‘Toeristentaks kan einde maken aan trofeejacht in Zuid-Afrika’

Toeristen die tegen betaling een wild dier mogen achtervolgen, doden en de kop, hoorns of huid van het dier als trofee mee naar huis krijgen: dat is trofeejacht. Toegestaan in Zuid-Afrika maar tegelijk omstreden. Een slimme toeristentaks kan deze praktijk beëindigen, zeggen onderzoekers.

De meeste mensen zijn tegen de jacht op wilde dieren voor de sport en willen de trofeejacht beëindigd zien. Toch blijft het onderwerp leiden tot verhitte discussies onder beleidsmakers en academici vanwege de inkomsten die de trofeejacht opbrengt. Die inkomsten gaan vaak naar lokale gemeenschappen en landeigenaren en hebben als doel om natuurbehoud te ondersteunen.

Tegen deze achtergrond hebben wij willen onderzoeken of bezoekers aan Zuid-Afrika bereid zouden zijn om een ‘bijdrage voor leeuwenbescherming’ te betalen aan de grensovergang. Ons idee was dat dit het verlies aan inkomsten uit de trofeejacht zou kunnen compenseren, mocht deze jacht verboden worden.

We kozen voor de leeuw omdat deze soort veel aantrekking heeft op toeristen en leeuwen het vaakst opgejaagd en gedood worden door trofeejagers.

Ethisch natuurbeleid

We spraken met 907 mensen die Zuid-Afrika hebben bezocht of van plan zijn dat te doen. Meer dan 80 procent bleek voorstander van het idee van een dergelijke heffing om leeuwen te beschermen. Vervolgens berekenden we, op basis van twee scenario’s, dat het bedrag dat ze bereid zijn te betalen genoeg fondsen kan genereren om de huidige inkomsten uit trofeejacht in Zuid-Afrika te evenaren, of zelfs te overtreffen.

Onze studieresultaten komen op een belangrijk moment. Zuid-Afrika start namelijk met een raadpleging over hoe het land een meer duurzaam en ethisch beleid kan voeren inzake het behoud van wilde dieren.

Complex debat

De competitieve aard van de trofeejacht heeft ernstige vragen doen rijzen over dierenwelzijn. Dieren kunnen enorme stress ervaren als ze dagenlang worden achternagezeten en van hun familiegroepen worden gescheiden. Sommige aanbieders van deze ‘sport’ gebruiken methoden die langdurig en onnodig dierenleed veroorzaken.

Vanuit het oogpunt van natuurbehoud zijn sommigen voorstander van de trofeejacht, bijvoorbeeld omdat de gegenereerde inkomsten naar maatregelen kunnen gaan om conflicten tussen mens en dier te voorkomen, om stropers te stoppen of om land voor wilde dieren beter te beschermen. Deze groep van voorstanders denkt ook dat een verbod op trofeejacht bestaansmiddelen van lokale gemeenschappen onder druk zet.

Anderen beweren dan weer dat trofeejacht juist negatief is voor natuurbehoud. Zo zou het gericht jagen op bepaalde dieren – zoals mannetjes – schadelijk zijn voor de populatiedynamiek en de sociale structuren van soorten. Er zijn ook twijfels of de fondsen van de trofeejacht wel degelijk terechtkomen bij de lokale gemeenschappen of bij organisaties die aan natuurbehoud doen.

Uiteindelijk komen al deze discussies neer op één ding: de publieke opinie is tegen de trofeejacht, en hoe kunnen de financiële inkomsten die deze jacht oplevert worden gecompenseerd?

Bijdrage voor de bescherming van leeuwen

We hebben mensen van overal ter wereld ondervraagd die Zuid-Afrika eerder hadden bezocht of een bezoek in de toekomst overwegen.

De respondenten kregen daarbij een verklaring te lezen waarin stond dat een totaal verbod op trofeejacht in Zuid-Afrika zou helpen om leeuwen te beschermen. Zo’n verbod zou gefinancierd kunnen worden door een “leeuwenbeschermingsbijdrage” in te voeren.

Vervolgens was de vraag welke bijdrage aanvaardbaar zou zijn en hoe waarschijnlijk het was dat deze toeristen Zuid-Afrika zouden bezoeken bij verschillende scenario’s. Van de 907 respondenten verklaarde 84,2 procent dat zo’n heffing om leeuwen te beschermen een “geweldig” of een “goed” idee was. Een minderheid (7,5 procent) reageerde negatief. Slechts twee respondenten (0,2 procent) gaven aan dat ze voorstander zijn van de trofeejacht.

Billijke prijs bepalen

De resultaten uit deze enquête hebben we gebruikt om een eerste schatting te maken voor een billijke prijs voor toeristen en voor Zuid-Afrika.

Daarbij bleven twee scenario’s overeind: een eerste waarbij overzeese bezoekers tussen 6 en 7 dollar betalen per dag dat ze in het land zijn, met een maximum van zes dagen. Toeristen uit zuidelijk Afrika zouden 3 à 4 dollar betalen.

In het tweede scenario zou de vergoeding eenmalig worden geïnd als een ‘vertrekbelasting’: 6 dollar voor alle buitenlandse bezoekers die over land of zee reizen, 33 dollar voor vliegtuigpassagiers.

Onze berekeningen laten zien dat in beide scenario’s genoeg geld kan worden gegenereerd om de 176,1 miljoen dollar die de trofeejacht op alle iconische soorten in Zuid-Afrika momenteel jaarlijks opbrengt, ten minste te evenaren, mogelijk zelfs te overtreffen. Deze berekeningen zijn gebaseerd op de gegevens van Statistics South Africa over het aantal bezoekers uit verschillende categorieën, vermenigvuldigd met het mediane aantal dagen dat deze reizigers verblijven in Zuid-Afrika.

Dan zijn er nog de respondenten die in ons onderzoek aangaven dat ze Zuid-Afrika liever niet bezoeken als er een leeuwenbeschermingsbijdrage wordt gevraagd. Volgens onze berekeningen heeft deze groep impact: het aantal toeristen zou daardoor met 15 procent afnemen. Maar, we stellen ook dat deze daling gedeeltelijk kan worden gecompenseerd door een toename van het aantal bezoeken van reizigers die eerder werden afgeschrikt door de trofeejacht: 13 procent van de toeristen die Zuid-Afrika liever links laten liggen gaven net de trofeejacht op als reden.

Een Europees onderzoek uit 2021 bevestigt onze bevindingen. Hieruit bleek dat 84 procent van de 10.687 Europese respondenten enigszins of sterk gekant was tegen de trofeejacht op wilde, Afrikaanse dieren.

Inkomsten uit trofeejacht vervangen

Onze bevindingen zouden de weg kunnen vrijmaken voor een verantwoorde overgang zonder ingrijpende gevolgen voor de gemeenschappen die ervan afhankelijk zijn.

Over de praktische uitvoering moet eerst nog zorgvuldig worden nagedacht. Zo moet er logistiek een en ander worden opgezet voor de administratie en dient er rekening te worden gehouden met schommelingen in bezoekersaantallen. Bovendien moeten de fondsen ook zorgvuldig beheerd worden.

De toeristenbelasting die wij voorstellen is niet nieuw. Tweeëntwintig landen over de hele wereld heffen momenteel al een belasting voor toeristen voor het behoud van hun natuurlijke en culturele erfgoed.

Dit is een cruciaal moment voor de toekomst van Zuid-Afrika’s biodiversiteit en natuurlijke erfgoed. Zal het land deze kans aangrijpen om zijn benadering ten aanzien van natuurbehoud te herdefiniëren en een nieuwe koers uit te zetten naar een ethische en duurzamere toekomst?