‘Als vrouwelijke landbouwers meer inspraak hadden, zou honger allang de wereld uit zijn’

Vrouwen produceren meer dan de helft van het voedsel in de wereld, maar worden benadeeld op het vlak van toegang tot landbouwgrond en financiële steun. Dat heeft alarmerende gevolgen, stelt Danielle Nierenberg, voorzitster van de ngo Food Tank. Volgens haar dringt een metamorfose van het huidige, ongelijke voedselsysteem zich op.

Vrouwen vervullen een sleutelrol in de landbouwproductie maar worden genegeerd bij het nemen van beleidsbeslissingen. Vrouwen mee aan tafel vragen bij beleidvorming kan het halen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDGs) versnellen en ervoor zorgen dat de wereldbevolking weldoorvoed is, vinden landbouwexperts zoals Danielle Nierenberg.

Nood aan boerinnen in de politiek

Nierenberg, een topwetenschapper inzake voedselproductie en landbouw, geeft aan dat vrouwen het meeste nadeel ondervinden van milieu-en gezondheidscrisissen. De covid-19 pandemie heeft de wereldwijde voedselproductie ontwricht en trof met name vrouwelijke landbouwers en voedselproducenten die al uitgesloten werden van volledige deelname aan de landbouwontwikkeling. ‘We hebben nog een lange weg te gaan als we willen dat het beleid aandacht heeft voor genderongelijkheid’, stelt Nierenberg, medestichter en voorzitster van Food Tank, een denktank rond de wereldwijde voedselsystemen. Ze voegt eraan toe dat beleidsmakers oog moeten hebben voor de noden van boeren en vissers.

Nierenberg: ‘Ik denk dat het tijd wordt dat meer mensen uit de landbouwsector voor politieke functies kandideren, omdat zij de noden in de sector kennen. Stel je eens voor wat een verschil het zou maken als er meer landbouwers in de regeringen zaten overal ter wereld. Als boerinnen gemeentebesturen zouden leiden, of stadsbesturen of zelfs landen, dan zou er écht verandering komen.’

Veel vrouwen krijgen geen lening

Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO), dragen vrouwen meer dan 50 procent bij aan de wereldwijde voedselproductie. Ze maken ook 40 procent uit van de werkkrachten in de landbouwsector. Hoewel vrouwen ervoor zorgen dat hun gezinnen goed gevoed zijn, worden zijzelf benadeeld op het vlak van toegang tot cruciale hulpbronnen voor voedselproductie, in vergelijking met mannen. Ze hebben te weinig toegang tot landbouwgrond, productiemiddelen, uitbreidingen, bancaire en financiële dienstverlening.

‘Dat alles zal pas veranderen wanneer de discriminatie van vrouwen wereldwijd stopt’, zegt Nierenberg. Covid-19 en de klimaatcrisis zullen volgens haar niet de laatste rampen zijn met een schokeffect voor de wereld en die vrouwen en meisjes extra treffen. Vandaar de nood om nu in te grijpen en de wereldvoedselproductie aan te passen. Vrouwen kregen te maken met baan- en inkomensverlies, een verminderde oogst en minder voeding en meer meisjes zijn gestopt met schoollopen.

Witte mannen in maatpak

‘Het volstaat niet dat ik mijn stem laat gelden voor vrouwen over de hele wereld. Vrouwen die het echte werk doen, moeten ook zelf hun stem laten horen en betrokken worden bij deze gesprekken’, zegt Nierenberg. ‘Het probleem is dat er tijdens conferenties vaak witte mannen in maatpak spreken in naam van de rest van de wereld. Het wordt tijd dat de rest van de wereld, en vrouwen in het bijzonder, vertegenwoordigd zijn.’

Een voedselsysteem is een complex netwerk van allerlei activiteiten nodig voor de teelt, bewerking, distributie en consumptie van voeding. Ook het beleid, ecologische impact en gezondheidseffecten van voedsel horen daarbij. Aangezien de pandemie vroeger onzichtbare problemen in de schijnwerpers heeft gezet, zoals de onderlinge afhankelijkheid van onze voedselsystemen, is het volgens Nierenberg dringend nodig te investeren in regionale en lokale voedselsystemen waarbij ook vrouwen en jongeren worden ingezet. Food Tank en het Barilla Center for Food and Nutrition werken samen om onderzoek te doen en concrete oplossingen uit te stippelen om het hele voedelsysteem te resetten.

Jonge landbouwers toekomst bieden

Landbouwexperte Divine Ntiokam, medeoprichter en directeur van Climate Smart Agriculture Youth Network Global (GCSAYN) is het daarmee eens. Terwijl jongeren klaarstaan om zich in te zetten voor de promotie van een eerlijke en inclusieve transformatie van landelijke gebieden, werden ze helaas zelden betrokken bij de besluitvorming hierover, stelt zij. Ze worden buiten de beleidvorming gehouden, zowel op het niveau van het huishouden als grote politieke instellingen en bedrijven. Ze hebben nood aan betere perspectieven op het vlak van financiële zekerheid om in de landbouwsector te blijven.

‘Er is extra aandacht nodig voor jonge mannen en vrouwen op het vlak van een wetgeving die hen toelaat grond aan te kopen en degelijke grondrechten te hebben’, stelt Ntiokam. ‘Internationale donoren en regeringen moeten investeren in de jeugd en vooral in jonge vrouwen, omwille van hun belangrijke bijdrage aan het voedselsysteem. Ook jongeren moeten een zitje hebben aan de rondetafel, als er beslist wordt waarin donoren en regeringen precies zullen investeren om van de landbouw een leefbare, productieve en winstgevende sector met goeie banen te maken.’

Billijkere voedselproductie en verdeling

Experts stellen dat de huidige voedselsystemen onevenwichtig, ongezond en onbillijk zijn, en dat de wereldwijde voedselproductie moet veranderen. Volgens de FAO gingen in 2020 meer dan 800 miljoen mensen met honger slapen, en zijn massa’s anderen ondervoed.

‘Om billijker voedselsystemen te krijgen moet de genderkloof dringend gedicht’, stelt Jemimah Njuki, directeur voor Afrika aan het International food Policy Research Institute (IFPRI).

VN-secretaris Antonio Guterres zal vandaag (23 september) de UN Food Systems Summit voorzitten. Die top is een platform dat ijvert voor een ander wereldvoedselsysteem, waardoor de wereld kan herstellen van covid-19, en de SDGs behaald kunnen worden tegen 2030. Volgens de Verenigde Naties zal deze top een inclusieve verandering op gang brengen wereldwijd en een katalysator vormen voor algemene mobilisatie, zodat staatshoofden en regeringsleiders zich engageren en actie ondernemen om een ander voedselsysteem op de agenda te zetten.

Ook elk individu is aan zet

‘Voedselsystemen moeten ook zo veranderen dat ze eerlijker en billijker worden, zodat meer vrouwen en meisjes betrokken worden en er baat bij hebben’, zegt Njuki. Zij stelt dat schadelijke sociale en gendernormen moeten weggewerkt worden, die vrouwen hinderen door normen op te leggen over wat ze wel of niet kunnen eten, wat ze wel of niet mogen bezitten en waar ze wel of niet mogen gaan en staan. ‘Deze transformatie moet gebeuren vanop alle niveaus en in alle sectoren van ons voedselsysteem: wereldwijd en lokaal, openbaar en privé, bij grootschalige producenten en kleine boeren en bij de individuele consument.’ Mannen en vrouwen moeten opkomen tegen sociale normen en juridisch verankerde vooroordelen en verandering eisen.

Volgens Njuki hebben de huidige voedselsystemen bijgedragen tot de kloof tussen arm en rijk. ‘Het gebrek aan voedsel is sterk verweven met de grootste uitdagingen van de mensheid op dit moment – rechtvaardigheid en gelijkheid, klimaatverandering, mensenrechten. Die uitdagingen kun je pas aanpakken als je het wereldwijde voedselsysteem verandert. We staan op een scharniermoment voor het laatste decennium om de SDGs te halen. Dit decennium moet in het teken staan van betere voedselsystemen om een einde te maken aan de honger in de wereld.’