Reizen met een geweten: tien tips om bewustere keuzes te maken

Hoe willen we nog reizen, nu de impact van het massatoerisme op de natuur en lokale bevolking steeds groter wordt? De keuzes die we maken, wegen zwaarder door dan ooit. Wat kunnen we beter doen voor de plekken die we bezoeken, de planeet, maar ook voor onszelf? Tien tips.

Hoe kunnen we een positieve invloed hebben op de plaatsen die we bezoeken, iets teruggeven aan die droombestemming in plaats van enkel te nemen? Misschien door het kopen van een souvenir gemaakt door een lokale ambachtsman, de CO2-uitstoot van je vlucht te compenseren of een moment vrijwilligerswerk in te plannen op je volgende reis. Nu we de pandemie van ons afschudden, is de tijd gekomen om bewuster te reizen. De aarde kreunt, grondstoffen raken op en businessmodellen die louter focussen op economische winst zijn gedateerd.

Ook de leukste vraag van het jaar – waar gaan we deze keer op reis? – verdient een doordachter antwoord als we nog lang willen genieten van al het moois daarbuiten. Dat vraagt aanpassingsvermogen, een kritische houding en nieuwsgierige blik op de wereld. Maar wie de moed vindt om anders te denken, zal zien dat er nog veel mooie trips te maken zijn. De volgende suggesties zijn een aanzet om bewuster te reizen, maar de kans is groot dat het je ook ervaringen oplevert die je als mens transformeren. En is dat niet het mooiste souvenir?

1. Doe je research

Je inlezen over een plaats alvorens ze te boeken, is evident. Lijdt een bestemming onder massatoerisme, overweeg dan de voordelen van een trip in het laagseizoen. Beslissen om Japan niet te bezoeken in het kersenbloesemseizoen heeft misschien als voordeel dat je aangenaam kunt fietsen door Kyoto. Of laat die drukbezochte plek even op adem komen en gebruik je reislust om een minder bekende plaats te ontdekken.

Vermijd internationale hotelketens en boek bij kleinschalige hotels die meer doen dan plastic shampooflesjes uit de badkamer bannen

De pandemie deed ons ook beseffen dat ontmoetingen met andere culturen zowel positieve als negatieve gevolgen hebben. Geldstromen kunnen bij de juiste of verkeerde mensen terechtkomen en je aanwezigheid heeft altijd een impact op de lokale bevolking. “Boek bij reisorganisaties die daar transparant over zijn”, zegt Nausikaä Luyckx, reisspecialist bij Koning Aap. “Zo richtte Koning Aap samen met reisorganisaties Shoestring en YourWay2GO de website Feeling Responsible op, waar we communiceren over onze inspanningen rond duurzaamheid. Alles kan altijd beter, maar nieuw bij ons is bijvoorbeeld dat we openlijk delen hoeveel geld er naar lokale projecten doorstroomt, door elke reis een Local Impact Score te geven. Om te weten wat er leeft onder de locals, werken we samen met lokale organisaties. In Indonesië steunen we bijvoorbeeld scholen en in Egypte bouwen we mee aan een rusthuisproject waar ouderen comfortabel kunnen leven. We bezoeken die projecten ook met onze reizigers.” Daarnaast kunnen ook sociale media en platformen van fervente reizigers je helpen om de temperatuur van een bestemming op te meten voor je vertrekt.

2. Begin bij jezelf

Je kunt wachten op maatregelen vanuit de overheid en bedrijven, maar de eerste en belangrijkste stap ligt bij jezelf. Wat kun je zelf beter doen voor een leefbare planeet? Een kritische ingesteldheid is belangrijk, maar situaties zijn vaak complex. Stel: je reist door Peru en wilt van Lima naar Cuzco. Neem je dan een binnenlandse vlucht met een hoge CO2-uitstoot? Of het duurzame alternatief, een busrit van zeventien uur langs prachtige landschappen, maar soms ook diepe ravijnen? Wanneer kies je voor het milieu, wanneer voor je eigen comfort of veiligheid? Dat zijn soms moeilijke keuzes, maar je bewust zijn van de verschillende opties is een begin.

3. Boek hotels die meer doen

Vermijd internationale hotelketens en boek bij kleinschalige hotels die meer doen dan plastic shampooflesjes uit de badkamer bannen. Verschillende onlineplatformen doen de research voor jou en lijsten netjes op welke inspanningen een hotel levert voor het milieu en de lokale gemeenschap. Zo vind je via de website Regenerative Travel het Oasyhotel in Toscane. De twee restaurants op het terrein, omgeven door beschermd WWF-natuurgebied, maken gebruik van lokale Italiaanse tradities en werken samen met biologische boerderijen waar je een handje kunt toesteken. Het Oasyhotel heeft ook een sociale missie. In samenwerking met de lokale stichting Dynamo Camp organiseert het kampen voor kinderen die lijden aan een zware of chronische ziekte.

Platform Beyond Green screende dan weer de Three Camel Lodge, midden in de uitgestrekte Gobiwoestijn, terrein van Mongoolse nomaden- en herdersfamilies. Het hotel wil de lokale gemeenschap en hun cultuur actief steunen en vrijwel alle hotelwerknemers zijn afkomstig uit de omgeving, voornamelijk vrouwen bekleden de hogere posities. Het nieuwste project van het hotel is het fokken en opwaarderen van Bankhar-puppy’s. Dit inheemse hondenras wordt traditioneel gebruikt als kuddebescherming binnen in de Mongoolse herdersgemeenschap en werd tot enkele jaren terug met uitsterven bedreigd.

Ook de Considerate Collection van Small Luxury Hotels bundelt een hele lijst hotels die meer doen, zoals het Tabacón Thermal Hotel & Spa in het vulkanisch Arenal-gebied van Costa Rica. Door honderden zonnepanelen verbruikt het hotel enkel hernieuwbare energie, het water wordt natuurlijk gezuiverd en verwarmd door de nabijgelegen vulkaan. Werknemers die door de pandemie hun job tijdelijk verloren, kregen maaltijden toebedeeld die in de keukens van het hotel werden klaargemaakt. Hotelgasten worden dan weer aangemoedigd gebruik te maken van de lokale gidsen, die je begeleiden naar prachtige watervallen of je op traditionele wijze chocolade leren maken.

4. Reis met touroperators die zichzelf heruitvinden

Dat de toeristische sector een upgrade nodig heeft, beseffen steeds meer reisactoren en reizigers. Begrippen als regeneratief, circulair of break-even reizen winnen aan interesse, waarbij reizigers een plek beter proberen achter te laten dan bij aankomst. In de ideale wereld is het doel van de reissector niet langer om meer winst te maken en meer bezoekers te trekken, maar om een betere uitkomst na te streven voor de lokale gemeenschap, het milieu en alle betrokken partijen.

Zo stelde de Belgische reisorganisatie Joker samen met ViaVia Tourism Academy, Karavaan en Route 2030, en met de steun van Vlaanderen Circulair, een reisgids op over circulair toerisme, Spectaculair Circulair. “Duurzaamheid als begrip is een lege doos geworden”, zegt Greet Huybrechts, sustainability manager bij Joker. “Het woord wordt overal gebruikt, maar staat zelden voor een écht vernieuwende aanpak. Toerisme heeft nochtans het potentieel om een grote circulaire economische sector te worden. Circulair reizen betekent dat je natuurlijk én sociaal kapitaal creëert, met respect voor de ecologische grenzen en rekening houdend met alle belanghebbenden.” Anders gezegd: het draait allemaal om de positieve impact die je achterlaat op de bestemming, op de lokale natuur en cultuur. Het doel is niet meer om negatieve gevolgen van toerisme enkel te beperken of compenseren en met een handleiding wil Joker het bewustzijn van reisleiders en reizigers daarrond verbreden. “Onze grootste uitdaging is het verminderen van wegwerpplastic en het beperken van onze CO2-uitstoot, wat automatisch tot andere reizen leidt. Zo bieden we in Zweden een rondreisformule aan met een minibusje, afgewisseld met dagenlange wandeltochten.”

5. Verminder je afval

Mooie plekken trekken toeristen aan, maar die laten vaak een gigantische afvalberg achter. Plastic elimineren is belangrijk en kan op allerlei manieren, zoals je reismateriaal huren in plaats van het meteen te kopen. Bij AS Adventure kun je sinds vorig jaar vijftig producten uitlenen voor een sportieve of kampeervakantie. Vooral tenten, trekrugzakken en kinderdragers zijn in trek, maar ook kajaks of bike packing-tassen zijn te huur. “Op die manier kunnen reizigers uittesten wat hun goed ligt, genieten van de nieuwste snufjes zonder die te moeten kopen en spelen we in op de trend van een deeleconomie”, zegt Greet Anthoni van AS Adventure. My Little Plastic Footprint is dan weer een app die je helpt om minder wegwerpplastic te gebruiken en om op plasticdieet te gaan, ook op reis. Closca Water is een app met een kaart waarop je de dichtstbijzijnde plekken vindt waar je je drinkbus kunt hervullen om het gebruik van plastic flessen te vermijden. Elke minuut worden wereldwijd een miljoen plastic flesjes gebruikt, slechts negen procent daarvan wordt gerecycleerd.

Eet in restaurants die door locals worden gerund en kies voor ingrediënten die een korte afstand hebben afgelegd tot op je bord, zo blijven je uitgaven in de plaatselijke gemeenschap

6. Beperk het vliegtuig

Overweeg om niet jaarlijks op reis te gaan met het vliegtuig en (over)compenseer je CO2-uitstoot als je toch vliegt. Apps als Carbon Donut geven een overzicht van jouw inspanningen en die van anderen om de klimaatdoelstellingen te halen en tonen hoe jij je klimaatimpact kunt verkleinen. Ga je op reis in Europa, overweeg dan de trein. In heel wat landen kennen nachttreinen een revival en worden nieuwe treinverbindingen gelanceerd. Belgische organisaties zoals Anders Reizen focussen trouwens al jaren op zo veel mogelijk te voet en met het openbaar vervoer reizen. Inspiratie voor een fietsvakantie vind je verder.

7. Help waar het kan

Waarom op reis niet even de handen uit de mouwen steken? Wereldwijd bieden verscheidene organisaties vrijwilligersprogramma’s aan waarmee je je ter plaatse kunt inzetten daar waar je hulp gewaardeerd wordt. Clean Up The World is een onlineplatform waarop lokale groepen of organisaties events kunnen organiseren om zwerfvuil op te ruimen op openbare plekken. Wanneer je in de buurt bent, kun je je registeren om mee te helpen. Give A Day Global is dan weer een organisatie die zich inzet om reizigers in contact te brengen met lokale non-profitorganisaties en vrijwilligerswerk. Van straatkatten verzorgen in een Thais asielcentrum tot Mexicaanse jongeren Engels leren in een gemeenschapshuis: voor elke passie is er een project. Ook via Airbnb kun je lokale organisaties vinden. Via de Ervaringenpagina van de website kunnen locals allerlei evenementen publiceren die ze zelf organiseren. Zo neemt de organisatie Latin American Sea Turtles je in Costa Rica mee op een boottrip om te helpen met het observeren en opvolgen van zeeschildpadden. Dit past binnen een trend waarbij wetenschappers steeds vaker de hulp van burgers inschakelen voor hun veldwerk (denk aan de vogel- en bloementelweekends in ons land). Is dit je ding? Biosphere Expeditions is een organisatie die reizen organiseert voor natuurbehoud en burgerwetenschap combineert met ethisch vrijwilligerswerk. Ga mee sneeuwluipaarden tellen in Kirgizië of koraalriffen en walvissen beschermen in de Malediven.

Uiteraard hoef je niet ver te reizen voor een goede daad. Wie bijvoorbeeld de Maas gaat afvaren in een kajak, kan via Kajak Maasland een gratis Cleanup Pakket aanvragen om zwerfafval te verzamelen op de rivier.

8. Ga lokaal

Eet in restaurants die door locals worden gerund en overnacht in kleinschalige accommodaties, zo blijven je uitgaven in de plaatselijke gemeenschap in plaats van een internationale keten te steunen. Dat geldt ook voor je eten: kies voor ingrediënten die een korte afstand aflegden tot op je bord. Smul van streekproducten: steun de lokale bakker of kruidenier. Of boek een tour met een lokale gids, zij kennen een plaats het best en kunnen je wijzen op wat er leeft, of waar je een mooi souvenir van een lokale ambachtsman kunt kopen. Investeer in plekken die je wilt zien bloeien, zodat ook je vrienden of kinderen er op een later moment van kunnen genieten.

9. Reis langer, maar minder vaak

Ga in de diepte. Beter één lange reis per jaar dan drie korte, want dat betekent minder transport. Heb je maar twee dagen vakantie, neem dan niet het vliegtuig. Reis je ver weg, probeer dan zo lang mogelijk te blijven om je bestemming genoeg terug te geven. Dat kan ook door genereuze fooien te geven, aan het restaurantpersoneel dat jou die heerlijke avond bezorgde, of de hotelmedewerkers die je veilig en thuis deden voelen. Nu telewerken in veel jobs mogelijk is – een van de voordelen van de pandemie – kun je misschien wat langer op je bestemming blijven en na de werkuren nog een goede daad verrichten. Steeds meer hotels spelen trouwens in op de workationtrend door mooie bureaus en coworkingruimtes aan te bieden.

10. Omarm het proces

Besef dat verandering een proces is. Er is niemand die altijd ‘het juiste’ doet. Wat is trouwens het juiste? Inzichten in de klimaatproblematiek veranderen voortdurend. Wat nu wordt aangeraden, kan binnenkort alweer achterhaald zijn. Het draait allemaal rond voortschrijdend inzicht en stappen durven te zetten, klein of groot. Blijf zoeken naar je eigen manier to heal the world and make it a better place. Deel je ervaring met anderen, enthousiasmeer je omgeving en sta open om bij te leren. Bon voyage!