkstaat aan ethiek. Hoe goedkoper iets is, hoe slechter de werkomstandigheden wel zullen zijn. Maar dat is dus niet juist. We werken er nu aan om transparanter te worden. Zo vind je sinds kort een lijst van al onze fabrieken op onze website.’

Hoe vaak worden die fabrieken aan een controle onderworpen?

‘Minstens één keer per jaar. Maar als we merken dat er problemen zijn, gaan we vaker en onaangekondigd langs. Na elke audit wordt een actieplan opgesteld dat samen met de manager van de fabriek overlopen wordt. Elke fabriek waarmee we samenwerken is vooraf grondig gecontroleerd. Zo’n controle neemt ongeveer drie tot zes maanden in beslag. De helft van de fabrieken die zich aanbieden, komt daardoor zelfs nooit in aanmerking.’

Wat moet er gebeuren opdat Primark een contract met een fabrikant verbreekt?

‘Als we merken dat er geen actie wordt ondernomen om problemen aan te pakken. Of als we ze betrappen op het uitbesteden van werk. Dan krijgen ze een gele kaart. Twee gele kaarten en ze vliegen eruit.’

Werken jullie nog samen met de fabrikant van Rana Plaza?

‘Niet meer met de fabrikant, wel nog met de leverancier waarvoor hij werkte.’

Welke stappen onderneemt Primark op het vlak van duurzaamheid?

‘We zijn al bezig met het beperken van het gebruik van chemicaliën. In 2013 begonnen we een project voor duurzaam katoen in Indië, met 1200 vrouwelijke katoenboeren. Want als je samenwerkt met vrouwen, komt dat de hele gemeenschap ten goede. Het waterverbruik is er gedaald en de productie bijna verdubbeld. Omdat het project zo’n succes is, willen we het uitbreiden naar tienduizend boeren, en niet alleen in Indië.’