Mars en Venus. Mannen en vrouwen.

“Mannen en vrouwen worden niet enkel gedefinieerd op basis van hun sekse, maar ook op basis van eigenschappen die ze volgens hun chromosomen zouden moeten hebben.”

Sinds enkele jaren doet het gerucht de ronde dat mannen van Mars zouden komen en vrouwen van Venus. Vrouwen kunnen niet kaartlezen, mannen luisteren nooit en denken om de 7 seconden aan seks. Dit soort boutades wordt dan overgoten met een wetenschappelijk aandoend sausje van biologie, evolutionaire psychologie en Darwinisme. Het resultaat? Op den duur geloven mensen echt dat mannen van Mars komen en vrouwen van Venus.

Dat vrouwen niet kunnen kaartlezen is niet langer grapje waarmee vader kan scoren tijdens familiefeesten. Het wordt een absolute waarheid, een nieuw puntje op de reeds lange lijst van de zogenaamde biologische verschillen tussen mannen en vrouwen.

Kaartlezen? Aan mannen voorbehouden. Zij moesten vroeger immers op jacht, ver van het basiskamp en het was wel zo leuk dat ze zich konden oriënteren om de weg terug te vinden. Vrouwen hadden die eigenschap helemaal niet nodig, zij deden immers niet veel anders dan wat kruiden verzamelen en bessen plukken in de onmiddellijke nabijheid van de grot en konden dus niet verloren lopen.

En volgens dit schema worden nogal wat vaardigheden en talenten aan een bepaalde sekse gekoppeld. Wie zich niet aangesproken voelt, moet wel een gekke uitzondering zijn.

On n’est pas femme, on le devient‘Men wordt niet als vrouw geboren, maar tot vrouw gemaakt’ stelde Simone de Beauvoir al een hele tijd geleden vast. Hetzelfde geldt overigens voor mannen. Wat de Beauvoir eigenlijk beweert is dat we wel geboren worden met bepaalde geslachtelijke kenmerken, maar dat gedrag dat bij deze of gene sekse wordt aangeleerd. Het verschil dus tussen ‘geslacht’ (= biologische kenmerken) en ‘gender’ (= gedrag dat we als ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ bestempelen).

Dat er biologische verschillen zijn tussen mannen en vrouwen is evident en zijn over het algemeen ook makkelijk vast te stellen. Mannen zijn groter en gespierder, vrouwen kunnen kinderen baren. Onze hormonenhuishouding is anders geregeld en stuurt inderdaad deels onze emoties, ons denken en ons gedrag. Maar ons denken en ons gedrag en zelfs onze emoties zijn ook het resultaat van cultuur en wat we ons bewust en onbewust eigen maakten. Zo is fietsen duidelijk een voorbeeld van aangeleerd gedrag, net als kaartlezen.

Onderzoek wijst bovendien uit dat aangeleerd gedrag ook effect heeft op de ontwikkeling van de hersenen, zoals bijvoorbeeld de hersenstam die onze twee hersenhelften verbindt. Die zou bij vrouwen merkelijk dikker zijn dan bij mannen, en wordt dan genoemd als de biologische oorzaak van kaartblinde vrouwen en mannen die niet kunnen communiceren. Het is in elk geval op dat soort ‘wetenschap’ dat de Mars/Venus – boeken steunen om te kunnen pronken met een degelijke onderbouwing.

Geslacht als handicapBiologische verschillen tussen de geslachten worden jammer genoeg al eeuwenlang aangegrepen om vrouwen en mannen een andere sociale, politieke en economische status toe te kennen. Lange tijd werd vrouwen bijvoorbeeld het recht ontzegd om te stemmen op basis van ‘biologische’ gronden. In de jaren ’50 raadde men meisjes af om rechten te gaan studeren, omdat zij door hun emotionele aard toch nooit goede advocaten zouden kunnen zijn. En in de jaren ’70 werd nog zeer serieus gezegd dat vrouwen beter geen piloot zouden worden, omdat ze tijdens hun ‘maandelijkse’ periode niet zouden kunnen presteren.

In dit soort denken worden biologische kenmerken dus gekoppeld sociale, economische en intellectuele rechten. Gender is dan de sociale interpretatie van geslacht: wat beschouwen we als ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ gedrag? Mannen en vrouwen worden dus niet enkel gedefinieerd op basis van hun sekse, maar ook op basis van eigenschappen die ze volgens hun chromosomen zouden moeten hebben.

We are all individuals! Degelijk wetenschappelijk onderzoek toont dan weer aan dat de dikte van bijvoorbeeld het corpus callosum (hersenstam) inderdaad verschilt tussen individuen, maar dat is niet te herleiden tot een bepaald geslacht. Mannenhersenen en vrouwenhersenen verschillen van elkaar omdat ze andere individuen zijn, niet omdat ze een ander geslacht hebben. Mannen zowel als vrouwen blijken dus gewoon aardbewoners te zijn.

Gedragen mannen en vrouwen dikwijls verschillend? Het antwoord daarop is eenduidig ja. Het antwoord op de vraag hoe dat komt is veel complexer dan simpelweg ‘biologie’ of ‘hormonen’. Het wordt tijd dat we terug erkennen dat ook cultuur en opvoeding daar een grote rol in spelen.

Er staat u dus – behalve aangeleerd gedrag – als vrouw dus niets in de weg om met kaart en kompas aan de slag te gaan. En ja, ook als man bent u best in staat om verbaal te (leren) communiceren. Het levende bewijs daarvan is trouwens het grote aantal mannelijke reclamemakers en communicatiedeskundigen in deze wereld.

Ingrid Verbanck