Britse mode: exit na de brexit?

Drie jaar geleden stemde het Britse volk voor een vertrek uit de Europese Unie. Op 31 januari lijkt het eindelijk zover. Wat heeft de Brexit voor de mode in petto?

Groot-Brittannië is een belangrijk modeland. Maar het is geen grootmacht, zoals Frankrijk en Italië dat bijvoorbeeld wel zijn. De modeweek van Londen was altijd meer een vitrine voor jong talent dan een plek waar echt zaken werden gedaan. Succesvolle ontwerpers trekken vaak naar het buitenland, van John Galliano en Alexander McQueen tot JW Anderson. Veel Britser dan Paul Smith wordt het niet. Maar de man showt sinds jaar en dag in Parijs. Net als Dunhill en Vivienne Westwood. Er is eigenlijk maar één belangrijk Brits luxe modemerk: Burberry.

Made in Britain is tegenwoordig al even zeldzaam als Made in Belgium. Eerder een uitzondering dan een regel. Toch is de Britse mode-industrie 32 miljard pond waard, zegt de British Fashion Council, een overkoepelende organisatie. De Britse visserij, waarover de voorbije maanden veel is gepalaverd, zou amper voor 1,4 miljard pond export zorgen.

Brexit wordt als een probleem gezien omdat mode in essentie grenzeloos is. Een jurk die in Londen is ontworpen voor een Brits merk door een Griekse designer wordt gemaakt in een fabriek in Portugal met zijde uit China. Wanneer diezelfde jurk ongeveer zes maanden later uiteindelijk in een Londense boetiek hangt, is de kans groot dat de verkoopster uit Polen komt. En dan hebben we het nog niet gehad over, onder meer, Japanse ritsen en Roemeense vrachtwagenchauffeurs. Geen wonder dat 90 procent van de Britse ontwerpers tégen Brexit heeft gestemd, aldus een enquête van de British Fashion Council. Een akkoordloze Brexit, waarbij alle bestaande handelsovereenkomsten geschrapt worden, zou de industrie in één jaar tijd 850 à 900 miljoen pond kunnen kosten, berekende de organisatie op basis van exportcijfers van 2018.

Analisten voorspellen dat kleren in elk geval duurder zullen worden. Enerzijds door import- en exportbelastingen, anderzijds door de verwachte exodus van bovengenoemde buitenlandse werkkrachten. Als de pool van beschikbaar personeel krimpt, stijgen de lonen, en dan volgt de rest. En dan zijn er nog de onvoorspelbare wisselkoersen.

Misschien zullen er na de Brexit weer meer kleren in Britse ateliers worden gemaakt. Made in Britain, maar door wie? Er zouden meer dan tienduizend Europeanen in de Britse mode-industrie werken, onder wie een aantal van de grootste namen van London Fashion Week: Mary Katrantzou, Simone Rocha, Riccardo Tisci bij Burberry. Over hun lot is niemand zeker.

Intussen voorspellen de Britse modebladen dat zwart de populairste kleur wordt van 2020.

‘Brexit is een zeer complexe zaak. Niet alleen voor Groot-Brittannië, maar voor Europa in het algemeen. Ik heb niet voor Brexit gestemd. Maar ik vind: we leven in een democratie. Dit is wat de mensen wilden, het is wat ze zullen krijgen. Wordt het ingewikkeld? Verandering is altijd ingewikkeld. Het kost tijd om dingen uit te werken. Ik kan niet zeggen dat het allemaal gegarandeerd doem en duisternis wordt omdat ik toevallig zelf wel in Europa geloof. Ik geloof ook in democratie. Ik vind niet dat ik kan zeggen: laten we het toch maar niet doen.

Hebben we ons voorbereid? Niet echt. Ik ben een believer. Ik heb het gevoel dat het allemaal wel goed zal komen. Als Groot-Brittannië zonder overeenkomst uit Europa stapt, is dat ook niet goed voor Europa. Uiteindelijk zal er toch een soort van geformaliseerde oplossing moeten gevonden worden. Ik geloof niet in angstschepperij.

Ik denk dat Brexit ook deels een politiek spel is. Als het Groot-Brittannië heel gemakkelijk werd gemaakt, dan weet ik wel zeker dat ook andere landen zouden overwegen om te vertrekken.

Voor de volgende generaties is dit een ingewikkeld, beslissend moment. Maar je kunt er wel kanttekeningen bij maken. We zitten met een systeemfout in heel Europa. De grote steden zijn in feite landen geworden. Londen is een land. Ik heb een huis in Norfolk, op ongeveer tweeënhalfuur rijden van Londen. Als ik daar op café praat met mensen die niets hebben, dan begrijp ik waarom ze ontevreden zijn. Steden zijn als magneten. Daarom zijn huizen er ook duurder dan op het platteland. Volgens mij zijn de steden te sterk geworden en wordt er daardoor te weinig geïnvesteerd in de rand, de provinciesteden en het platteland. Dat gebeurt in Frankrijk, het gebeurt in Duitsland, in Italië, de lijst gaat maar door. En dat allemaal omdat we globalisering wilden. Amerika heeft een soortgelijk probleem. Als je je uitsluitend richt tot één, eerder welgestelde demografische groep en de andere mensen negeert, dan is de politieke fall-out enorm. Ik denk dat dit een zeer complex moment is.

Verandering kan behoorlijk bruut zijn: je vernietigt iets om te herbouwen. Verandering is altijd goed. Anders kom je niet vooruit. Brexit is een fundamentele verandering in de samenleving, en ongelooflijk moeilijk omdat niemand op dit moment een goede oplossing heeft. Maar we hebben, ook in de mode, voor veel dingen geen oplossing. Te beginnen met duurzaamheid.’

‘De Brexit komt niet als een verrassing. We zijn ons al jaren aan het voorbereiden op een worstcasescenario: een harde Brexit. Zo goed en zo kwaad als dat gaat. We organiseren workshops, geven infoavonden en begeleiden bedrijven bij de administratieve rompslomp die op hen af zal komen. Maar dan nog zijn de gevolgen niet te overzien. Om maar één voorbeeld te geven: als het vrij verkeer van goederen wegvalt, zullen collecties wekenlang worden tegengehouden aan de grens. Dat is een ramp voor een modemerk. Daarom kopen veel (grote) bedrijven die in het buitenland produceren er opslagruimten om de douane te omzeilen. Het wordt te ingewikkeld om dat van hieruit te doen. Ook dat zal uiteraard Britse jobs kosten.

Britse modescholen trekken studenten van over de hele wereld aan. Na hun studie gaan zij vaak aan de slag bij een Brits bedrijf. Wat we niet willen is dat die vijver met talent opdroogt. Maar zo ziet het er op dit moment wel naar uit. Wie in aanmerking wil komen voor een visum, moet een jaarlijks inkomen kunnen voorleggen van minimaal dertigduizend pond (35.000 euro, red). Dat verdient een beginnend ontwerper of vakman in de mode-industrie niet. We zijn in gesprek met de Britse overheid, maar er is voorlopig geen oplossing in zicht. Het zal trouwens ook moeilijker worden om zakelijk talent aan te trekken. We merken nu al dat bepaalde topfuncties niet ingevuld raken door de onzekerheid rond de Brexit. Veel managers hebben een gezin en willen eerst garanties voor ze verhuizen. En wat gebeurt er met de talenknobbels die we nodig hebben om internationaal handel te drijven? Of met de modellen, fotografen en journalisten die naar hier afzakken voor London Fashion Week? No one knows.

Of de Brexit ook voordelen heeft? Wie weet geeft het ‘made in Britain’ wel een boost. Er zijn Britse bedrijven, die nu in Portugal of Italië produceren, die overwegen om terug te keren naar het Verenigd Koninkrijk. Maar voor de rest? Nee. Dit gezegd zijnde, de creatieve sector heeft de neiging om uit te blinken in moeilijke tijden. Ik ben dus heel benieuwd om te zien hoe die hiermee zal omgaan en hoe dat wordt vertaald in de collecties.’

‘We zijn vooral ongerust over de Brexit omdat er zoveel onwetendheid is. Het is een beetje absurd, maar wij hebben vrij argeloos gestemd. Niet alleen de zakenwereld, maar ook het grote publiek zou graag willen weten waarin we nu eigenlijk zijn terechtgekomen. Dan zouden we ons kunnen voorbereiden op wat komen gaat. Maar nu is onze mening alleen maar gestoeld op speculatie en op hoop, en die onwetendheid voedt de onzekerheid.

Uiteraard is de Brexit een hot topic in de mode-industrie en in het luxesegment. Maar denk niet dat het mijn werk, mijn creativiteit of mijn omgeving besmet. Mijn motto is: blijf positief, blijf creatief. Ik voel dat ook mijn team die visie uitdraagt. Het fijne aan de modewereld is juist dat je in internationale kringen vertoeft, dat je je laat inspireren door andere culturen. Politici lijken het steeds moeilijker te willen maken voor iedereen, maar vergeet niet: de politiek heeft alleen maar invloed op de commerciële belangen van een onderneming. Er is zoveel meer.

Is de ‘ get Brexit done‘-uitspraak van Boris Johnson een win-winsituatie of krijgen we een lose-loseverhaal? Ik weet het niet. Sommigen zeggen dat een bad deal een verwoestend effect zal hebben op de economie. Anderen denken dat Boris met een goede handelsovereenkomst de belastingen voor ondernemingen met tien à twaalf procent zal kunnen verminderen. Als die geruchten kloppen, zou het Verenigd Koninkrijk de sterkste economische macht van Europa kunnen worden. Welke ondernemer zal er dan niet van dromen om hier een zetel te hebben en zulke lage belastingen te betalen?

In dit stadium verandert er niets voor mij of voor Linda Farrow. Ik ben nog altijd heel trots dat we een Londens merk zijn. Maar met zoveel vestigingen moeten we wel wendbaar zijn. We hebben vooral operationele problemen op te lossen – de leveringen in Europa, de taksen en douanerechten. Maar omdat de toekomst nog vaag is, kunnen we niets overhaasten. We hebben een heel aantal scenario’s bekeken en voor elk daarvan de opties en strategieën overlopen. We zijn klaar om de problemen aan te pakken die daarbij horen. Of zoals wij het verwoorden: ‘ Fail to prepare, prepare to fail.”