Betekent het coronavirus het einde van markten met wilde dieren in China?

Een markt in Wuhan waar wilde dieren naast groente, fruit en andere etenswaren verkocht worden is aangewezen als bron van het coronavirus. Nu de ziekte zich maar blijft verspreiden, groeit ook de weerstand tegen dit soort markten.

De markten in Aziatische landen waar in wilde dieren wordt gehandeld zijn al jaren een doorn in het oog van dierenliefhebbers. Ook in China zelf is lang niet iedereen er over te spreken, maar met name in het zuiden van het land gelden gerechten als gestoofde berenpoten, gefrituurde cobra en soep van civetkatten nog altijd als een delicatesse waarbij de eters bovendien meteen kunnen toen hoe welvarend ze zijn. Ook de Chinese traditionele geneeskunst is voor een groot deel gestoeld op het geloof in de helende werking van wilde dieren.

Het coronavirus is een zoönose: een ziekte die overgedragen wordt van dieren op mensen. Andere bekende voorbeelden van dit soort ziektes zijn Aids, Ebola, het Marburgvirus en SARS. Net als het SARS-virus is ook het coronavirus afkomstig van vleermuizen. De ziekte kan niet rechtstreeks via vleermuizen op mensen overgedragen worden. Daarvoor is een andere soort nodig. Bij SARS was dat tussendier een loewak (een soort civetkat) en bij het huidige Coronavirus gaat het waarschijnlijk om een schubdier, een met uitsterven bedreigd klein zoogdier. Het vlees van dit diertje wordt in China en Vietnam gezien als een delicatesse. De schubben, botten en organen van het schubdier worden gebruikt in de traditionele Aziatische geneeskunde.

Hoe kan het dat dieren die met uitsterven bedreigd worden toch op markten als lekkernij of geneesmiddel verkocht worden? De Chinese overheid heeft 54 wilde diersoorten aangewezen die gefokt en verhandeld mogen worden. Het gaat onder andere om krokodillen, hamsters, schildpadden en nertsen. Andere dieren zoals roofvogels en slangen worden illegaal in het wild gevangen en vervolgens gefokt op legale boerderijen. Volgens ScienceMag worden wereldwijd zo’n 9.000 diersoorten bedreigd door de illegale handel en wrede manier waarop de dieren worden behandeld.

Toch blijven de markten waar wilde dieren worden verhandeld gewoon voortbestaan. Momenteel zijn de markten weliswaar in heel China verboden, maar dat geldt alleen totdat de epidemie onder controle is. ‘En dat is niet voldoende’, zegt dierenarts Christian Walzer van de Wildlife Conservation Society. ‘Zolang markten waar wilde dieren voor consumptie verhandeld worden blijven bestaan, zal het risico op het uitbreken van dit soort – mogelijk in de toekomst nog dodelijkere – virussen blijven bestaan.’

‘Wilde dieren dragen vaak bepaalde ziektes met zich mee zonder er zelf ziek van te worden’, vertelt Walzer aan National Geographic. Hij legt uit dat wij als mensen in een normale wereld niet in aanraking zouden komen met die ziektes, maar op deze markten komen allerlei soorten wilde dieren bij elkaar. Ze zijn vaak gewond door de vangst en de ruwe behandeling en verblijven in veel te kleine kooitjes. De stress die ze daarbij oplopen, zorgt ervoor dat hun immuniteit omlaag gaat waardoor ze gemakkelijker ziektes krijgen en overdragen.

In China zelf groeit de roep om een permanent verbod op de handel in wilde dieren. Op Weibo (een van de populairste sociale media platforms in China) worden oproepen met die strekking massaal gedeeld. Ook in de Chinese media neemt het protest toe. In krant de China Daily verschenen de afgelopen tijd meerdere artikelen waarin afschuw over de handel wordt uitgesproken.

Toch is een verbod niet zo simpel als het lijkt, zegt Erin Sorrell van Georgetown University aan National Geographic. Het gevaar bestaat dat de handel dan ondergronds gaat en dan is er helemaal geen zicht meer op wat waar gegeten wordt en waar het vandaan komt. Daarom is het volgens evolutionair-bioloog Caroline Dingle, verbonden aan Hongkong University, essentieel dat mensen ervan overtuigd raken dat het eten van wilde dieren slecht is voor hun eigen gezondheid.

Dat zou dan het enige positieve gevolg van de uitbraak van het coronavirus kunnen zijn: dat mensen zich realiseren dat ziektes die van dieren op mensen overspringen veel minder kans krijgen zich te ontwikkelen en verspreiden wanneer de handel en consumptie van wilde dieren stopt.