Mannen met borsten: ‘Borstverkleiningen zijn geen zeldzame ingrepen meer’

Ook al is gynaecomastie – borstvorming bij mannen – geen ziekte, de psychosociale impact ervan valt niet te onderschatten. Met de juiste medicatie en eventueel chirurgie kan het verschijnsel nochtans relatief snel en efficiënt opgelost worden.

‘Moobs’ of ‘man boobs‘ wordt gynaecomastie weleens schertsend genoemd in het Engels. Toch zijn ‘mannenborsten’ niet iets om lacherig over te doen: wie ze heeft, kampt vaak met een schaamtegevoel en een laag zelfbeeld. Want voor een man hoort dat toch niet, ‘borsten’ hebben?

“Hoewel het fenomeen gynaecomastie niet zo heel bekend is, komt het wel vaak voor”, zegt professor Guy T’Sjoen, als endocrinoloog verbonden aan het UZ Gent. “Zo’n 30 % van de volwassen mannen heeft voelbaar klierweefsel achter de tepels. Bij een flink deel van hen blijft dat redelijk beperkt, maar in andere gevallen kun je echt spreken van zichtbare borstontwikkeling. Elke week krijg ik minstens 1 patiënt op consultatie die zich daar allesbehalve prettig bij voelt en met een hulpvraag komt.”

Bij gynaecomastie onderscheidt men twee soorten: de ‘echte’ gynaecomastie, waarbij de borstvorming ontstaat door alleen klierweefsel, en de pseudo-gynaecomastie, waarbij hardnekkig vet wordt opgehoopt, wat een zwelling in de borst veroorzaakt. “Het verschil tussen de twee voelen we meteen bij een klinisch onderzoek: klierweefsel voelt vaster aan dan vetweefsel. Ook op een röntgenfoto, echografie of MRI is het verschil goed zichtbaar”, zegt professor T’Sjoen.

“Door de opkomst van obesitas zien we de tweede vorm steeds vaker, ook bij jongeren”, vult dokter Nathalie Roche, adjunct-kliniekhoofd plastische heelkunde in het UZ Gent, aan. “Dikwijls stellen we een combinatie van de twee vast. Groot overgewicht kan de hormoonhuishouding ontregelen en zo het proces van klierweefselvorming mee in gang zetten.”

Mysterie

Waarom de ene man overmatige borstontwikkeling krijgt en de andere niet, is een beetje een mysterie. Vast staat dat het in de meeste gevallen te maken heeft met een verstoorde hormonale balans: bij een relatief teveel aan oestrogeen en een tekort aan testosteron in een bepaalde levensfase gaat de borstklier groeien en kan er een elastische zwelling van 1 cm of meer ontstaan.

Doorgaans is die zwelling dubbelzijdig, maar ze kan ook enkelzijdig voorkomen. “In die gevallen onderzoeken we eerst op borstkanker. Zeker als er behalve van harde klierweefselvorming bijvoorbeeld ook sprake is van bloedverlies uit de tepel of huidirritatie”, zegt T’Sjoen. “Maar borstkanker bij mannen blijft een zeldzaamheid. In andere zeldzame gevallen kan de klierweefselvorming een manifestatie zijn van teelbalkanker. Ook dat moet eerst door middel van een echo uitgesloten worden.”

Soms ontstaat de borstvorming als bijwerking van een medicijn. “Bij oudere mannen met hartproblemen is dat meestal de vochtafdrijver spironolactone, die vaak wordt voorgeschreven bij hartfalen. Ook mannen die een antitestosteronbehandeling krijgen tegen prostaatkanker of zware wietrokers kunnen gynaecomastie ontwikkelen. Chronisch marihuanagebruik heeft een verlagend effect op de testosteronspiegel.”

Gynaecomastie kan ook een vervelend maar meestal voorbijgaand neveneffect zijn van de puberteit. “Vooral opgroeiende jongens krijgen te maken met een hormonaal onevenwicht tussen testosteron en oestrogeen”, aldus professor T’Sjoen. “Simpel uitgedrukt: ze hebben nog wat te veel van het laatste en te weinig van het eerste. In een grootschalig Deens onderzoek waarin jongens vanaf hun 8e levensjaar werden gevolgd en om de 6 maanden werden gecontroleerd, stelde men bij 6 op de 10 een vorm van gynaecomastie vast. Op 13,5 jaar piekte de borstvorming.”

Psychische last

In tegenstelling tot wat je vaak hoort, krijg je geen gynaecomastie van foute voeding of een gebrek aan beweging. “Je komt er dus ook niet vanaf door gezonder te eten of elke week een paar keer te sporten”, zegt chirurge Nathalie Roche. Pseudo-gynaecomastie kan wél ontstaan door foute eet- en leefgewoonten, ook al op jonge leeftijd. “Bij jongeren ontstaat dan vaak een vicieuze cirkel”, aldus dokter Roche. “Ze kampen met overgewicht en net omdat ze zich daarvoor schamen, durven ze niet te turnen of te zwemmen. Door dat gebrek aan beweging komen ze nog meer aan. In die gevallen kan het soms helpen om de vetophoping in de borststreek te opereren. Zeker als er ook al wat klierweefsel is ontstaan. Zo’n ingreep kan een stimulans zijn om toch wat actiever te worden en in het algemeen gezonder te gaan leven.”

Hoewel gynaecomastie geen ziekte is – laat staan een gevaarlijke of levensbedreigende – en vaak spontaan verdwijnt, kunnen zwellingen achter de tepels wel pijn doen. “Dat kan vervelend zijn, bijvoorbeeld als je bretels of een rugzak draagt, of als de tepel voortdurend tegen je hemd of T-shirt schuurt”, zegt Guy T’Sjoen. “Maar ‘borsten hebben’ ervaren veel mannen toch vooral als een psychische last. Ze durven bijvoorbeeld niet meer naar het strand of het zwembad in ontbloot bovenlijf, of willen niet meer onder de gezamenlijke douche na het sporten. Een patiënt vertelde me zelfs dat hij tijdens het vrijen zijn T-shirt aanhield. Onze raad? Als de borstontwikkeling je zo ongelukkig maakt, wacht dan niet om naar je huisarts te stappen. Hoe sneller je hulp zoekt voor je probleem, hoe groter de kans dat we het snel en efficiënt kunnen oplossen. Wacht je te lang, dan kan een deel van het klierweefsel definitief veranderen in bindweefsel. In die gevallen brengt alleen chirurgie nog soelaas.”

Onder het mes

Hormonale therapie is doorgaans de eerste stap in de behandeling van gynaecomastie. “Voor we daarmee starten, is het belangrijk te weten hoelang de borstontwikkeling al duurt”, zegt Guy T’Sjoen. “Is dat pakweg 6 maanden à 1 jaar, dan gaat het om vrij actief klierweefsel, waarop een hormonale therapie wellicht invloed zal hebben. In die gevallen schrijven we tamoxifen voor, een geneesmiddel met een anti-oestrogene werking dat vaak wordt ingezet bij de behandeling van borstkanker. 50 tot 70 % van de patiënten is er na een behandeling van 3 tot 6 maanden goed mee geholpen.”

Tieners die nog niet volgroeid zijn, krijgen dit type medicijn niet voorgeschreven bij gynaecomastie. “Het kan namelijk een effect hebben op de groei. En bij de meeste adolescenten is afwachten de beste behandeling.” Is de borstvorming al een jaar of langer bezig, dan zal een stuk van het klierweefsel waarschijnlijk al veranderd zijn in bindweefsel. “Een hormonale behandeling is dan veel minder efficiënt”, zegt dokter T’Sjoen. “Merken we dat ze absoluut niet aanslaat, dan verwijzen we door naar de chirurg.”

‘Borstverkleiningen’ bij mannen zijn vandaag de dag geen zeldzame chirurgische ingreep meer. “Het gaat dan ook niet om een uitgebreide of ingrijpende operatie”, verzekert chirurge Nathalie Roche. “Via incisies in de tepelhof, waar je achteraf nog weinig van ziet, halen we met liposuctie eerst het overtollige vetweefsel weg en daarna het overblijvende klierweefsel. Om eventuele kwaadaardigheid uit te sluiten, gaat dat steevast naar het labo voor onderzoek. Na de ingreep blijft de patiënt gemiddeld 2 à 3 dagen in het ziekenhuis, waarna we hem aanraden het een week of 6 rustig aan te doen. Sporten en zware fysieke activiteit raden we af, maar patiënten kunnen wel vrij vlug opnieuw aan het werk gaan.”

Goed om weten: borstverkleiningen voor mannen zijn opgenomen in de Belgische Riziv-nomenclatuur en worden dus voor een flink stuk terugbetaald door het ziekenfonds.

(Door Caroline De Ruyck voor BodyTalk)