Wereld Menopauzedag: 7 dingen die je over de menopauze moet weten

Je hebt er ongetwijfeld al veel verhalen over horen waaien, maar nog lang niet alles is gezegd over de menopauze. Zeven dingen die elke vrouw zou moeten weten.

1. Wees alert in je veertiger jaren

Menopauze, dat is iets voor vijftigers, toch? Niet dus, schrijven de dokters Susanne Esche-Belke en Suzann Kirschner-Brouns in hun boek De kracht van hormonen. ‘Overgang? Als je begin of midden veertig bent? Is dat een grapje? Hormoonveranderingen en de klachten die daarbij komen kijken, kunnen namelijk al optreden als vrouwen nog menstrueren. Dat wordt bevestigd door onderzoek uit 2017 van Gita Mishra, directeur van de Australian Longitudinal Study of Women’s Health aan de universiteit van Queensland, Australië. Uit data van meer dan 51.000 vrouwen uit Europa, Azië en Australië blijkt dat als meisjes vroeg voor het eerst menstrueren – onder de elf – het risico met ongeveer tachtig procent stijgt dat er bij hen al voor het vierenveertigste levensjaar klachten door hormoonschommelingen optreden. Kinderloze vrouwen hebben twee keer zoveel kans om met begin of midden veertig in de overgang te komen.’

Suzann Kirschner-Brouns heeft zelf ervaring met vroege menopauzeklachten. ‘Ik dacht dat een paar verhuizingen en mijn scheiding me gewoon veel energie kostten en dat ik daarom vaker uitgeput was. Maar deze vermoeidheid was nieuw voor me. Niet alleen mijn spieren, elke cel was uitgeput. Mijn hoofd voelde slap alsof ik een kater had, en er waren dagen bij dat mijn gewrichten zoveel pijn deden dat ik me alleen met behulp van pillen door de dag wist te slepen. Dan weer had ik wekenlang kracht voor tien en de energie van een jong veulen.’ Wees slimmer dan wij, raden ze aan. Herken je de onderstaande symptomen, ook terwijl je nog menstrueert, ga dan naar de dokter en vraag om het grote plaatje te bekijken in plaats van elk symptoom apart te laten behandelen. En laat je niet afwimpelen. ‘Vaak worden vrouwen niet getest omdat ze nog menstrueren. En als ze wel getest worden, worden hun bloedwaarden gebruikt om te stellen dat er niets aan de hand is. Zo van: jammer dat jij het niet merkt, maar het gaat prima. Wat telt is jouw gezondheid en niet wat er op een vel papier staat.’

2. Groenten

Er is hulp voor handen. Dat is de belangrijkste boodschap van Menopauze, Menostart, het nieuwe boek van professor gynaecologie Herman Depypere. ‘Er is geen enkele reden om een slechtere levenskwaliteit te aanvaarden, gewoon omdat je in de menopauze gaat. Wie te maken krijgt met symptomen die je leven negatief beïnvloeden, kan absoluut geholpen worden, onder andere met hormoontherapie. Uiteraard heeft ook je levensstijl veel invloed op minder ernstige symptomen.’

Gezonde voeding is altijd belangrijk, maar zeker in de menopauze. Moet je in de menopauze anders gaan eten? Dat niet, stelt Depypere. ‘De samenstelling van een evenwichtig eetpatroon verandert niet: fruit, groenten, volkorenproducten en magere melkproducten. Je zou tijdens de menopauze meer sojaproducten kunnen eten die oestrogeen bevatten, maar het effect daarvan blijft heel beperkt. Een probleem is dat veel vrouwen al vóór de menopauze niet evenwichtig eten: te weinig fruit en groenten, te veel vlees en bewerkt voedsel, te veel suiker, zout en vet, te veel alcohol en te weinig water. De hernieuwde, omgekeerde voedingsdriehoek geeft goede richtlijnen om gezond te eten.’

3. Geen glaasje op

Alcohol is een terugkerend thema in elk boek over menopauze. Zo ook in De Kracht van Hormonen. ‘Drink minder. Als de lever met alcohol aan de slag moet, heeft hij minder capaciteit om oestrogeen af te breken. Met andere woorden: alcohol belemmert de ontgiftingsfunctie van de lever. Eentje kan best? Liever helemaal niet.’

‘Een glas rode wijn ’s avonds werd lange tijd als bevorderlijk voor de gezondheid beschouwd, maar de meest recente data doen vermoeden dat zelfs een geringe hoeveelheid alcohol kan bijdragen aan het ontstaan van bepaalde vormen van kanker. Alcohol beschermt een beetje tegen hart- en vaatziekten omdat druivenschillen de antioxidant resveratrol bevatten. Dat zit logischerwijs dus ook in druiven. Bovendien zit alcohol vol calorieën, die bij voorkeur worden omgezet in vet. Ons advies: drink alcohol in kleine hoeveelheden, drink het bewust en geniet ervan, eet rode druiven of neem resveratrol in capsulevorm.’

4. Bewegen bewegen bewegen

Als we al iets hebben dat in de buurt van een middel voor de eeuwige jeugd komt, is het bewegen. In De Kracht van Hormonen lees je een indrukwekkend lijst van voordelen. Stevige spieren en botten, het verbranden van calorieën, betere nachtrust en concentratie, minder rugpijn, meer zin in seks, gezondere gewrichten, goed voor hart en bloedvaten, en je cholesterol en bloeddruk,…

Ook specifiek wie in de menopauze gaat, heeft voordelen van bewegen, zo schrijven drs Esche-Belke en Kirschner-Brouns. ‘Het is bewezen dat lichaamsbeweging helpt tegen bijna alle klachten die samenhangen met een oestrogeentekort in de (peri)menopauze. Regelmatig sporten vermindert het risico op onder andere opvliegers, diffuse spierpijn, slaapstoornissen en gewichtstoename, het stimuleert de botopbouw en voorkomt daardoor osteoporose, beschermt tegen hart- en vaatziekten en vooral tegen bijna alle vormen van kanker. Juist voor vrouwen geldt: regelmatig bewegen verlaagt de kans op borstkanker. Lichaamsbeweging kan ook de beruchte hersenmist opklaren, het wazige gevoel in het hoofd. Interessant zijn ook de meest recente onderzoeken naar het verzadigingshormoon leptine, dat bij overgewicht uit balans is geraakt. Sporten kan ervoor zorgen dat leptine weer functioneert, waardoor je weer een normaal gevoel van verzadiging hebt, wat weer helpt bij afvallen.

Moeten we allemaal naar de fitness (als we weer mogen)? Neen, stelt Herman Depypere. ‘Elke dag een halfuur of een uur wandelen maakt al een groot verschil. Doe dat niet af en toe, maar echt iedere dag. Als je met de bus naar je werk gaat, maak er een gewoonte van om een halte vroeger af te stappen. Wandel ’s morgens en ’s avonds telkens een kwartier: zo beweeg je al meteen tweeënhalf uur per week. Drie keer per week een uurtje bewegen klinkt misschien als een ingrijpende verandering, maar meestal kun je dat gemakkelijk introduceren in je dagelijkse leven. Ook fietsen valt aan te raden en dat kun je perfect doen op een hometrainer, als je je niet in het verkeer wilt wagen.’

5. Smeren helpt

De peri- en eigenlijke menopauze zorgt voor grote veranderingen in je huid, stelt de Britse beautyblogger Caroline Hirons in haar boek Skincare. De veranderingen in je hormonen zorgen meestal voor een drogere huid en ook de mogelijkheid van je huid om zich te regenereren vermindert. Sommige vrouwen krijgen hormonale acne en collageen, ceramide en hyaluronzuur, die je huid stevig en soepel houden, dalen. ‘Goede hydratatie is belangrijk, kies daarom voor producten met hyaluronzuur in,’ schrijft Hirons. ‘Kies een serum met vitamine C en overweeg om een retinol- of vitamine A-product in je routine op te nemen. Ook een dagelijkse goede reiniging is cruciaal en gezichtsolie is een goed idee na je nachtcréme.’

Je huid wordt dunner, en dus is de kans op blauwe plekken groter, schrijft Hirons nog, en ze zal ook minder snel genezen. ‘Als je een wondje hebt dat lang open blijft en je vermoedt een infectie, ga dan zeker naar de dokter.’ Wat ze vooral benadrukt, is een goede dagelijkse verzorging. ‘Je wordt niet gezond van een keer broccoli eten, en je huid gaat er niet goed uitzien van af en toe een goede créme of een gezichtsbehandeling. Routine, routine, routine, dat is wat telt.’

6. O, o, je hebt zorgen…

Juist in de (peri)menopauze leven vrouwen in het spitsuur, schrijven de twee Duitse dokters. ‘In die levensfase zouden er in een dag 48 uur moeten zitten. De kinderen zijn nog klein, wat vermoeiend is, of ze zitten in de puberteit. Een dubbele belasting vraagt heel veel van je, vooral als je je in je werk staande wilt houden. Ook je vriendenkring is gegroeid en je wilt niet elke barbecueavond afzeggen. En dan zijn er nog je hobby’s – of die van je kinderen -, je ouders, je schoonouders en misschien is je man nog bezig met carrière maken of is hij al in de fase is gekomen dat hij zichzelf moet vinden. Je weet hoe dat gaat. (…) Het begin van de hormonale achtbaan valt spannend genoeg vaak samen met het moment dat vrouwen hun verzorgende rol binnen het gezin, binnen sociale groepen of ook op kantoor beu zijn. In een restaurant hoorden we kort geleden een vrouw van halverwege de veertig aan het tafeltje naast ons: ‘Ik ben er klaar mee om iedereen thuis van dienst te zijn, ik ben het ongelooflijk zat dat ik altijd maar voor iedereen moet zorgen en overal verantwoordelijk voor ben.’ Behoor jij tot die vrouwen die ineens niet meer bij elke ouderavond of op kantoor ‘ik’ roepen als er vrijwilligers gevraagd worden voor allerlei klusjes, dan komt dat misschien doordat je evolutionaire zorghormonen – aka oxytocine- afnemen. Je hoeft je daar niet schuldig over te voelen. De natuur is heel verstandig en geeft je eindelijk het inzicht dat je vanaf nu je energie voor jezelf moet bewaren en die niet meer zo veel moet delen.’

7. Droogte

‘We willen je stimuleren om aan seks te doen.’ Gezien een daling van je libido en vaginale droogte twee van de bekendste symptomen van de menopauze zijn, is dit verrassend advies van twee Duitse dokters. ‘ Het is een ideaal hulpmiddel om in slaap te komen, maar ook goed voor natuurlijke stressreductie. Let erop dat je goed aan je trekken komt; een orgasme is ontspannend en overspoelt je lichaam met oxytocine.(…) Wanneer de huid, borsten, vagina etcetera worden gestimuleerd, komen er gelukshormonen vrij, het weefsel raakt doorbloed en de stress wordt verlaagd. (…) Veel vrouwen vertellen dat ze de beste seks hebben als ze in de veertig en vijftig zijn. Ze kennen hun lichaam inmiddels, ze weten wat ze willen en wat niet meer hoeft. Ze hebben geleerd dat je overal niet te zwaar aan hoeft te tillen, dat seks zonder liefde dus ook zeker een optie is. In het meest ideale geval kunnen ze hun wensen uiten zonder van schaamte door de grond te gaan. Ze draaien er niet meer omheen.’

Allemaal goed en wel, maar rammelende hormonen hebben effect op ons lichaam en seks is voor veel vrouwen wel het allerlaatste waar ze nog zin in hebben. ‘Lichamelijke problemen, zoals een droge vagina, staan de lust vaak in de weg. Hormoontherapie kan helpen, en er zijn veel goede glijmiddelen verkrijgbaar, die in de vagina worden ingebracht en die zacht maken. Vraag je gynaecoloog naar een crème met oestriol.’

Hun advies: vat moed en richt je blik op je seksuele behoeften. Heb je nog lustgevoelens en zo ja, worden die bevredigd of heb je die zelf de laatste jaren kunnen bevredigen? ‘De eerste stap kan zijn dat je je eigen lichaam weer eens verkent, het opnieuw ontdekt of misschien zelfs op een nieuwe manier leert kennen. Gelukkig vertellen de meeste vrouwen die zich midden in deze levensfase bevinden dat ze nu ze halverwege de veertig of vijftig zijn minder onzeker zijn over hun eigen lichaam dan toen ze midden in de twintig of dertig waren.’ Een orgasme voor lichamelijk welbevinden kan echter ook los van je partner plaatsvinden. ‘We willen je daarom op het hart drukken om aan zelfbevrediging te doen, of je dat nu doet omdat je single bent of omdat seks met je partner op dit moment niet tot een orgasme leidt of gewoon uit pure lust. Zo kun je zelf je veranderende lichaam begeleiden. Betrek ook je erogene zones erbij en probeer alle technieken uit om tot een orgasme te komen. Jezelf genot verschaffen is medisch zinvol.’