Philippe Van Cauteren (SMAK): ‘Ik bewonder de creativiteit die klimaatactivisten aan de dag leggen’

In navolging van de Mona Lisa, die een taart in het gezicht kreeg, lijmen klimaatactivisten zich in juli vast aan beroemde meesterwerken van Botticelli, Leonardo da Vinci en Van Eyck.

Waarom geven we zoveel om oude kunstwerken en zo weinig om het klimaat, is hun pertinente boodschap. “Vandalenstreken”, zeggen politici en museumdirecteurs uit heel Europa. Philippe Van Cauteren, directeur van het SMAK, ziet de zaken anders.

“‘Soyez alerte à tout ce qui change!’ Mijn voorganger Jan Hoet zei dat op het einde van een interview op de RTBF. Wees alert voor alles wat verandert. Het betekent dat je als individu moet proberen om wat op je afkomt niet meteen te veroordelen, maar eerst te begrijpen. Dat is me bijgebleven. We leven in een wereld waar alles in tegenstellingen wordt gezien, ik wil aan dat gepolariseer ontsnappen door met openheid naar de zaken te kijken. Eerlijk gezegd, ik bewonder ook de creativiteit die klimaatactivisten aan de dag leggen, ze prikkelen mijn nieuwsgierigheid. Hen onmiddellijk wegzetten als vandalen doe ik daarom bewust niet. En voor alle duidelijkheid: tot op heden is geen enkel werk door de acties beschadigd geraakt.

Musea moeten aansluiting vinden bij de wereld waar ze deel van uitmaken. En klimaatbezorgdheid is net een van de grootste kernvraagstukken van die wereld. Ik zie dan ook een kans tot verbinding. We hebben veel gemeen. Musea dragen zorg voor cultureel erfgoed en zijn bezorgd om het behoud ervan voor volgende generaties. Uit bezorgdheid voor de toekomst willen klimaatactivisten de gemeenschap inspireren om zorg te dragen voor natuurlijk erfgoed. Ik roep daarom op om het klimaat als een museum te zien. Het is een metafoor die ons kan helpen om de klimaatkwestie meer naar waarde te schatten. Als een kunstenaar zichzelf aan een werk zou vastlijmen, zouden we het zien als een performance. Curatoren zouden het programmeren, kunstmagazines zouden het bejubelen, en beelden van de performance zouden zelfs worden verkocht. Musea zijn plekken die betekenis en waarde geven aan symbolen. Kunstwerken spreken niet, maar we geven ze een stem door wat we doen. Dat is ook zo met het klimaat.

Intussen heb ik tweemaal vertegenwoordigers van Extinction Rebellion ontmoet. Ik voelde de inspiratie meteen opborrelen. Ik blijf met hen in dialoog, maar wil het ook opentrekken naar andere bewegingen en de kwestie staat hoog op de agenda van het Vlaams Museumoverleg. Ik blijk in die zin activistischer dan ik zelf had durven te denken. (lacht)

Wat onze collectie betreft, blijven we alert en onze kunstwerken beschermen. Maar stel dat iemand zich vastlijmt, dan bieden we hem een stoel aan, een koffie en een gesprek. Geen agressie of repressie, en ook geen politie. Want er is geen sprake van een aanval, het museum krijgt juist een kans. Als we onze toekomst willen verbeelden, dan kunnen we dat alleen als we onze angsten voor het heden weglaten.”