Architectuur MAS onder de loep

Het nieuwe Museum Aan de Stroom opende feestelijk de deuren.

Het MAS is een landmark dat over dertig jaar nog de aandacht zal trekken. Zeker is ook dat de zestig meter hoge toren een katalysator is geweest voor de heropleving van het Eilandje, een revitalisering in de lijn van het Antwerpse structuurplan. Minder eensluidend zijn de meningen over hoe architect Willem Jan Neutelings de museale functies van het gebouw heeft ingevuld.
Het Museum aan de Stroom zie je al van ver staan. Niet alleen door zijn hoogte, maar ook door het gegolfde glas en de roodbruine kleur van de gevelstenen. Vloeren, wanden en plafonds aan de binnenzijde zijn ook bekleed met grote platen van Indische zandsteen. De computer sorteerde die platen in vier kleurvarianten en schikte ze in een patroon.

Wie goed kijkt, ziet op de rode gevelvlakken ook aluminium dotten. Het zijn afgietsels van een hand, die drieduizendvoudig is aangebracht en verwijst naar de Antwerpse Brabolegende. De mysterieuze eigenaar van de hand die als model voor de afgietsels diende – de architect weet wie het is – lijkt zelf ondertussen voer voor legendes te worden, maar dit terzijde.

Tuymans Binnen voert een promenade met roltrappen de bezoeker spiraalsgewijs naar de top, waar zich naast een panoramaterras ook een restaurant en een feest- of congreszaal bevinden. Op die route met uitzichten op de levende stad liggen de donkere museumzalen, die de geschiedenis van de stad uit de doeken doen, met als toemaatje etnografische collecties.

Het plein aan de voet van het gebouw is een essentieel onderdeel van het ontwerp. Ook hier domineert de rode zandsteen. Het museumplein krijgt vorm door paviljoentjes en terrassen. Het centrale deel van het plein ligt half verzonken en is opgesierd met een mozaïek van Luc Tuymans. De museumshop en het café op de gelijkvloerse verdieping zijn via het museumplein toegankelijk.

Metaforen
Van alle metaforen waarmee het ontwerp van de Nederlandse architect Willem Jan Neutelings is omschreven, is het beeld van de gestapelde koffers die ten opzichte van de vorige telkens een kwartslag gedraaid zijn, het meest architecturale. Andere, zoals stapelhuis, schatkamer, catacomben of necropool, zijn vrijblijvender en zeggen minder over de structuur van het gebouw. ‘Een concertpiano die wacht op muzikanten om bespeeld te worden’, is een lyrische omschrijving van Neutelings zelf waar je alle kanten mee uit kunt.

Een andere metafoor, die van ’toren van het volk’, moest de harten van de Antwerpenaren voor de hoogbouw winnen en plaatste het MAS meteen in het rijtje van historische Antwerpse landmarks: de bekende torens van het geloof (de kathedraal), van het geld (de Boerentoren) en van de macht (de Oudaan). Het MAS zou de eerste toren worden waar de Antwerpenaar gratis naar de top kan gaan om stad en haven te overschouwen.

Nog voor de opening werd al duidelijk dat de Antwerpenaar het museumplein heeft aanvaard als publieke plaats. Ook Vlaams bouwmeester Peter Swinnen vindt het een uitnodigende openbare ruimte die aan de stad is toegevoegd. In Zone 03 zei hij dat hij ‘heel veel verwacht van het MAS’ als publieke plek. ‘Maar liefst de helft van het nieuwe stadsmuseum zal publiek toegankelijk zijn, inclusief het dakterras met een panoramisch uitzicht over Antwerpen.’

Eric Bracke (bewerking: Elien Haentjens) Lees ook:– volledig dossier over het MAS– Gratis naar het splinternieuwe MAS

De mening van:
– Bob Van Reeth: het MAS heeft het Eilandje een identiteit gegeven– Koen Van Synghel: het MAS mist daglicht– Kristiaan Borret: het MAS is een A-project van een toparchitect