‘Handmade in China’: het nieuwe kwaliteitslabel?

Prada deed het, Alexander Wang ging overstag en ook Adidas verkaste een deel van zijn productie naar China. Een financiële overweging? Misschien. Of heeft China meer te bieden dan alles wat fake, goedkoop en van plastic is? Factoren waar we hun productie maar al te vaak mee associëren.

Drie cruciale vragen over ‘Made in China’ onder de loep.

China en kwaliteit. Het zijn twee begrippen die voor veel consumenten niet in hetzelfde rijtje passen. Een jasje van Chinese makelij met een behoorlijk prijskaartje? Liever niet. Ja, we kopen en masse Chinese producten, maar dan willen we ze liefst goedkoop omdat, of zo gaat de redenering, ze toch geen lang leven zijn beschoren.

Dat negatieve imago – lees: het is allemaal rotzooi – is er niet altijd geweest. Denk maar aan rijst, thee, porselein en zijde. Luxeproducten die vroeger van overal ter wereld werden geïmporteerd.

‘China is pas de laatste vijfentwintig jaar uitgegroeid tot een productieplaats voor alles wat wij in het Westen goedkoop geproduceerd wilden’, vertelt Dirk Laeremans van Orientas, een consultancybureau dat Belgische bedrijven begeleidt bij hun eerste stappen op de Chinese markt.

‘Die lage kwaliteit is dus niet inherent aan de Chinese cultuur, maar een economische situatie die door ons gecreëerd is. China had de arbeiders en de lage lonen om aan onze behoefte van goedkope producten te voldoen. Die goedkope gadgets, kleren, computers en meubels vonden uiteindelijk ook hun weg naar de Chinese consument. Zij werden er aan gewend dat kwaliteit niet altijd primordiaal is. China stond dan ook lange tijd synoniem aan massaproductie van kwaliteitsloze producten. Daarmee zijn ze groot geworden.’

Hoewel de huidige perceptie niet meer helemaal strookt met de realiteit, steunt ze volgens Dorinela Munteanu, China-expert binnen de International Business Community Euro-China aan de Antwerp Management School, dus wel op reële feiten.

‘De productie in China is heel lang aangepast geweest aan de bevolking met een heel laag inkomen. Zij konden zich geen dure producten van hoge kwaliteit permitteren. Bovendien ontbrak er een institutionele ondersteuning en duidelijke regelgeving. Chinese selfmade ondernemers profiteerden hiervan. Om de laagste kosten en prijs te bereiken, zaten ze er niet mee om de beperkte regels die er waren over kwaliteit, milieu en werkomstandigheden aan hun laars te lappen. Met verschillende schandalen tot gevolg die onherroepelijk verbonden zijn aan het label Made in China. Dit is bij de consument blijven hangen.’

Schandalen gebeuren er nog steeds en de kwaliteit is ook nog niet overal op en top, maar volgens Munteanu zit China wel volop in een transitie en is de evolutie die ze al doorgemaakt heeft enorm.

Munteanu: ‘Het toetreden bij de World Trade Organisation en de ontwikkeling van meer kennis en competenties van Chinese werknemers zorgden voor een harde concurrentiestrijd op de Chinese markt waardoor bedrijven zich op andere manieren moesten gaan onderscheiden dan op prijs. Efficiëntie en kwaliteit zijn meer en meer een rol beginnen spelen. De internationalisering leidde er ook toe dat Chinese bedrijven zich moesten aanpassen aan de eisen van de internationale bedrijven en de eindconsument om de grootse economie die China wil zijn, draaiende te houden. We worden ons steeds meer bewust van waar onze producten vandaan komen.’

‘Er is altijd een gevoeligheid geweest bij consumenten als het gaat om de oorsprong van producten’, vertelt Anton Janssens, medeoprichter van het Belgische brillen- en horlogemerk Komono. ‘Er worden kledingstukken, maar ook andere producten, gekocht op basis van een vooroordeel. Een achterhaalde perceptie zelfs, namelijk dat ze in China alleen maar rommel kunnen maken, zonder echt na te gaan van welke materialen het product juist gemaakt is of welke technieken er achter schuilgaan.’

De oorzaak ligt volgens Janssens onder andere in het feit dat er onvoldoende transparantie is. Verschillende schandalen hebben al aangetoond dat enkel het ‘Made in’-etiket aan de binnenkant van je kledingstuk onvoldoende zegt over waar en hoe het kledingstuk of product gemaakt wordt. De Britse krant The Guardian onthulde recent nog dat het Franse luxemodehuis Louis Vuitton een groot deel van hun schoenen in Roemenië laat maken en enkel de zool er in Italië opzet. Dit geeft hen de mogelijkheid om er toch de stempel ‘Made in Italy’ op te kunnen drukken.

‘Hoewel de brillenwereld een heel conservatieve sector is, en brillenwinkels die verschillende brillenmerken aankopen vaak voorkeur geven aan brillen uit Italië, willen wij onze consumenten niet voorliegen door er een laatste vijs in Italië in te draaien. Ook in China hebben ze al decennia lang ervaring met het maken van brillen en heb je gebieden waar de brillenproductie geconcentreerd ligt, net zoals in Italië.

Transparantie over waar de raw materials vandaan komen zou de consument al een heel eind verder helpen om een juist beeld te vormen over de kwaliteit van de producten die ze aankopen. Het is heel bizar dat de consument bij een Iphone, geassembleerd in China, er niet al te veel vragen bij stelt, maar bij een bril of horloge er wel veel argwaan is’, zegt Janssens.

‘Sooner or later, it will happen to everyone because Chinese manufacturing is so good’, vertelde Miuccia Prada in 2011 al aan de Wall Street Journal. Ook bij het Belgische modelabel Just in Case werken ze al 15 jaar samen met een Chinese producent.

‘Hun ervaring met massaproductie speelt nu wel in hun voordeel. Ze kunnen op een snelle en efficiënte manier grote hoeveelheden verwerken zonder dat er aan kwaliteit wordt ingeboet of dat er aan half werk wordt gedaan’, vertelt zakelijk leider Steven Van Roy. ‘Ze staan open om voortdurend mee te denken over hoe de kwaliteit ook verbeterd kan worden’, legt ook Janssens uit. Wired Magazine noemde China dan ook niet voor niets het Silicon Valley van de productie.

Voor Van Roy is het geen geheim dat het verschil in prijsniveau een rol heeft gespeeld in hun keuze om een deel van hun productie naar China over te brengen. ‘Produceren in China is nog altijd goedkoper dan in België, maar het is ook geen weggeefprijs meer. Zeker niet als alles op de correcte manier gebeurt’, gaat Van Roy verder. ‘Als je ziet dat sommige merken bepaalde kledingstukken voor enkele euro’s in de winkel krijgen, dan weet je hoe laat het is.’

Door de sterke economische groei en verbetering van de levensstandaard blijven de lonen in China jaarlijks stijgen. ‘Daardoor krijgen ze nu zelfs concurrentie van andere lage loonlanden zoals Maleisië, Laos en Vietnam. China doet er alles aan om zijn industrie te verbeteren. Alle doelstellingen hebben ze vastgelegd in een rapport ‘Made in China 2025’.

Het inzetten op onder andere innovatie is hier een belangrijk onderdeel van. Er is hierdoor een enorme toename van hooggeschoolde arbeiders’, legt Stefaan Vanhooren van de Vlaamse Chinese Kamer van Koophandel uit. ‘Met als gevolg dat er ook een tekort is aan fabrieksarbeiders. Om het werk aantrekkelijker te maken, wordt er geïnvesteerd in hogere lonen en betere werkomstandigheden.’

Toch zijn de minimumlonen, die per provincie en door hun lokale overheid wordt vastgelegd, in China nog niet bijster hoog. Integendeel. Volgens het Chinees ministerie voor Personeelszaken en Sociale Zekerheid en het Nationale bureau voor Statistiek hebben in 2017 slechts 11 provincies (van de 23 die China telt) hun minimumloon verhoogd met een gemiddelde van 9%. In Shanghai is het hoogste minimumloon terug te vinden en bedraagt slechts 296 euro of zo’n 2,60 euro per uur.

In België is het minimumloon 1562 euro bruto per maand. Hoewel dat er bij de berekening wordt gekeken naar onder andere de stijging van de huur- en voedselprijzen is dit bedrag volgens de Schone Kleren Campagne ver verwijderd van een leefbaar loon.

‘Een lichte verhoging voor bijvoorbeeld de werknemers van Zara zou de consument slechts 0.30 eurocent per broek meer kosten’, duidt Stijn Sintubin van de internationale dienst van het ACV. Peanuts dus.

‘In de zone van de Gouden Banaan, de geïndustrialiseerde kuststrook, hebben de werknemers het beter. Maar gebieden die meer in het binnenland liggen, zijn niet alleen de lonen, maar ook de werkomstandigheden niet echt waardig. De druk op de werknemers blijft enorm hoog. Ze kloppen overuren, wonen in woonkazernes en het werk is ook vaak gevaarlijk. Denk aan het zandstralen van jeansbroeken voor Lee, Levi’s en H&M om een distressed look te creëren. De stoffen die hierbij vrijkomen zijn enorm schadelijk voor de werknemers. Maar ook het toepassen van lijfstraffen gebeurt er nog dagelijks zoals uren moeten rechtstaan in plaats van te zitten wanneer de werknemer in slaap dreigt te vallen.’

Volgens Sintubin is er nood aan een regelgeving die alle bedrijven verplichten zich aan de nationale en internationale regelgevingen te houden zoals de UN Guiding Principles en The Business and Human Rights.

Zolang de fabriek niet in je achtertuin staat, is het als werkgever lastiger om te controleren hoe het er dagelijks aan toegaat. Als China een wereldmacht wil zijn en blijven, kunnen ze het zich niet veroorloven om niet volgens de regels te spelen. Als internationaal bedrijf moet je daarin ook streng zijn. Intensieve en onverwachte controles en regelmatig contact blijven een must, volgens Janssens.

Ook voor het Belgische modelabel Just in Case is een nauw contact van uiterst belang. ‘We hebben doorheen de jaren een vertrouwensband met onze fabrikant opgebouwd. Op basis van die jarenlange samenwerking weten ze ook welke kwaliteit we eisen, maar durven zij ook aangeven wanneer er iets mis is. En streven we voor beiden partijen naar de beste omstandigheden.’

Van mondkapjes tot de dikke lagen smog die het zicht in de Chinese steden totaal belemmeren. In China hebben ze nog een lange weg te gaan wanneer het aankomt op duurzaamheid, maar ze evolueren ook sneller dan eender welk ander land, legt Wayne Visser, academisch directeur van het Kennisnetwerk The Sustainable Transformation Lab, uit.

‘In het anti-duurzaamheidstijdperk van Trump is China zelfs wereldleider als het aankomt om actie te ondernemen voor de klimaatveranderingen. Luchtvervuiling is hun topprioriteit. Fabrieken die niet voldoen aan de standaarden, kunnen de deur sluiten. China’s Emissions Trading Scheme is van start gegaan in zeven grote steden en stimuleert de industrie om over te schakelen naar groenere opties om te produceren.’

‘Als kleiner bedrijf is het moeilijker om een hele fabriek om te bouwen zodat het volledig draait op groene energie. Dat is voor Komono een lange termijnplan. Uiteraard is het als bedrijf belangrijk om bij de keuze van de fabriek niet toe te geven op ecologisch vlak’, legt Janssens uit. China ligt dan ook niet op fietsafstand. Transport blijft een belangrijk onderdeel van hun ecologische voetafdruk.

‘Omdat we misschien op grote schaal nog weinig kunnen doen, proberen we te veranderen wat we kunnen door middel van kleinere initiatieven zoals het gebruik van zeetransport, kijken hoe we onze verpakking milieuvriendelijk kunnen maken en onze Neutro-lijn – monturen gemaakt van eco-bewuste materialen en bio-glazen.

Het is makkelijk om de volledige verantwoordelijkheid naar een hele natie te schuiven en te vergeten dat ook de kleine beetjes die we als bedrijf kunnen veranderen ons al een heel eind op weg kunnen helpen.’