Ierse dans

Ook de Ierse dans heeft de laatste jaren de wereld weten te veroveren. Dat is dan weer te danken aan de wereldwijd succesvolle dans- en muziekspektakels ‘Riverdance’ en de spin-offs ‘Lord of the Dance’, ‘Feet of Flames’, ‘Gaelforce’ en ‘Spirit of the Dance’, allemaal creaties van de Ierse Amerikaan Michael Flatley.

Deze gigantische -maar uiterst commerciële- shows hebben helaas maar weinig meer te maken met de authentieke Ierse identiteit. Wat wel aan Flatley kan toegeschreven worden, is het feit dat hij de Ierse dans van haar suffe imago ontdeed. De stijve, geborduurde jurken hebben plaatsgemaakt voor strak zittende zwarte mini-jurkjes en slordig loshangend haar krijgt de voorkeur op onnatuurlijk gekrulde kapsels.

De eerste beschrijvingen van Ierse dansen stammen uit de 17de eeuw. Daaruit blijkt dat de Ieren ontzettend gepassioneerd zijn door het dansen. Op elke straathoek en elk marktplein; in elke schuur en elke keuken kwamen Ieren uit alle lagen van de bevolking samen om met de benen te zwaaien. Elke gelegenheid was een reden om te dansen. Het ging er dan ook geregeld wild aan toe. Niemand weet wanneer de Ierse dans uiteindelijk een onafhankelijke en erkende kunstvorm werd.

Luciferstokje

De dans was een instrument om uiting gegeven aan vreugde, verdriet, verzet, strijd (een belangrijk onderdeel van de Ierse geschiedenis), of verzoening, maar vooral aan de Ierse identiteit. De bewogen Ierse geschiedenis heeft dus een flinke invloed gehad op de evolutie van de Ierse dans.

Zo zou het typische stijf houden van de armen langs het lichaam tijdens het dansen stammen uit de tijd dat het Ierse eiland door de Engelsen werd bezet. Die hadden namelijk het dansen in Ierland verboden. Om deze maatregel te omzeilen, vonden de vindingrijke Ieren een nieuwe manier van dansen uit: het ‘stepdansen’ (‘stepping’ is het stampen en tikken van ritmes met de voeten op de grond).

Het lichaam neemt de houding van een luciferstokje aan: de rug is kaarsrecht en de armen hangen strak langs het lichaam. Er mocht alleen met de voeten worden gedanst. Op die manier gingen de ‘dansers’ voor het raam staan en leek het alsof ze gewoon maar wat op en neer sprongen, terwijl de persoon in feite uiterst gecompliceerde danspasjes uitvoerde. Door die manier van dansen kwam de aandacht uiteraard volledig op het voetenwerk te liggen.

De meeste Ierse dansen zijn gebaseerd op dansen uit andere Europese landen die door buitenlandse dansmeesters in Ierland werden geïntroduceerd. De Ieren pasten de dansen aan hun eigen cultuur aan door het tempo op te voeren en het ‘stepping’ toe te voegen.

Elk muziekgenre heeft zijn eigen bijpassende dans. De belangrijkste Ierse dansen zijn de jig, de reel en de hornpipe.. De jig is de enige echt Ierse dans.

Strijd

Er zijn zowel solo- als groepsdansen. Deze laatste (de setdans) wordt gedanst door vier paren, die in een vierkant tegenover elkaar geplaatst zijn. Een half-set wordt door twee paren gedanst. Iedere streek kent haar eigen sets. Deze dansen zijn snel en levendig en bestaan uit diverse ingewikkelde figuren en passen.

In de 18e eeuw ontstond de solo of step dance met als populairste soorten de ‘reel’, de ‘jig’ en de ‘hornpipe’. De gracieuze reel werd vooral gedanst door de vrouwen, terwijl de ruige jig meer iets voor de mannen was. De ‘hornpipe’ werd dan weer enkel door mannen gedanst, alhoewel feministische vrouwen er zich tegen het einde van de 18e eeuw ook al eens aan durfden wagen.

Zoals de Ierse geschiedenis wordt gekenmerkt door een voortdurende strijd, is het strijdelement ook duidelijk aanwezig in de Ierse danscultuur in de vorm van talrijke wedstrijden. De status van een danser of muzikant hangt o.a. af van het aantal medailles dat hij gewonnen heeft. Het hoogtepunt van de strijd is het wereldkampioenschap Ierse dans waar dansers uit Ierland, Engeland, de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland, Australië en Canada strijden om de hoogste eer.

Hoger en sneller

De dansers worden steeds sneller en meer virtuoos. Ze springen hoger en hoger op de voeten. Er zijn zelfs schoenen met flexizolen ontwikkeld waardoor danseressen volledig op hun tenen kunnen staan. Veel dansmuziek, zoals bijvoorbeeld de hornpipes en de sets worden zelfs sterk vertraagd, om de danser de mogelijkheid te geven zoveel mogelijk passen en ‘rallies’ in één maat te kunnen uitvoeren. Shows zoals ‘Lord of the Dance’ zorgen er voor dat het steeds spectaculairder en indrukwekkender moet worden.