Ontwerper Diane von Furstenberg: ‘Ik heb geleefd voor vijfhonderd jaar’

Diane von Furstenberg zal de geschiedenis ingaan als de vrouw die vijftig jaar geleden dé ultieme wikkeljurk ontwierp. Binnenkort opent een expo over haar rijkgevulde leven en carrière, en later volgt nog een documentaire. “Die wikkeljurk maakte me rijk.”

We ontmoeten Diane von Furstenberg begin januari, in een kantoortje in het Mode & Kant Museum in Brussel, waar op 21 april de tentoonstelling Woman Before Fashion opent, over haar leven en haar carrière als modeontwerpster. De Belgisch-Amerikaanse schudt haar flamboyante haardos los, doet haar hoge hakken uit en legt haar lange benen op tafel. De kasseien brengen haar aan het wankelen, vertelt ze, al is het niet duidelijk of dat komt door de staat van de Brusselse straten of door de emoties van de afgelopen dagen. Von Furstenberg is immers niet alleen voor de expo in de hoofdstad, maar ook voor de opnames van een documentaire over haar leven die eind dit jaar uitkomt. Regisseur is tweevoudig Academy Award-winnares Sharmeen Obaid-Chinoy, die ook bezig is met de voorbereiding van de volgende Star Wars-film.

Gisteren bezocht Von Furstenberg het Lycée Dachsbeck, de school uit haar kindertijd, en vanmorgen de Dossinkazerne in Mechelen, waar haar moeder werd opgesloten nadat ze op 19 mei 1944 was opgepakt en gedeporteerd naar Auschwitz. Von Furstenberg pakt haar smartphone, scrolt door haar foto’s en toont een beeld van haar 22-jarige moeder dat op de muur hangt in de kazerne – nu een herdenkingsmuseum – van waaruit 25.490 Joden en 353 Roma werden gedeporteerd. Het voelt wat ongepast om het nu te hebben over haar wikkeljurk en haar American dream. Diane von Furstenberg is immers zoveel meer dan de ontwerpster van die iconische wrap dress.

“Ik ben de afgelopen dagen zo intens teruggeworpen op mijn jeugd en op de trauma’s. Ik zou uren over mijn moeder kunnen praten. Ze had me verteld over haar aankomst in de Dossinkazerne, over hoe ze in de vrachtwagen die haar daarheen bracht een briefje aan haar ouders had geschreven op een stuk karton, dat ze vervolgens op straat gooide. Ik geloofde haar niet, en het verhaal bleef amper hangen. Maar na haar dood bracht mijn neef me een kartonnen doos vol foto’s. Op de bodem van die doos, goed weggestopt, zat een grote enveloppe met daarop geschreven ‘Lily 1944’. Binnenin stak effectief dat stuk karton met de woorden: ‘Ik weet niet waar ik heen ga, maar weet dat ik vertrek met een glimlach.’ Dat is mijn moeder ten voeten uit. Kun je je voorstellen hoe het is om zo’n moeder te hebben? Ik besefte pas veel later wat zij had meegemaakt. En nu ze dood is, is het aan mij om erover te praten.”

Veel Holocaust-overlevers kozen ervoor om te zwijgen, maar jouw moeder niet.

“Er zijn twee soorten overlevenden: zij die enkel maar overleefden en zij die elke dag voluit kozen voor het leven. Mijn moeder behoorde tot die laatste groep. Ik ben achttien maanden nadat ze terugkwam uit de kampen geboren, ze woog toen amper 29 kilo. Ik was een klein ding, geboren tussen as en skeletten. De dag dat ik geboren werd, had ik al gewonnen. Als ik in Brussel terugkom, ben ik weer dat kleine meisje. Alleen hier voel ik me zo. Het is een interessante ervaring, maar ook overweldigend.”

Vrouwen in charge

Hoe is het idee voor de tentoonstelling Woman Before Fashion ontstaan?

“Ik heb niet zelf om deze tentoonstelling gevraagd, ik ben ook niet de organisator, maar slechts het onderwerp. Begin 2022 belde curator Nicolas Lor me op. Hij is erg jong, 29 jaar, en een echte modeliefhebber. Voordat hij bij het Mode & Kant Museum begon, was hij archivaris bij Chanel en Dior. Hij stelde voor om een tentoonstelling over mij te maken, de eerste in Europa.”

Zag je dat meteen zitten?

“Zijn vraag kwam uit de lucht vallen, heel plots, en toevallig net op het moment dat ik mijn bedrijf aan het opruimen was, zodat ik het kon doorgeven aan mijn kleindochter Talita. Toen Covid kwam, wilde ik van de lockdown gebruikmaken om alles aan te scherpen. Maar dat was een fout: ik had het gaspedaal ingedrukt, waardoor het bedrijf erg groot was geworden en ik voor het eerst in mijn leven geld begon te verliezen. Toen kwam dus dit voorstel van het Mode & Kant Museum. Ik vroeg aan Nicolas: ‘Waarom een tentoonstelling over mij als er in België ontwerpers zijn als Dries Van Noten, Raf Simons en Martin Margiela? Waarom ik?’”

Wat antwoordde hij?

“Dat hij mij koos omdat ik relevanter dan ooit was. Als je zoals ik een oude vrouw bent, en een jonge modefan zegt zoiets, dan vat je dat op als een mooi compliment. Ik hield van zijn aanpak en van zijn visie. Het is geen retrospectieve, maar een intieme en dynamische presentatie van mijn hele carrière. Hoewel we elkaar alleen aan de telefoon hadden gesproken, heb ik niet alleen ja tegen hem gezegd, maar heb ik hem ook voorgesteld aan mijn contacten bij uitgeverij Rizzoli, waardoor er ook een boek over de tentoonstelling komt. Zelf blijf ik zo ver mogelijk weg van het redactieproces van dat boek, dat is voorbehouden aan de meningen van anderen.”

Dus voor het eerst ging je ermee akkoord om je archieven te openen?

“Ja, en Nicolas kwam naar Amerika. Hij bracht een week door in mijn huis in Cloudwalk, Connecticut, waar ik woon sinds mijn 27ste. Hij was overal, in mijn archieven, mijn huis, mijn keuken, het werd heel intiem. De gesprekken met hem waren als therapie. Samen maakten we een reis van vijftig jaar door beelden, het leven en de mode. Van de wikkeljurk – die een symbool van vrijheid en macht is geworden – tot hoe succes mij de Amerikaanse droom deed beleven, over de tijdloze band van het merk met vrouwen. De titel van de tentoonstelling, Woman Before Fashion, is duidelijk: voor mij zijn vrouwen belangrijker dan mode. Ik zeg zonder schaamte dat we een uniform hebben gemaakt voor vrouwen in charge.”

25.000 per week

Eind 1973 kwam de eerste wikkeljurk van Diane von Furstenberg op de markt. Hoe begon dat avontuur?

“Het eerste wat ik maakte was een T-shirtjurk. Het was 1969 en ik werkte in Como in Italië, bij de textielmagnaat Angelo Ferretti. Hij had een textieldrukkerij waar hij verfijnde, bedrukte sjaals maakte voor onder meer Gucci en Ferragamo. Hij had de fabriek ernaast gekocht, die zijden kousen maakte die niemand meer wilde sinds de komst van de nylon panty. Omdat hij al die breimachines niet wilde weggooien, begon hij jersey van zeer hoge kwaliteit te produceren voor onder andere T-shirts en polo’s. Hij leerde me alles over jersey. Door een reis naar Amerika ging ik dit vakmanschap op een andere manier bekijken. Mijn moeder had me voor mijn verjaardag een vliegticket naar New York gegeven om mijn vriend Egon von Furstenberg te bezoeken. Hij was knap en jong, een prins bovendien – alle vrouwen in de wereld wilden met hem trouwen. (Diane Von Furstenberg trouwde met hem in 1969, red.) Ik hield van de stad en ontdekte er een mode die heel anders was dan in Europa, met ontwerpers als Giorgio Sant’Angelo, Stephen Burrows en Halston, die jersey en felle kleuren gebruikten. Terug in Italië zag ik mijn kans: ik zou jurken maken van die bedrukte stoffen. Ik begon in de fabriek de ongebruikte stoffen te verzamelen. Ik raakte er ook bevriend met Bruna, de patroonmaakster die in de tentoonstelling wordt geïnterviewd. We maakten samples die ik in Amerika wilde verkopen.”

Het was nog geen wikkeljurk?

“Nee, het was een simpele T-shirtjurk. Met drie gaten, alle jurken hebben sowieso maar drie gaten! Daarna maakte ik een wikkeltop, als een overslagtopje voor een danseres, met een bijpassend rokje, en dat werkte goed. Waarom die twee niet combineren tot één jurk, dacht ik. Nooit in mijn leven had ik gedacht dat ik er tientallen miljoenen van zou verkopen. De wikkeljurk bestond natuurlijk al, als een soort van kimono, maar mijn ontwerp was anders omdat het van jersey was. Die stof vormt zich naar het lichaam. Vrouwen voelen zich er mooi in, ook door de prints. De wikkeljurk maakte me rijk: ik was 28, ik produceerde er 25.000 per week en ik werd de vrouw die ik wilde zijn.”

Welke vrouw wilde je zijn?

“Een vrouw die haar eigen rekeningen kan betalen, die het leven van een man leidt in het lichaam van een vrouw. Ik ben 76 jaar, een oude vrouw. Over vier jaar word ik tachtig, maar ik zou vijfhonderd moeten zijn, omdat ik zoveel heb meegemaakt. Als ik iemand ontmoet, vertel ik meteen hoe oud ik ben. Het is zo stom dat mensen jonger willen zijn, dat slaat nergens op. Eigenlijk zouden we niet moeten vragen hoe oud iemand is, maar hoeveel jaar hij of zij heeft geleefd. Ik ben de winter van mijn leven ingegaan en dan komt het verleden naar boven. Met Woman Before Fashion leg ik dat verleden bloot en laat ik het zien, zodat het vervolgens in andere handen kan overgaan. Je zult de afdrukken zien van dat verleden en van alles wat ik wilde overbrengen, maar het grappige is dat jonge mensen nu alles opnieuw uitvinden, ook al gaat het om precies hetzelfde!”

Je carrière wortelde in de Verenigde Staten en sindsdien word je beschouwd als de peetmoeder van de Amerikaanse ontwerpers. Zou je ook niet een beetje peettante willen zijn van de Belgen?

“Ik zou zeker hun godmother willen zijn! Vandaag is het mij vooral te doen om de impact die ik nog kan hebben: ik wil mijn ervaring, mijn stem, mijn kennis en mijn middelen gebruiken om vrouwen te helpen en te inspireren om de vrouw te zijn die ze willen zijn. Er is wat dat betreft nog werk aan de winkel.”

Wat is de grootste strijd die je hebt gewonnen?

“Ik ben voorzichtig met het woord ‘winnen’, want het leven kan snel keren. Maar ik kan wel zeggen dat ik enorm dankbaar ben: ik heb een prachtige, interessante, ongewone familie. Mijn zoon, dochter en kleinkinderen, ze zijn allemaal buitengewoon. Maar wat betreft die gewonnen strijd: ik denk dan toch aan dat kleine Brusselse meisje, geboren uit een moeder die de kampen overleefde, dat ondanks alles een grote lotsbestemming had. Natuurlijk hebben lotsbestemmingen hun ups en downs, ze zijn niet altijd succesvol, integendeel. Ik vind het belangrijk om in de documentaire die we aan het draaien zijn mijn kwetsbaarheden te laten zien, en te tonen hoe ik die heb omgezet in kracht, want dat kan anderen inspireren. Dezelfde boodschap schreef ik neer tijdens Covid in mijn boek Own it: The Secret to Life. Dat is een klein woordenboekje, een manifest van a tot z. Het gaat over het aanvaarden van de waarheid, ook al is die onaangenaam. We leven in een zeer onrustige en chaotische wereld, meer dan ooit is het belangrijk om trouw te zijn aan onszelf. Dat is waar vrijheid om draait.”

Wanneer en hoe heb jij dit begrepen?

“Al op heel jonge leeftijd. Mijn moeder had een grote spiegel in haar kamer, en ik bekeek mezelf er graag in. Niet om mezelf te bewonderen, maar ik hield van het gevoel van controle: als ik bewoog, bewoog ook mijn spiegelbeeld. Ik begreep dat ík, en enkel ik, mezelf kon controleren. Ik zou iedereen dat advies willen geven: de belangrijkste relatie is die met jezelf. Zit die goed, dan zijn alle andere relaties extraatjes.”