Terwijl je een paar decennia geleden gewoon je koffer kon pakken en vertrok als je daar zin in had, is dat vandaag een stuk moeilijker. Hotels, restaurants en zelfs musea zitten hopeloos vol of zijn maanden op voorhand uitverkocht. Is spontaan reizen nog mogelijk?
Vacancies. Dat was het magische woord toen ik mijn eerste roadtrip door Schotland maakte, zo’n 30 jaar geleden. Toen we de ferry naar Rosyth opreden hadden we telefonisch drie nachten in een B&B in Edinburgh geboekt. Daarna hadden we geen idee waar we naartoe wilden of waar we gingen slapen. In de deur van de auto zat een dikke brochure met accommodatie in de Highlands die mijn moeder had opgepikt op het Vakantiesalon, zodat we vooraf konden bellen.
In een tijd voor mobiele telefoons betekende dat ’s morgens al beslissen waar we die avond zouden eindigen. In Schotland, waar de vier seizoenen soms op één dag passeren, vonden we dat niet makkelijk. Dus reden we in de late namiddag vaak gewoon een dorp of stad binnen en zochten naar het bordje met ‘vacancies’ boven het tuinhek of aan het raam. Voordeel was dat je de kamer ook even kon bekijken voor je besliste of je er wilde slapen. Handig: één nacht in synthetische lakens waar je haar van ging kroezelen, was genoeg.
Zekerheid versus flexibiliteit
Fast forward naar 30 jaar later. Op mijn laatste reis, naar Japan, was elke overnachting maanden vooraf geboekt. Het land is dit jaar extra populair, en ik heb veel eisen voor accommodatie. Locatie, stijl, prijs: als je wil dat alles klopt, dan moet je veel uitpluizen en snel reserveren. En zelfs dan nog ving ik twee keer bot.
Ik had ook treinen, fietsen en museumtickets geboekt, maar hield me in met restaurants, omdat ik niet elke avond al wilde vastleggen. Want met reservaties allerhande is het moeilijker om ergens te blijven plakken als je het er fijn vindt. Je kan evenmin gewoon een eettentje binnen te lopen dat niet op de toeristische radar staat maar er wel goed uit ziet of om je schema omgooien omdat het weer niet meezit.
WWW
‘Op de wilde boef’ is vandaag inderdaad een minder voorkomende reisformule, weet reisexpert bij website June, Toni De Coninck. ‘Het gebeurt nog hoor, vertrekken zonder al te veel reserveringen. Ik hoor dat mijn stagiairs toch nog vertrekken zonder echt te weten waar ze gaan uitkomen. Meer zelfs, ze voelen zich vandaag zekerder dan 30 jaar geleden. Nu zijn ze altijd geconnecteerd zijn en kunnen ze dus makkelijk iets ter plaatse kunnen zoeken voor dezelfde dag.’
Ook mijn kennissen Stef (58) en Kathleen (55) reizen nog altijd ‘op de wilde boef’. Zij doen dat al kamperend en het maakt deel uit van het plezier. ‘Totale flexibiliteit is ons motto als we reizen. Natuurlijk zijn de mooiste campings vandaag ook soms volzet, zeker in het Zuiden van Europa. Soms staan de plekjes met het mooiste uitzicht al vol. Dus meer dan vroeger gebruiken we onderweg reservatiesites om die avond of de volgende dagen een goede plek te vinden.’
Dat brengt ons bij de eerste factor die onze spontaniteit ietwat dempt. Toen het world wibe web midden jaren 90 explodeerde, was reizen meteen een van de meest gezochte onderwerpen. Dat is niet veranderd. Niet alleen kon je dankzij het internet de website van een verblijf of regio uitpluizen, maar dankzij mail kon je ook net iets makkelijker zelf dingen regelen. Mijn moeder schreef in de jaren 70 en 80 nog brieven naar vakantiewoning-eigenaars in Ierland en Italië. Nu zou ze hen gewoon mailen of appen.
Nieuwe spontaniteit
Wie niet van de onzekerheid van spontaan reizen houdt, kan vandaag met een paar klikken makkelijk veel dingen regelen, dankzij verblijfswebsites, transportopties en restaurantreservatie-apps, geeft De Coninck toe. ‘En dus gebeurt het ook meer. En laat ons eerlijk zijn, de mensen die wel spontaan vertrekken en niet te veel vastleggen, zitten gewoon op appjes te zoeken naar hun verblijf. Dat is de nieuwe vorm van spontaniteit. Jongeren gebruiken Instagram en TikTok vandaag als een soort zoekmachine voor reistips, meer zelfs dan Google, denk ik. Maar zij zijn niet de enige die die tips zien, natuurlijk.’
De iedereen bekende hotelsite die annulatiemogelijkheid biedt tot een dag voor aankomst, betekent dat je, zelfs als je boekt, best flexibel kunt zijn. Al houdt dat volgens De Coninck wel een risico in. ‘Net zoals restaurants vandaag last hebben van no shows, omdat mensen twee of drie reservaties maken en op het laatste moment beslissen waar ze zin in hebben, zo lopen ook verblijven vandaag het risico op lege kamers, zelfs in het hoogseizoen. No shows zijn bij hotels vandaag nog uitzonderlijk, maar ik zie het toch groeien. En dan bestaat de kans dat hotels toch een soort voorafbetaling gaan vragen. Vandaag vinden we dat bij restaurants en zelfs bij hotels misschien vreemd, maar bij pakweg de bioscoop of voor een concert betaal je toch ook vooraf.’
Massatoerisme
Spontaniteit is dus niet volledig verdwenen, en bovendien wil iedereen ook niet zonder plannen op reis. ‘Ik heb dat nooit begrepen,’ lacht Mel (42). ‘Ik wil dat alles vastligt, van mijn verblijf tot het programma van elke dag. Zo voorkom ik teleurstelling. Meestal toch. Samen met mijn partner ben ik een maand of zeven bezig met het samenstellen van onze volgende vakantie of reis. Zo zijn we zeker van de dingen die we willen doen en zien. Wil dat zeggen dat we nooit verrast worden? Tuurlijk niet. Het is niet omdat je een wandeling uitgezocht hebt of een bistro geboekt, dat die je niet kunnen verrassen, toch?’
Een tweede, zeer belangrijke factor in het moeilijker worden van spontaniteit, is dat reizen de laatste decennia veel democratischer geworden is, vertelt De Coninck. ‘Elk vliegtuig waar je op stapt zit helemaal vol, hotels en restaurants zijn maanden vooraf volgeboekt en heel wat plekken klagen over overtoerisme. Er reizen veel meer mensen dan ooit, en we reizen ook vaker dan vroeger. Alles zit bomvol, en dat betekent dat je wel moet reserveren als je een kamer of tafeltje wil. Crowdcontrol is deel van toerismebeheer geworden, vertelt De Coninck. ‘En dat zal zo blijven. Maar dat wil natuurlijk ook zeggen dat de verblijven en tafeltjes veel sneller vol geraken, en je dus bijna verplicht bent om te reserveren.’
Geen onaangename verrassingen
Als je, zoals ik in de jaren 80, gewoon naar Bretagne rijdt zonder iets te regelen, dan sliep je de ene nacht in een prachtig kasteeltje waar ze de beste krab ooit serveren in St Malo, en de volgende nacht in een ietwat muffe kamer boven een garage in the middle of nowhere. Die diversiteit in comfort en- ahum – schoonheid hoorde bij het spontane reizen. Als je vandaag de toeristische dienst van St Malo binnenstapt op een willekeurige zaterdag, zal je misschien nog wel ergens een kamer vinden, maar de vraag is of het aan jouw eisen zal voldoen, stelt De Coninck.
‘Veel toeristen hebben vandaag best hoge eisen als het op comfort aan komt. Of ze willen een mooi uitzicht, een goed restaurant, een spa… Ze willen dat zo graag dat ze dat lang vooraf boeken, om niet voor onaangename verrassingen te staan. Dat is trouwens niet alleen zo voor de oudere generaties. Ook jonge reizigers met een kleiner budget hebben heel wat eisen. Daarom dat ook zij vooraf heel wat reserveren, om zeker te zijn dat hun reis voldoet aan wat ze willen. Ik denk eerlijk gezegd dat ouders van globetrottende jongvolwassenen het geruststellend vindne om te weten waar hun kind-met-rugzak terechtkomt.’
Reserveren is het nieuwe normaal
En dan zijn er nog onze persoonlijke interesses en sociale media, weet De Coninck. ‘Lekker eten is niet alleen mijn hobby, maar ook mijn vak. Als ik op een bestemming zeker een tafeltje wil bij de interessantste adressen, dan moet ik vandaag doodgewoon reserveren. Hetzelfde geldt voor de Instagramwaardige adressen die mensen vandaag echt willen bezoeken, voor blockbustertentoonstellingen tot spectaculaire cocktails in een speakeasy.’
Sinds covid ons deed wennen aan musea waar je voor moest reserveren, is dat fenomeen niet meer verdwenen. ‘Een kennis van mij die in Amsterdan woont, vertelde dat ze nog altijd opkijkt als er geen rij staat voor het Anne Frank Huis. Dat is decennia wel zo geweest. Nu er een online reservatiesysteem is, hoeft niemand meer aan te schuiven.’
Zelfkennis
Wie spontaan wil reizen, weet waar hij of zij vandaag aan begint. Misschien heb je niet de perfecte hotelkamer of kan je niet naar de Belangrijke Tentoonstelling, maar misschien bots je op een nieuw, nog onbekend, adres of word je verliefd op het werk van een kunstenaar wiens museum je per ongeluk ontdekt. En zelfs als je echt op de wilde boef wil reizen, is het vandaag dankzij apps en sites een stuk makkelijker dan vroeger.
Veel hangt ook af van je houding. Mijn al bij al vrij uitgebreid geplande reis naar Japan, voelde toch spontaan, omdat er ruimte genoeg was om in een tempel te blijven hangen als de gesprekken of schoonheid daarom vroegen, om on-hippe maar charmante koffiebarretjes uit te proberen en eettentjes te ontdekken waar alleen een Japans menu voorhanden was. Dat is net de juiste hoeveelheid spontaniteit die ik nodig had om ten volle van mijn reis te genieten. Ook hier is zelfkennis dus het begin van alle wijsheid.
