Sara Ceustermans (38) studeerde arabistiek en islamologie. Ze komt uit het ACW (nu beweging.net), waar ze als beleidsmedewerker klimaat, mobiliteit en energie aan de slag ging. Sinds 2014 werkt ze voor de ngo WSM. Ze is er het gezicht en de stem van de Schone Kleren Campagne, die de arbeidsomstandigheden in de kledingsector wil verbeteren.
Wereldverbeteraar: dat draag ik als een geuzennaam. Er wordt al te vaak smalend over gedaan, terwijl iedereen toch verlangt naar een betere wereld? Ik merk soms gelatenheid bij mensen. Ze vinden het systeem te groot om tegenop te boksen. Ze vergeten dat we deel zijn van het systeem. We hebben meer macht dan we denken. Door gewoon een kritische vraag te stellen aan Primark kun je al iets in gang zetten.
De dag dat je vaststelt dat je alles kunt wat je moet kunnen, lijkt me niet zo leuk. Professioneel heb ik mijn weg nog niet helemaal gevonden. Op de vraag hoe ik mij het best verhoud tot de kledingbedrijven heb ik bijvoorbeeld nog geen helder antwoord. Dat blijft een interessante zoektocht. Van nature ben ik een bruggenbouwer, al komt daar soms frustratie bij als een bedrijf te weinig doet om de mensenrechten te respecteren. Ik heb altijd de neiging om in dialoog te gaan, maar ik merk dat daar limieten aan zijn. Soms is hardere actie nu eenmaal nodig.
Over de dynamiek van mensen in groepen word ik steeds wijzer. Als je wilt dat partnerorganisaties meegaan in jouw visie, moet je ze in een vroeg stadium betrekken. Dat heb ik met vallen en opstaan geleerd. In mijn vorige job stuurde ik zonder voorafgaand overleg eens een persbericht uit over een dossier rond kernenergie. Daar kreeg ik achteraf klachten over van deelorganisaties.
Door gewoon een kritische vraag te stellen aan Primark kun je al iets in gang zetten.
Als je je agenda wilt doordrukken, moet je gevoel hebben voor timing. Het juiste zeggen op het juiste moment is in lobbywerk cruciaal. Wat goed werkt, is peer pressure. De kledingindustrie is zo concurrentieel en imagogevoelig: als je één bedrijf kunt overtuigen, volgen er andere. Lobbyen is waardevol. Als je geen middenveld hebt dat lobbyt voor het algemeen belang, geef je de grote machtige bedrijven vrij spel.
Mijn eerste bezoek aan Bangladesh kwam heel fel binnen. Ik had voordien nooit buiten Europa gereisd. Plots sta je dan in een extreem arm land. Ik sprak er een arbeidster van zestien. Spontaan, heel erg vanuit mijn eigen perspectief, vroeg ik waarom ze niet meer naar school ging. Haar gezin zat zonder inkomen sinds de dood van haar vader. Ze kon niet anders dan haar familie helpen onderhouden. Ik werd er meteen met mijn neus op gedrukt dat wij supergeprivilegieerd zijn.
We moeten ons gelukkig prijzen met het Belgische gezondheidssysteem. Na de geboorte had mijn dochter gezondheidsproblemen door zuurstoftekort. Gedurende een korte periode waren we heel bang dat ze er iets aan zou overhouden. Vanaf het moment dat hun leven aan een zijden draadje heeft gehangen, ben je enorm dankbaar voor de gezondheid van je kinderen. Op zo’n moment realiseer je je hoe kwetsbaar we zijn. Het totaalbedrag op de factuur voor de intensieve zorg was 25.000 euro. Als je dan bedenkt dat mensen in andere landen dat volledig zelf moeten ophoesten, als ze al toegang hebben tot de gezondheidszorg…
Het is belangrijk om de kleine overwinningen te vieren. Anders blijf je in het negatieve steken, want het kan effectief altijd beter. De evolutie naar meer mensenrechten in de kledingindustrie verloopt heel traag. Op het vlak van verloning zijn we door de coronacrisis zelfs nog wat achteruitgegaan. Daar staat tegenover dat we door de jaren heen stappen vooruit hebben gezet – de veiligheid in de fabrieken is fel verbeterd. Daar trekken we ons aan op. Wat de vlam bij mij brandende houdt, is het contact met de mensen die in landen als Bangladesh, Myanmar, Ethiopië en Cambodja met beide voeten in de realiteit staan. Wat de ngo’s en vakbonden ter plaatse doen is moedig en niet zonder risico. Mijn respect voor hen is oneindig, daar haal ik mijn motivatie uit.
In mijn vrije tijd zie ik liever snel resultaat. Ik hou van naaien en houtbewerking. Op het einde van de dag het product van je arbeid zien geeft voldoening. Dat biedt een mooi tegenwicht aan de lange processen waar ik in mijn job mee geconfronteerd word. De handenarbeid is ook perfect om de knop in het hoofd even om te draaien.
Sara Ceustermans geeft op zaterdag 23 april een workshop greenwashing op Fair Fashion Fest Gent, op zondag 24 april neemt ze er deel aan paneldiscussies. fairfashionfest.gentfairtrade.be
