Stappen op een traag stromende rivier: de magie van gletsjerwandelen

Wandelen op een Zwitserse gletsjer, je kunt het alleen met een berggids en het nodige veiligheidsmateriaal. Reis­journalist Laura Claessens trotseerde de Fee-gletsjer ­boven het autovrije bergdorp Saas Fee.

Bij elke stap geniet ik van het zacht krakende geluid van mijn sneeuwschoenen op het witte tapijt. Ik beeld me in hoe het ritmische geluid van samengeperste sneeuwkristallen klinkt als de hartslag van de machtige bergen om me heen. Een zachte ruk aan het veiligheidskoord om mijn middel brengt me terug naar de werkelijkheid. Mijn voorganger kijkt achterom en spoort me met een blik aan om weer in beweging te komen. Dus zet ik een stap vooruit, en nog een, tot ik de groep heb bijgebeend.

In het kielzog van de gids en uitgerust met sneeuwschoenen, skistokken en een veiligheidsharnas klimmen we tot het gletsjerplateau. Onderweg worden we vergezeld door onze schaduwen op de sneeuw een eind verderop, ze weerspiegelen onze nietigheid in dit berglandschap. Op bijna drieduizend meter hoogte bewonderen we het 360-gradenuitzicht op de omliggende vierduizenders: de Dom (met zijn 4545 meter de hoogste berg van Zwitserland), Täschhorn (4491 meter) en Allalinhorn (4027 meter).

Alles stroomt

Tijdens de afdaling zigzaggen we tussen metershoge wanden van ijs, door dunne spleten en bredere tunnels. Omdat een witte deken van sneeuw de gletsjer grotendeels bedekt, krijgen we de schoonheid van het ijs pas echt te zien tussen deze ­ijs­muren. De gletsjer kleurt er van zacht turkoois tot diepblauw, afhankelijk van hoe het licht op het ijs valt. De grijzige schakeringen zijn afkomstig van de sedimenten die tijdens de gletsjervorming in het ijs terechtkwamen.

Terwijl ik me verwonder over deze natuurpracht, laat ik de woorden van de gids bezinken. Hij vertelt hoe deze gletsjer twintig centimeter per dag naar beneden beweegt. ‘Een normaal gevolg van de zwaartekracht. Een gletsjer is eigenlijk een traag stromende rivier. Wanneer de gletsjer over ongelijk terrein (bijvoorbeeld rotsblokken) beweegt, komt het ijs onder spanning te staan en breekt het open.’

Zo ontstaan grote ijs­richels (seracs) en scheuren (crevasses) die honderden meters diep kunnen zijn. Die enorme kloven zijn verraderlijk, vooral in de winter wanneer ze met sneeuw bedekt zijn.

‘Heb je weleens een lichaam uit het ijs weten komen?’ wil iemand weten. ‘Zeker, elke zomer worden lichamen terug­gevonden’, antwoordt de gids. ‘Het zijn alpinisten die jaren geleden verdwenen, vaak in zo’n crevasse. Je moet weten dat negenennegentig procent van de mensen die in de problemen komen, gered kan worden. Maar wanneer er iets gebeurt in slechte weersomstandigheden, zijn er geen sporen en heb je geen kans om gevonden te worden.’

Het laatste ijs

Ondanks de verraderlijke kant van de ijssculpturen, voel ik me veilig in het gletsjerlandschap. Ik voel me zelfs aangetrokken tot het mysterieuze karakter ervan. Zo leer ik dat gletsjerijs wordt gevormd door zeven lagen ijs en dat het transformatieproces van sneeuwvlokken tot ijslaag een decennium kan duren. Een traag proces dat niet opgewassen is tegen de snelheid van de klimaatopwarming. Anderhalve eeuw geleden bedroeg de totale gletsjeroppervlakte van Zwitserland 1735 vierkante kilometer, vandaag is dat nog maar de helft. ‘We zijn de voorlaatste generatie die op een gletsjer zal wandelen’, zei de gids eerder deze ochtend. ‘Over 75 jaar zullen de gletsjers volledig verdwenen zijn.’

Ik moet denken aan De acht bergen van schrijver Paolo Cognetti, waarin Pietro’s vader een gletsjer beschrijft als ‘de herinnering aan voorbije winters die de berg voor ons bewaart’. Hier in de stilte van de Fee-gletsjer dringt de betekenis van deze woorden diep tot me door.