5 voedselrevoluties die de geschiedenis veranderden

Eten is lekker en gezellig maar niets meer dan dat? Niet helemaal juist, want het kan de wereld veranderen.

Toegegeven, een stuk chocolade kan de loop van de werkdag op deze redactie flink veranderen, maar deze vijf producten halen het grovere geschut uit de kast. Dankzij hen is de hele wereldgeschiedenis al veranderd of zal dat in de toekomst nog gebeuren.

Nog voor het begin van onze jaartelling: brood

Het moment dat onze voorouders besloten zich te vestigen en een stukje grond te verbouwen, is volgens tal van historici de meest belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van de mens. Plots moesten ze niet meer de hele dag achter een mammoet aanlopen om zeker te zijn dat ze genoeg te eten zouden hebben, zodat ze zich konden ontwikkelen tot de mens die we vandaag zijn.

Het eerste gewas dat verbouwd werd, was graan. Afhankelijk van het recept kan wat water al genoeg zijn om daar een primitief brood van te maken. Brood is een basisproduct geworden dat heel wat mensen twee keer per dag eten. De grote verscheidenheid aan broden is een bewijs van het gigantische belang van het product: in zo goed als elk gebied op aarde waar graan kan groeien, bakt de bevolking haar eigen brood.

15^e eeuw: de aardappel

Het is weinig waarschijnlijk dat de Spaanse ontdekkingsreizigers beseften hoe gigantisch populair de aardappel zou worden toen ze enkele planten importeerden in Europa. De reden dat ze dat deden, had namelijk weinig te maken met voedsel: het waren vooral de mooie paarse bloemen die hen interesseerden. Die vielen ook erg in de smaak bij Marie Antoinette en haar man Louis XVI.

De plant bleek prima te gedijen in onze contreien en na een initieel wantrouwen werden de knollen dan toch massaal gegeten. Sinds de 16^e eeuw is het zowat in heel Europa een basiscomponent in een alledaagse maaltijd. Het is dan ook niet verbazend dat het bevolkingsaantal van Ierland meer dan halveerde – door immigratie en sterfte – toen de oogst tussen 1845 en 1850 flopte. Amerikanen met een Ierse achtergrond die in hun familiegeschiedenis gaan graven, hebben een erg grote kans uit te komen bij de aardappel. Of beter, bij de afwezigheid eraan.

19^e eeuw: blikvoer

Zoals zoveel uitvindingen heeft ook iets huiselijk als blikvoeding een militaire achtergrond. Tijdens de vroege 19^e eeuw dreigde er hommeles tussen Engeland en Frankrijk. Het eiland was not amused met de groeiende macht van Napoleon en bracht haar troepen in staat van paraatheid. Helaas stierven er evenveel soldaten aan voedselvergiftiging als aan vijandig vuur: een manier om voedsel veilig te conserveren drong zich op.

Het was de Fransman Nicolas Appert die aan het einde van de 18^e eeuw voor het eerst met succes vlees had weten te conserveren in oude champagneflessen. De metode werd echter gecommercialiseerd in Londen, van waaruit het Britse leger vanaf 1813 haar proviand haalt.

Na verloop van tijd verplaatste de strijd zich van het slachtveld tot de keuken. Dankzij de uitvinding van het blik konden arbeiders gevarieerder eten en veranderde de dynamiek van het familieleven volledig. Vrouwen hoefden geen uren meer achter hun fornuis staan om hun familie van een maal te voorzien. Wie niet zo into koken was, trok gewoon een blik open. Sommige bronnen beweren dat de commercialisering van het blik een eerste grote stap was in het emancipatieproces van vrouwen.

Vandaag: gemaksvoedsel

Doctoraatstudente Sarah Daniëls onderzocht gemaksvoedsel, dat de consument tijd, denkwerk en geld moet doen besparen. Een mooi voorbeeld daarvan zijn maaltijdboxen zoals Smartmat of Hello Fresh, maar Daniëls wijst erop dat gemaksvoedsel al veel langer bestaat: “Zo is er het verhaal van Pamela, een afgestudeerde kokkin uit de jaren ’50 die van huisvrouw zijn haar carrière maakte en alleenstaande mannen warme maaltijden bezorgde.”.

Er is vandaag in de supermarkt zoveel keuze dat we de vraag “Wat eten we vandaag?” met alle plezier uitbesteden aan een gespecialiseerde firma.

Vooral na de Tweede Wereldoorlog ziet ze een gigantische explosie. De industrie evolueerde razendsnel, er ontstond een nieuwe gezinsstructuur doordat de moeder ging werken en de levensstandaard ging omhoog. Er was dus minder tijd om goed te eten, maar wel meer geld om te spenderen.

Op die discrepantie spelen tegenwoordig tal van diensten in. Zo goed als elke supermarkt heeft al een tijdje een bezorgingsdienst en meer recent verschenen de ingrediëntendozen met bijgevoegde receptenfiches. Er is vandaag in de supermarkt zoveel keuze dat we de vraag “Wat eten we vandaag?” met alle plezier uitbesteden aan een gespecialiseerde firma.

Toekomst: insecten, zeewier en vlees dat geen dier was

Er lopen meer en meer mensen rond op de aarde en dat weet de voedselindustrie ook. Wetenschappers en jonge startups zoeken naarstig naar oplossingen om ons buikje op een duurzame manier te vullen. Momenteel worden de eerste voorzichtige stappen gezet om insecten en zeewier in ons menu te krijgen: twee producten die vol gezonde voedingsmiddelen zitten en bovendien en masse voorkomen op aarde, maar die we (in het Westen) voorlopig links laten liggen.

In Londen is er dan weer een professor aan het experimenteren met rundsvlees dat hij opkweekt in een labo, zonder dat er een levende koe bij komt kijken. Runderen vetmesten is namelijk een erg inefficiënte en niet bepaald milieuvriendelijke manier van voedsel creëren. Aangezien zaken als de opwarming van de aarde, de vervuiling van onze leefomgeving en overbevolking zich in de toekomst nog meer zullen opdringen, staan er nog heel wat wereldveranderende voedselrevoluties als deze op de agenda.

(EK)