Donker toerisme: dertig morbide bezienswaardigheden

Ooit was Choeng Ek een gewoon Cambodjaans dorpje en het latere Security Office 21 een middelbare school, maar tijdens het regime van de Rode Khmer (1975-1979) werd het een plaats waar duizenden Cambodjanen werden vermoord. De voormalige school werd een grote martelkamer waar maar zeven van de 14.000 ondervraagden levend uit kwam. De foto’s die de Rode Khmer van hun martelpraktijken maakten zijn tegenwoordig te zien in het Tuol Sleng Museum. Ook is er een Boeddhistisch monument gemaakt om de slachtoffers te herdenken.

De Vietcong groeven dit tunnelstelsel tijdens de oorlog tegen de Amerikanen. Overdag verbleven de strijders in de tunnels en ’s nachts leek het of ze opeens uit het niets te voorschijn kwamen. Nu kunnen toeristen samen met een gids de tunnels ingaan en de kamers, keukens, commandocentra, nepgangen en valkuilen bekijken. Ook boven de grond zijn nog heel wat overblijfselen van de oorlog te zien zoals kapotte tanks en plaatsen waar bommen in zijn geslagen. Informatieborden vertellen het verhaal van de Vietnamoorlog.

Aan de Cape Coast in Ghana liggen twee beroemde slavenkastelen: Cape Coast Castle en Elmina Castle. De twee forten werden ten tijde van de Atlantische Slavenhandel (16e tot de 19e eeuw) gebruikt om slaven in donkere kerkers gevangen te houden en ze uiteindelijk via de zogenaamde Door of no Return naar het westen te sturen waar ze werden verkocht als slaven. Tegenwoordig kunnen toeristen de forten bezoeken om te zien hoe de slavenhandel in zijn werk ging.

Het eilandje Alcatraz in de Baai van San Francisco deed tussen 1934 en 1963 dienst als zwaar beveiligde gevangenis. De beroemdste van de 1545 gevangenen die er vast gezeten hebben was Al Capone. Verschillende keren probeerden gevangenen te ontsnappen, maar officieel is dat nooit gelukt. Wel vielen er verschillende keren doden tijdens uitbraakpogingen. Op de laatste ontsnappingspoging is de film Escape from Alcatraz gebaseerd. Alcatraz is nu een nationaal park. Behalve de gevangenis staat er ook de oudste nog werkende vuurtoren in de VS.

Het Nederlandse Joodse meisje Anne Frank zat tussen 1942 en 1944 ondergedoken in het achterhuis van de Prinsengracht 263-267 in Amsterdam. Gedurende al die tijd hield ze een dagboek bij dat later werd gepubliceerd als Het Achterhuis. Op 4 augustus werden Anne Frank en haar familieleden verraden en naar Bergen-Belsen gebracht. Daar overlijdt ze in maart 1945 waarschijnlijk aan tyfus. Sinds 1960 is in het huis aan de Prinsengracht waar Anne haar dagboek schreef het museum Anne Frank huis gevestigd. Jaarlijks trekt het meer dan een miljoen bezoekers, vooral uit het buitenland.

Bij het stadje Gettysburg vond in 1863 de belangrijkste en tegelijk bloedigste slag uit de Amerikaanse Burgeroorlog plaats. Meer dan 51.000 soldaten kwamen om het leven. Tegenwoordig trekt Gettysburg met zijn begraafplaats en Gettysburg Military Park 1,5 miljoen toeristen per jaar.

Dharavai is een sloppenwijk in de Indiase stad, met waarschijnlijk meer dan een miljoen inwoners een van de grootste sloppenwijken in Azië. Dharavi speelt een rol in veel Bollywood films. Bij ons werd de wijk bekend doordat de met acht Oscars bekroonde film Slumdog Millionaire zich hier afspeelt. Voor toeristen die het ‘echte India’ willen leren kennen is een tour door deze wijk de laatste jaren een populaire bezienswaardigheid geworden. Er bestaat zelfs een aparte term voor: Slum Tourism. Ook bezoeken aan de Favelas in Rio de Janeiro en aan soortgelijke wijken in Afrika vallen hieronder.

In het concentratiekamp Auschwitz en het vernietigingskamp Birkenau werden tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan een miljoen mensen, hoofdzakelijk Joden vermoord. Tegenwoordig bezoeken meer dan een miljoen mensen per jaar de voormalige concentratiekampen om de perrons, barakken, gaskamers, crematoria, lege koffers en exposities te bekijken en de slachtoffers te herdenken.

De gedemilitariseerde zone tussen Noord- en Zuid-Korea is de streng bewaakte grensovergang tussen de twee Korea’s. Omdat het een van de laatste overblijfselen uit de tijd van de Koude Oorlog is vinden veel toeristen het een interessante bestemming. Ondanks de zwaar bewapende militairen aan beide zijden van de grens is het veilig om de DMZ te bezoeken. Er bestaan zelfs verschillende georganiseerde rondleidingen.

Tussen 1852 en 1952 diende dit Duivelseiland als strafkolonie waar Franse politieke gevangenen naartoe werden gestuurd. In totaal verbleven er in die jaren ongeveer 300 gevangenen waarvan de beroemdste de Franse kapitein Alfred Dreyfus is. Tegenwoordig is het onherbergzame eilandje onbewoond, maar het hutje waar Dreyfus in verbleef staat er nog altijd. Duivelseiland speelt een rol in verschillende boeken en films waarvan Papillon het bekendst is. Tegenwoordig is het Île du Diable bijna een verplichte stop van cruiseschepen die Zuid-Amerika aandoen.

Goelag was in de communistische Sovjet-Unie de dienst die verantwoordelijk was voor de werk- en strafkampen waar enkele miljoenen mensen om het leven kwamen. De kampen lagen op de meest afgelegen plekken in het land en werden na de dood van Stalin in 1953 gesloten. Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw kunnen de kampen bezocht worden, maar pas de laatste jaren neemt de belangstelling van de toeristen sterk toe.

Deze gevangenis werd in 1900 gebouwd en deed tot 1997 dienst als plaats waar militairen hun straf wegens gebrek aan discipline en muiterij uit moesten zitten. Nu is het mogelijk om er te overnachten en aan den lijve te ondervinden hoe de gestrafte soldaten toen behandeld werden. Een verblijf in Karosta is ‘unfriendly, unheated and uncomfortable’, aldus de website.

Voor 11 september 2001 bezochten jaarlijks 1,8 miljoen toeristen het World Trade Center in New York. Een jaar later, na de aanslagen, kwamen 3,6 miljoen toeristen naar Ground Zero. Sinds september 2011 staat er op de plaats van de aanslagen een gedenkteken ontworpen door de Amerikaanse architect Daniel Libeskind en sinds 2013 het One World Trade Center.

Dit park is gewijd aan de slachtoffers van de aanvallen met de atoombommen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op de plaats waar toen de bom op Hiroshima insloeg zijn allerlei monumenten opgetrokken zoals de Peace Clock die iedere dag om 8.15, het tijdstip van de aanslag, luidt.

Deze brug in de Thaise provincie Kanchanaburi maakte deel uit van de Dodenspoorweg tussen Birma en Thailand. Deze spoorlijn was van groot strategisch belang voor de Japanners tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze schakelden meer dan 100.000 krijgsgevangenen in die de spoorlijn moesten bouwen. Meer dan de helft van hen overleed aan mishandeling, het harde werk, ondervoeding en ziektes. De brug over de Kwai is vooral bekend geworden door de film die er over gemaakt is. Naast de brug ligt nu een museum met werktuigen, wapens en andere spullen uit de tijd van de oorlog.

Het Italiaanse stadje Pompeï werd op 24 augustus 79 bedekt door een dikke laag as nadat de Vesuvius was uitgebarsten. De 2000 inwoners kwamen om het leven, maar het stadje zelf werd wonderwel bewaard doordat de gloeiendhete lava de gebouwen luchtdicht maakte. Het stadje geeft daarom een goed beeld van het dagelijkse Romeinse leven. Tegenwoordig bezoeken jaarlijks ongeveer 2,5 miljoen toeristen het stadje waar nog de replica’s van onder as begraven lijken te zien zijn.

Van de 17e eeuw tot het einde van het Apartheidsregime werd dit eiland gebruikt om politieke tegenstanders gevangen te zetten. Nelson Mandela zat 27 jaar vast in de gevangenis op dit eiland en ook de huidige president Jacon Zuma bracht er tien jaar in gevangenschap door. Tegenwoordig staat Robben Island op de Lijst van Werelderfgoederen en is er een museum gevestigd.

Tijdens de Slag bij Waterloo op 18 juni 1815 werd Napoleon Bonaparte definitief verslagen door de Britten/Nederlanders en Pruisen. Ongeveer 50.000 soldaten komen om het leven. Op een kunstmatige heuvel prijkt nu de reusachtige Leeuw van Waterloo en in het voormalige hoofdkwartier van Napoleon is het Wellington Museum gevestigd. Honderdduizenden toeristen uit de hele wereld bezoeken het voormalige slagveld en ieder jaar wordt de veldslag nagespeeld.

Op 26 april 1986 doet zich een enorme explosie voor in een kernreactor in het Russische dorpje Tsjernobyl (nu Oekraïne). Het is de grootste nucleaire ramp tot nu toe. Aanvankelijk wordt het getroffen gebied hermetisch afgesloten, maar sinds 2011 is het mogelijk het gebied rond de kerncentrale te bezoeken. Toeristen kunnen bijvoorbeeld de spookstad Pripjat bezoeken en het gebied eromheen waar de natuur zich langzamerhand goed hersteld heeft.

Tegenwoordig staat het op de lijst van moderne wereldwonderen, maar in het verleden was het Colosseum één groot theater van de dood. Naar schatting kwamen er 400.000 duizend mensen onder het gejuich van duizenden anderen om het leven. Nog eens meer dan een miljoen dieren werden er gedood.

In 1937 werd tijdens de Spaanse Burgeroorlog dit stadje grotendeels verwoest door bombardementen. Franco liet de resten van Belchite staan als herinnering aan de oorlog en er een nieuw dorp naast bouwen.

Tijdens een Political Tour in de Noord-Ierse stad Belfast leer je hoe het was om tijdens de Troubles (periode tussen 1969 en 1998 van conflicten tussen protestanten en katholieken) in Belfast te wonen. De in totaal 21 kilometer lange Peace Wall was bedoeld om de twee strijdende groepen uit elkaar te houden. Aan beide kanten beeldt grafitti de standpunten en gevoelens van de bewoners uit. Tegen 2023 zullen de muren neergehaald worden.

Op de stranden van Normandië waar op 6 juni 1944 de geallieerde soldaten aan land gingen om Europa van de Duitsers te bevrijden, zijn nog overal sporen van die tijd te zien: bunkers, begraafplaatsen, musea, oude tanks….

Vlakbij Ieper vonden tussen 1914 en 1918 vijf grote veldslagen plaats waarbij ongeveer een half miljoen doden vielen. De stad zelf werd bijna volledig verwoest. In de Yperboog (de boog rond Ieper waar de veldslagen plaatsvonden) zie je herinneringen – musea, begraafplaatsen, monumenten – aan deze bloedige periodes.

Dit herdenkingscentrum is opgericht om de herinnering aan de genocide op de Tutsi’s in 1994 levend te houden. Meer dan 250.000 slachtoffers liggen hier begraven en in het bezoekerscentrum lees je over de gebeurtenissen die aan de moorden vooraf gingen.

Op 10 juni 1944 richt de SS uit wraak een bloedbad aan in dit dorpje in Haute-Vienne. Meer dan zeshonderd inwoners komen om het leven. Ter herinnering aan deze donkere dag is het dorpje volledig gelaten zoals het toen was. Bij de ingang van Oradour kan je een museum bezoeken waarin het verhaal van het dorp verteld wordt.

In Sedlec bij de Tsjechische stad Kutna Hora liggen in een kapel de botten en schedels van veertig tot zeventigduizend overledenen. De wanden en plafonds van de kapel zijn ermee bekleed en er werden kunstwerken van gemaakt. Een groot deel van de doden overleed door de pest. Omdat er toen zoveel doden begraven moesten worden was er niet genoeg plaats en werden ze in de kapel bewaard.

Op de slagvelden bij de Somme vielen tijdens de Eerste Wereldoorlog meer dan een miljoen doden. Al die doden liggen begraven op grote en kleinere begraafplaatsen op de uitgestrekte velden.

Bij de Mexicaanse stad Xochimilo ligt het Isla de las Munecas (Eiland van de Poppen) waar je overal in de bomen ledematen van poppen ziet hangen. Dat is het werk van een inwoner die naast een verdronken meisje een pop in het water zag drijven. Hij hing de pop als aandenken in een boom. Vervolgens hoorde hij voortdurend voetstappen, gehuil en noordkreten op het eiland. In de hoop deze geluiden te stoppen hing hij in de daaropvolgende vijftig jaar de bomen vol met poppen en delen van poppen.

Aan de noordkant van Mount Fuji ligt een bos waar meer dan honderd mensen per jaar zelfmoord plegen, zoveel dat er informatieborden hangen die bezoekers met zelfmoordplannen ertoe aan proberen te zetten hulp te zoeken. De populariteit heeft waarschijnlijk te maken met een boek van Seicho Matsumoto uit 1960 waarin een jong koppel zelfmoord pleegt in dit bos.