Van de hoody tot de minirok: Hannelore Knuts en 5 andere mode-experten over 20 iconische kledingstukken

Welke kleren hebben een blijvende impact op de modewereld achtergelaten? Door welke ontwerpen wordt de nieuwe generatie designers vandaag nog steeds beïnvloed? En wat maakt deze stukken zo impactvol? Knack Weekend selecteerde samen met zes mode-experts de twintig meest baanbrekende kledingstukken van de afgelopen honderdvijftig jaar.

Het idee lijkt heel eenvoudig: een overzicht maken van de kledingstukken die de grootste invloed hebben gehad op de modesector. Maar als je bedenkt dat modeontwerpers elk jaar minstens twee, vaak vier of meer, collecties uitbrengen, en dat al decennialang, begrijp je dat een selectie maken geen sinecure is.

Omdat ‘invloedrijk’ een relatief begrip is en ook afhangt van persoonlijke smaak, werkten we samen met een breed panel van experts: Meryll Rogge, ontwerper van het gelijknamige label, Hannelore Knuts, topmodel en presentator van ‘Belgium’s Next Top Model 2024’ waarvan de finale op 6 september op Streamz te zien is, Jesse Brouns, modejournalist die al dertig jaar voor onder andere Knack Weekend schrijft, Maureen De Clercq, artistiek directeur bij Café Costume en docent modeontwerp aan de Antwerpse Modeacademie, Eve Demoen, curator van het Modemuseum Hasselt, en Tony Delcampe, directeur van de modeafdeling van La Cambre.

De experts kregen de opdracht om zeven tot tien invloedrijke kledingstukken te selecteren op basis van historisch belang, technische innovatie en culturele relevantie. We vroegen hun ook om hun keuzes kort toe te lichten. Om de selectie enigszins behapbaar te maken, stelden we een aantal parameters op: alleen kledingstukken, geen accessoires of kinderkleding, en de items mochten maximaal honderdvijftig jaar oud zijn.

Alle panelleden waren het erover eens dat de opdracht uitdagend was. ‘Ik heb lang getwijfeld en veel research moeten doen om de echte bronnen bij de items te vinden’, aldus Delcampe. ‘Het was niet vanzelfsprekend om er maar tien te kiezen en daarom heb ik voornamelijk op vrouwenmode gefocust’, zei Demoen. In totaal nomineerden ze 55 stukken, waarvan zeven tweemaal, twee driemaal en één stuk viermaal gekozen werden. Deze tien items kregen automatisch een plek in de top twintig. De overige selectie maakten we grotendeels intuïtief, waarbij we rekening hielden met een gelijke verdeling per panellid en voldoende diversiteit qua stijlen, ontwerpers, periodes en prijsklassen. De lijst is niet opgesteld in een hiërarchische volgorde.

1. Hoody — Knickerbocker Knitting Company, ca. 1930

De ‘hooded sweater’ werd begin jaren dertig bedacht door Knickerbocker Knitting Company, nu bekend als Champion, voor een American football-team en als werkkleding voor arbeiders in koude magazijnen in New York. De comfortabele trui vond al snel zijn weg naar studenten, skaters en hiphopliefhebbers, en groeide uit tot een vaste waarde. ‘Van casual tot couture: de hoody is nu geaccepteerd in alle lagen van de modewereld’, zegt Hannelore Knuts. ‘Maar het is ook een sociaal beladen kledingstuk. Denk aan Trayvon Martin, de Afro-Amerikaanse tiener die in 2012 werd doodgeschoten door een buurtwacht die dacht dat de jongen slechte bedoelingen had omdat hij een hoody droeg.’

2. 505-jeans — Levi’s, 1967

‘Het meer rebelse, sexy broertje van de utilitaire 501, bekend van de platenhoezen van Sticky Fingers van The Rolling Stones en het debuutalbum van de Ramones’, legt Jesse Brouns uit. Met zijn smallere fit en hogere taille ziet de broek in kwestie er wat stoerder uit. De 505 was ook het eerste model van Levi’s dat voorgekrompen en met een rits op de markt kwam.

3. Lobster-jurk — Schiaparelli, 1937

‘De Lobster-jurk, een samenwerking tussen ontwerper Elsa Schiaparelli en kunstenaar Salvador Dalí, is een mooi voorbeeld van de kruisbestuiving tussen kunst en mode’, zegt Meryll Rogge. De twee vrienden creëerden samen deze ivoorkleurige jurk met een opvallende feloranje kreeft erop geschilderd. Het ontwerp werd beroemd toen Wallis Simpson de jurk droeg in een fotoshoot voor Vogue, vlak voor haar huwelijk met de voormalige Britse koning Edward VIII.

4. Bar-jasje — Dior, 1947

Het Bar-jasje, herkenbaar aan de uitgesproken smalle taille, zachte schouders en opvallende ronding aan de heupen, maakt deel uit van de beroemde New Look die de modewereld en de carrière van Christian Dior voorgoed veranderde. Het revolutionaire van die ‘nieuwe look’ lag in de nadruk die Dior legde op de borsten, de taille en de heupen. ‘Het silhouet omarmde de lichtheid en de vreugde van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Ook nu nog voelt het tijdloos aan’, zegt Hannelore Knuts.

5. Le Smoking — Yves Saint Laurent, 1966

Toen Yves Saint Laurent als eerste een vrouw in kostuum de catwalk opstuurde, werd dat in de modewereld nog als controversieel ervaren. ‘Het inspireerde vele generaties ontwerpers, van Martin Margiela tot Miuccia Prada, om te experimenteren met gendernormen en de klassieke vrouwelijke en mannelijke stijlen te combineren’, zegt Meryll Rogge. ‘Ook de snit van de blazer heeft het werk van talloze designers beïnvloed.’ Maureen De Clercq wijst op de witte versie van de iconische YSL-smoking waarin Bianca Jagger trouwde in 1971. ‘Die is iconisch omdat het in de jaren zeventig ongezien was om in een pak te trouwen in plaats van in een traditionele trouwjurk.’

6. MA-1 bomberjack — Alpha Industries, 1958

Het MA-1 bomberjack werd eind jaren vijftig door Alpha Industries ontwikkeld om piloten van de Amerikaanse luchtmacht warm en toch licht van gewicht te kleden. De bekendste uitvoering is gemaakt van legergroen nylon met een opvallende oranje voering, bedoeld om piloten beter zichtbaar te maken tijdens noodlandingen. ‘De MA-1 werd later omarmd door verschillende subculturen, zoals punkers en mods, en groeide uit tot een symbool van rebellie. Ook op de catwalk duikt hij regelmatig op in hedendaagse uitvoeringen’, zegt Meryll Rogge.

7. Bias cut-jurk — Vionnet, 1932

Madeleine Vionnet mag dan niet een even luid belletje doen rinkelen als haar generatiegenoten Coco Chanel en Cristóbal Balenciaga, in de modegeschiedenis staat de Franse ontwerper op gelijke hoogte met die twee. Dat heeft ze te danken aan deze elegante avondjurk, waarvoor ze de bias-snit bedacht: een kleermakerstechniek waarbij de stof schuin op de draad wordt geknipt. ‘De specifieke snit gaf vrouwen meer bewegingsvrijheid en een vloeiend silhouet. Tot op de dag van vandaag zijn designers schatplichtig aan haar werk’, zegt Eve Demoen.

8. Lumps & Bumps-jurk — Comme des Garçons, 1997

‘De Body Meets Dress, Dress Meets Body-collectie van Rei Kawakubo van Comme des Garçons daagde het klassieke schoonheidsideaal en het gangbare silhouet uit door te experimenteren met vorm en te spelen met proporties’, zegt Eve Demoen. ‘De collectie veroorzaakte heel wat controverse.’ De jurken, en met name het exemplaar in ginghamruit, werden het vaakst genomineerd door ons panel. ‘Rei hertekende de contouren van het vrouwelijk lichaam, vervaagde grenzen, vergrootte verhoudingen… de jurk benadert beeldhouwkunst’, aldus Tony Delcampe.

9. Trenchcoat — Burberry, 1879

Thomas Burberry bedacht de eerste trenchcoat in 1879 als regenjas voor de Britse legerofficieren — ‘trench’ betekent ‘loopgraaf’. Na de Eerste Wereldoorlog kreeg de jas een sportievere uitstraling en dankzij filmiconen zoals Audrey Hepburn groeide hij uit tot een cultklassieker. ‘Hoewel er door de jaren heen kleine updates zijn geweest, zoals de ruitjesvoering, is het ontwerp nagenoeg onveranderd gebleven’, zegt Maureen De Clercq.

10. Wikkeljurk — Diane von Fürstenberg, 1973

Het supercomfortabele en flatterende ontwerp van de wikkeljurk werd een enorme hit bij werkende vrouwen in de jaren zeventig, omdat het brak met de opvatting dat vrouwen zich als mannen moesten kleden om serieus genomen te worden. Intussen zijn er miljoenen exemplaren verkocht en blijft de wikkeljurk het paradepaardje van DvF. ‘Het is de little black dress 2.0, ontworpen door onze Belgische heldin Diane’, legt Hannelore Knuts uit.

11. Pleats Please — Issey Miyake, 1993

Al in de jaren tachtig ontwikkelde Issey Miyake zijn eigen stofprocessen, maar het was de Pleats Please-techniek die voor zijn grote doorbraak zorgde. Daarbij worden kledingstukken van polyester op voorhand geknipt en genaaid en vervolgens in een oven geplooid tussen twee lagen papier. Zijn eerste collectie met plooien werd een gigantisch succes. Er volgden toegewijde winkels en ook een mannenlijn, Homme Plissé. ‘Pleats Please is technologisch innovatief, maar het is ook bijzonder dat je de items onmiddellijk herkent als Miyake. Voor mij was hij een van de belangrijkste ontwerpers van zijn generatie, een absolute modernist’, vertelt Jesse Brouns.

12. Bondagebroek — Vivienne Westwood en Malcolm McLaren, 1976

‘De genesis van punk, en het zaadje waaruit de avant-gardemode van de jaren daarna is gegroeid, eerst met Rei Kawakubo en daarna met Martin Margiela’, legt Jesse Brouns uit. De broek is herkenbaar aan de bondageriemen rond de knieën, de vele ritsen en andere SM-elementen. Er werd ook een bijbehorend jasje gemaakt voor de liefhebbers.

13. Korset met puntbeha — Jean Paul Gaultier, 1982

Jean Paul Gaultier introduceerde de korsetten met puntbeha al in 1982 tijdens zijn modeshows, maar de grote doorbraak vond in 1990 plaats dankzij Madonna. De zangeres maakte dit opvallende stukje lingerie tot haar handelsmerk tijdens haar wereldwijde Blond Ambition Tour. ‘Een korset is een van de moeilijkste kledingstukken om te maken, en dat van Gaultier is technisch buitengewoon goed in elkaar gezet. Bovendien markeerden Madonna en Gaultier de wisselwerking tussen beroemdheden en modeontwerpers’, aldus Maureen De Clercq.

14. Zwart skinny kostuum — Raf Simons, 1998

Onze landgenoot zette in 1998 de modewereld op zijn kop door mannen in smalle kostuums de catwalk op te sturen. ‘Raf Simons was een van de eerste ontwerpers die kleren maakte voor magere jongens en niet voor de spierbonken die tot dan toe de norm waren op de catwalk. Dit markeerde het begin van een revolutie in de mannenmode, aangevoerd door Simons en Hedi Slimane’, zegt Jesse Brouns.

15. AIRism oversized crew neck T-shirt — Uniqlo, 2020

Wat in 2013 begon als een ondergoedlijn in luchtdoorlatende stoffen die de huid verkoelen, groeide uit tot een volwaardige collectie met T-shirts, poloshirts, joggingbroeken en meer. Later werd de Franse ontwerper Christophe Lemaire gevraagd om zijn creatieve visie toe te passen op de AIRism-basics van de Japanse winkelketen, met onder andere dit oversized T-shirt als resultaat. ‘Een triomfantelijke herinterpretatie van het traditionele T-shirt – zowel esthetisch als technologisch – en wat mij betreft het belangrijkste item van dit decennium’, aldus Jesse Brouns.

16. Marinière — Chanel, 1916

Er is de little black dress, het tweed en de tas in quilt, maar de eerste echte vernieuwing die Coco Chanel lanceerde, was een kledinglijn van jersey, een materiaal dat tot dan toe alleen voor mannenondergoed en sportkleding werd gebruikt. Binnen die collectie werd vooral de gestreepte top, de marinière, geïnspireerd door het uniform van zeelieden, razend populair. ‘Chanel was de eerste ontwerper die comfortabele kleren voor vrouwen maakte’, aldus Hannelore Knuts. ‘Tegenwoordig is jersey niet meer weg te denken uit onze garderobe, van de fitness tot de rode loper.’

17. Jurk met capuchon — Azzedine Alaïa, 1985

‘Meer dan ooit zoekt de mode vandaag inspiratie in de sportwereld, maar deze jurk blijft de mooiste samensmelting van beide werelden’, zegt Maureen De Clercq. De Frans-Tunesische ontwerper Azzedine Alaïa creëerde de jurk met capuchon samen met Grace Jones voor haar rol in de James Bond-film A View to a Kill. Yves Saint Laurent, Tom Ford en Elie Saab lieten zich later – al dan niet letterlijk – inspireren door dit iconische ontwerp.

18. Trompe-l’oeil tattoo T-shirt — Maison Martin Margiela, 1988

Het tattoo-T-shirt van Maison Martin Margiela, een stuk uit de debuutcollectie van de Belgische ontwerper, was een van de weinige creaties uit de lijn die in productie werden genomen. Ondanks de aanvankelijke kritiek vestigde dit ontwerp met transparante stof en donkerblauwe tattoomotieven zich als een van zijn meest iconische werken, enkel overtroffen door de bekende Tabi-laarzen. ‘De top heeft talloze ontwerpers, onder wie Jean Paul Gaultier en Paul Smith, geïnspireerd om met trompe-l’oeileffecten te experimenteren’, vertelt Tony Delcampe. Een herinterpretatie van het T-shirt maakte in 2012 zelfs deel uit van de samenwerkingscollectie met H&M.

19. Babydoll-jurk — Balenciaga, 1957

‘In de periode waarin het New Look-silhouet van Dior de modewereld domineerde, koos Balenciaga voor experimenten met andere vormen, zoals de ballon, bubbel, cocon en de babydoll. Dit vormenonderzoek was en is nog steeds van grote invloed op de mode en vormde de basis voor de loszittende, vrije jurken van de jaren zestig’, legt Eve Demoen uit. De term babydoll is afgeleid van de gelijknamige film waarin Carroll Baker vaak te zien is in de korte, wijde jurk.

20. Minirok — Mary Quant, 1964

Wie de minirok heeft bedacht en wanneer, daarover valt te twisten. Maar wat vaststaat, is dat de Britse Mary Quant het kledingstuk populair maakte bij de grote massa en daarom wordt gezien als de ontwerper die vrouwen in de jaren zestig bevrijdde van lange rokken en strakke tailles. ‘De minirok is een politiek kledingstuk en een tastbaar symbool van vrijheid. Quant bouwde er haar reputatie mee op en werd er al heel vroeg voor erkend, zelfs door het establishment. In 1966 werd ze door koningin Elizabeth II geridderd tot OBE voor haar bijdrage aan de mode’, aldus Jesse Brouns.