Cambodjaans Nationaal Park wordt bedreigd door bouw luxevilla’s

Een invloedrijke Cambodjaanse tycoon plant drie luxewoonwijken in een belangrijk natuurgebied. Het bouwproject zou bijna een vijfde van het park innemen. ‘Een regelrechte schande’, vinden onderzoekers en milieuactivisten.

Het plan om luxueuze woonwijken te bouwen in Bokor Nationaal Park is een nieuwe aflevering in een lang verhaal over ontbossing in Cambodja. Het gaat om een beschermd gebied in het Cardamom gebergte, in het zuidwesten van Cambodja.

Het Bokor Nationaal Park staat ook bekend als het Preah Monivong Bokor Nationaal Park. Het heeft een koel klimaat, een spectaculair uitzicht over de oceaan en watervallen met rotspartijen. Bovenop een heuvel vind je een voormalig station uit de Franse periode van de jaren 1920, dat er nu spookachtig verlaten bijligt. Voor de pandemie kwamen er elk jaar duizenden toeristen naar deze uitgestrekte bossen.

35.000 voetbalvelden

Volgens plannen van het ministerie van Landbeheer zal er iets minder dan 19.000 hectare gebruikt worden om het bouwproject te realiseren. Dat komt neer op een grootte van ongeveer 35.000 voetbalvelden. Het gebied heeft een totale oppervlakte van 154.000 hectare.

Milieuactivisten van ‘Mother Nature Cambodia‘ zeggen dat de ontbossing al begonnen is. In een video op hun Facebook-pagina beschrijft een activist welke schade het project aan de natuur zal toebrengen. Hij draagt een grote zwarte jas, zonnebril en masker om niet herkend te worden en toont de plekken waar het bos al verdwenen is.

Soldaten van de Rode Khmer hebben het park ooit gebruikt als schuiloord. Sinds 1993 is het officieel beschermd als natuurgebied. In 2007 werd het voor 99 jaar in concessie gegeven aan de Cambodjaanse tycoon Sok Kong, in ruil voor één miljard dollar. Ondertussen heeft het bedrijf van Kong een toegangsweg, luxehotels en flatgebouwen aangelegd in Bokor.

Apen, olifanten en beren bedreigd

Volgens het Biodiversiteitscentrum van ASEAN, de Associatie van Zuidoost-Aziatische landen, bestaat het Bokor Nationaal Park uit ongerepte laaglandbossen. Die bossen staan vol bomen die hun bladeren verliezen tijdens het droogseizoen en andere tropische soorten die het hele jaar groen blijven. Het zuiden van het gebied wordt gevormd door mangrovebossen. Tussen de uitgestrekte plateaus en steile heuvels vind je planten die met uitsterven bedreigd zijn, maar die daar volop kunnen bloeien.

Ook heel wat diersoorten hebben dit bos nodig om te overleven. Onder meer Aziatische olifanten (Elephas maximus), Aziatische zwarte beren (Ursus thibetanus), gibbonapen zoals de zwartkoplar (Hylobates pileatus) en grote Indiase civetkatten (Viverra zibetha) zijn al in het gebied gespot. Door het gebied loopt ook de Teuk Chhou, een enorme rivier die naar de provincie Kampot stroomt.

Het volledige gebied van het Cardamomgebergte bevat verschillende beschermde zones: vier nationale parken (Centraal-Cardamom, zuidelijk Cardamom, Botum Sakor en Preah Monivong Bokor) en vier natuurreservaten (Phnom Samkos, Phnom Aural, Peam Krasaep en Tatai). Die officiële benamingen geven blijkbaar maar weinig effectieve bescherming.

Uit satellietgegevens van de Maryland-universiteit (UMD) blijkt dat de nationale parken en natuurreservaten alles samen zo’n 148.000 hectare oftewel meer dan 8,6 procent van hun bossen verloren hebben op minder dan twintig jaar tijd. De gegevens zijn te zien op Global Forest Watch en gaan over de periode tussen 2001 en 2019. In diezelfde periode is het Bokor Nationaal Park bijna 9 procent van zijn oorspronkelijke bosbedekking verloren.

Bevriende projectontwikkelaar

Volgens de wetenschappers van het UMD is er in 2020 nog meer ontbost. Voorlopige data tonen aan dat er zowel aan de rand van het park als in het midden van het gebied gekapt wordt. Die trend lijkt zich door te zetten: in 2021 is er volgens de gegevens al minstens drie weken lang ‘meer dan normaal’ ontbost.

Een activist van Mother Nature Cambodia, die anoniem wil blijven, vertelt dat grote delen van Bokor aangeduid zijn als bouwgebied en dat de bossen al door projectontwikkelaars gekapt worden. Het zou de bedoeling zijn om de nieuwe woonwijken tegen 2030 af te hebben.

‘Volgens het bouwplan is bijna 20.000 hectare bos eigendom van Sokha Real Estate’, zegt de activist. Dat is het bedrijf van Sok Kong, een tycoon die dicht bij eerste minister Hun Sen staat. Volgens dezelfde bron staat er ook nog een ander gebied, dat bijna 9000 hectare groot is, ingekleurd als bouwzone. De totale oppervlakte voor de luxewoonwijken wordt dus iets minder dan 28.000 hectare.

‘Hoewel het plan pas in 2019 door de premier ondertekend is, worden er al jaren bomen gerooid in het gebergte’, zegt de activist. Volgens hem ziet het er naar uit dat deze ‘meesterzet’ enkel dient om de bestaande houtkap te legaliseren.

‘Dit plan heeft concessies goedgekeurd van bosrijke gebieden’, zegt de activist nog. ‘De bomen zijn misschien kleiner dan in andere bossen, maar dit is een belangrijke schuilplaats voor wilde dieren. Bovendien is het een grote groene long en een prachtig natuurlandschap voor toeristen.’

Monddood

Internationale en lokale ngo’s die het bos moesten beschermen, zwijgen vaak uit schrik voor repercussies. Een reporter in Cambodja, die enkel anoniem wil reageren, zegt dat ‘ontbossing’ een lelijk woord geworden is. Ngo’s die openlijk een standpunt innemen, komen in de problemen of kunnen zelfs opgedoekt worden. Bovendien, zegt hij, zijn de voorbije jaren al verschillende activisten van Mother Nature Cambodia opgepakt.

De Cambodjaanse mensenrechtenorganisatie Licadho publiceerde op 9 februari een verklaring ondertekend door 74 lokale gemeenschappen. Daarin wordt aan het ministerie van Leefmilieu gevraagd om geen milieuactivisten meer te arresteren.

Eerder waren vijf mensen opgepakt omdat ze ‘bomen in boeddhistische stof wikkelden en omdat ze bewijzen wilden verzamelden van de omvangrijke illegale houtkap in het natuurreservaat van Prey Lang‘.

Vier grote natuurorganisaties die in Cambodja actief zijn, zeggen dat ze niks kwijt kunnen over het bouwproject in Bokor. Ook Sokha Real Estate weigert elk commentaar.

Neth Pheaktra, een woordvoerder van het Cambodjaanse ministerie voor Leefmilieu, zegt in een e-mail dat de overheid ‘veel aandacht’ besteedt aan natuurbescherming en aan het behoud van de biodiversiteit. Het ministerie zou ook werken om bepaalde zones af te bakenen waar de natuurlijke rijkdommen beschermd worden.

‘Volgens het plan zal ongeveer 8 procent van de grond door de regering vrijgemaakt worden om een technologische stad en een historische site te bouwen’, mailt Pheaktra. ‘Deze regeling zal zorgen voor huisvesting, ontspanning, tewerkstelling, de gelegenheid om te studeren en de mogelijkheid om zaken te doen.’

Pheaktra zegt dat het project rekening houdt met de veranderende bevolkingssamenstelling en met huidige en toekomstige noden. Hij voegt eraan toe dat het plan natuurlijke grondstoffen zal beschermen, zowel boven als onder de grond, en ook de kwetsbare ecosystemen in stand zal houden.

Berg toewijzen is illegaal

Niet alleen wordt de natuur van Bokor bedreigd, er is ook sprake van corruptie. Sophal Ear, hoofddocent Diplomacy & World Affairs aan het Occidental College in Los Angeles, noemt de ontwikkelingen in Bokor ronduit ‘een schande’.

‘Àls er al transparantie zou bestaan over de staatsinkomsten uit deze schimmige 99-jarige concessie, dan is het nog steeds niet duidelijk hoe dit geld precies besteed wordt. Premier Hun Sen kan meer dan een miljard dollar staatsgeld naar eigen goeddunken beheren.’

‘De Cambodjaanse bossen worden al decennialang op dezelfde manier gekapt’, voegt hij eraan toe. ‘Dit is geen verrassing, we zien alleen de laatste stukken bos verdwijnen.’

De anonieme activist van Mother Nature Cambodia deelt de bezorgdheid van Earn en zegt dat zowel de regering als Sokha Real Estate de wet overtreden. Volgens artikel 16 van de Cambodjaanse landwet is namelijk elke berg staatseigendom en op die manier openbaar bezit.

‘Het beheer in handen geven van een particulier is uitgesloten, vooral als de berg een zekere waarde heeft’, zegt de milieuactivist. ‘Bovendien is Bokor een nationaal park, dat door de wet beschermd zou moeten worden. Het is duidelijk dat Bokor een publieke functie heeft en dus illegaal om Bokorland in concessie te geven aan een privébedrijf.’

‘Helaas kan Hun Sen dit allemaal doen, omdat het principe van landconcessies geregeld wordt met subdecreten, die enkel de goedkeuring van de premier nodig hebben’, verklaart de activist.

Liever attractieparken dan natuur

Bokor is niet het enige nationale park in Cambodja dat bedreigd wordt. In provincie Preah Sinahouk is onlangs de bouw goedgekeurd van Ream City, een project van 16 miljard dollar met woonwijken, hotels, attractieparken, strandverblijven, winkelcentra, een jachthaven en een exclusieve club. Het complex komt in Ream Bay, een belangrijk gebied in het Ream Nationaal Park.

De bouwplannen in Bokor en het kustproject in Ream zullen elk een ‘grote impact’ hebben op het leefmilieu in die gebieden. Dat zegt Meas Nhim, voormalig directeur van het Beng Per en Ream Nationaal Park. Nhim werkt nu als adjunct-directeur op de afdeling beschermde gebieden van het ministerie van Leefmilieu. Hij zegt dat de baai in zijn natuurlijke staat bewaard zou moeten worden.

Ontbossing en corruptie komen ook voor in de ruimere regio van het Cardamomgebergte. Critici hebben het over landroof en linken de infrastructuurprojecten aan de overheid.

De angst zit er dik in dat nationale parken zoals Bokor helemaal van de kaart geveegd worden. Dat zagen we eerder in bossen aan de grens met Vietnam. De ongebreidelde handel in Siamees palissanderhout is er de voorbije jaren zo fel toegenomen dat twee beschermde gebieden in 2018 bij koninklijk besluit werden opgeheven omdat er zo goed als geen bos meer overbleef.

‘Alle landconcessies op de Bokorberg zijn nu eigendom van Sok Kung’, zegt de activist van Mother Nature Cambodia. ‘Het is eigenlijk zijn privéberg geworden.’

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner Mongabay.