2025 is een bijzonder jaar voor Nedda El-Asmar. Begin dit jaar nog ontving ze de Lifetime Achievement Gold Award voor haar parcours als designer en zilversmid, deze week start ze als de nieuwe – en eerste vrouwelijke – directeur van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen. ‘Ik vind het prachtig om te zien hoe je passie kunt aanwakkeren bij jongeren.’
De milde najaarszon valt door de hoge ramen van het hoekkantoor. De gele herfstbladeren van de omringende tuin zorgen voor een gouden gloed, maar verder voelt het nog kil in de ruimte die Nedda El-Asmar voortaan haar bureau mag noemen. De computer met losse kabels, wachtend op de IT-verantwoordelijke, is tekenend: dit is de opstartfase.
Sinds deze week is El-Asmar voltijds gestart als nieuw hoofd van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen, ons interview vindt plaats op haar allereerste kennismakingsdag in november. Ze kijkt met een even nieuwsgierige blik rond: ‘Het is zes jaar geleden dat ik voor het laatst in deze ruimte was.’
De wereld verandert aan een hoog tempo. Wat betekent een kunstschool in de 21ste eeuw, daar ligt het vraagstuk.
Eind augustus werd gezocht naar een opvolger voor voormalig hoofd Johan Pas. Dat werd uiteindelijk El-Asmar die daardoor afscheid neemt van PXL-MAD School of Arts in Hasselt waar ze sinds 2019 artistiek coördinator en docent Juweelontwerp en Edelsmeedkunst was.
‘Het is allemaal ontzettend snel gegaan. Mijn visie op korte en lange termijn, daar wil ik momenteel dus nog niet op antwoorden’, glimlacht ze verontschuldigend. ‘Ik heb natuurlijk wel ideeën die ik met de docenten en studenten wil bespreken, maar die zijn daarom niet noodzakelijk realiseerbaar. Ik wil nu eerst rustig landen, aftasten en vooral begrijpen.’
More than a woman
De meer dan 360 jaar oude, gerenommeerde Antwerpse Academie is geen onbekende voor de Belgische designer en zilversmid. El-Asmar studeerde hier zelf Juweelontwerp en Edelsmeedkunst, bovendien was ze van 2007 tot 2019 artistiek coördinator en docent aan diezelfde richting.
‘Deze functie is overkoepelend en totaal anders, en tegelijk ook niet onbekend. Als coördinator stuurde ik een klein team aan, nu gaat het over het grotere geheel. Daarom wil ik mijn tijd nemen om uit te zoomen: pas als je een goed zicht hebt, kun je focussen en de noden detecteren. Niet alleen wat de hedendaagse en toekomstige studenten betreft, maar ook op maatschappelijk vlak. De wereld verandert aan een hoog tempo. Wat betekent een kunstschool in de 21ste eeuw, daar ligt het vraagstuk.’
Het is al meermaals beklemtoond in de media: je bent de eerste vrouw aan het hoofd van de Academie sinds het meer dan 360-jarige bestaan. Tussen de lijnen hoor ik je zuchten…
Nedda El-Asmar: ‘Tja, dat vrouwzijn is dan ook geen verdienste. Het is niet omdat ik een vrouw ben, dat ik het beter of slechter ga doen. Een vrouw vult het wellicht anders in, maar het is niet iets waar ik aandacht aan wil besteden.’
‘Pas op, het blijft wel een historisch iets. Ik schrok zelf ook toen ik dat getal zag staan. Het mag dus zeker vermeld worden en ik zie het als iets positiefs. Maar dat de nieuwe directeur een vrouw is, dat is toeval.’
Je hebt hier zelf gestudeerd. Wat betekent deze plek voor je?
El-Asmar: ‘Ik heb er toch wel een speciale band mee. Als jonge starter ging er een totaal nieuwe wereld voor me open. Dat is in eender welke studie zo, maar in een kunstomgeving leg je een nog persoonlijker parcours af. Ook ik heb vrijwel van bij de start mijn stem willen laten horen. Ik sloot me aan bij de studentenraad vanuit de nood iets te veranderen en vond het contact met mijn medestudenten belangrijk. Ik heb me hier heel snel thuis gevoeld.’
Jongeren ervaren een ontzettend grote druk, er is zoveel faalangst. Ik wil hun meegeven dat je veerkracht en zelfvertrouwen krijgt uit inzicht en kritische reflectie.
‘Vanuit dit kantoor ben ik nu dagelijks omringd door de historische tuin. Dit is bijna een symbolische plek: hier ontmoeten studenten en docenten elkaar. Hier leren ze elkaar kennen, begrijpen en respecteren. Zo’n vertrouwde en veilige omgeving heb je nodig als jongere. Pas wanneer die er is, krijg je de vrijheid om je te ontwikkelen.’
Frisse blik
‘Mijn deur moet openstaan voor eender wie.’ Het is een uitspraak die menig directeur al in de mond nam, El-Asmar straalt echter een authentieke openheid uit. Net nog kwam een jonge man spontaan op haar aflopen. Hij was recent afgestudeerd aan de Academie, maar passeerde zijn voormalige school. Toen hij El-Asmar spotte, wou hij haar toch graag even succes toewensen.
Je geeft al sinds 2007 les. Waarom omring je je zo graag met jongeren?
El-Asmar: ‘Wat ik zo fijn vind, is om te zien hoe je hun nieuwsgierigheid kunt prikkelen en van daaruit de passie weet aan te wakkeren. Het is ontzettend fascinerend om te zien hoe alles in z’n plooi valt. Dat je hen ziet denken en voelen: hier ben ik mee bezig, dit is waar het om draait. Daarnaast leren jongeren mij wat er speelt. Zonder dat contact zou mijn blik beperkter zijn.’
Wat wil je de studenten meegeven?
El-Asmar: ‘Dat je veerkracht en zelfvertrouwen krijgt uit inzicht en kritische reflectie. Een artistieke ontplooiing is een zoektocht waarbij de emotionele intelligentie groeit. Er wordt vaak gezegd: kunst dient om je uit te drukken. De studenten hier willen zich uitdrukken, alleen weten ze niet altijd hoe.’
‘Jongeren ervaren een ontzettend grote druk en ik kan de vinger er niet op leggen waar dit precies vandaan komt. We worden zo vaak met faalangst geconfronteerd: het moet van de eerste keer lukken. We moeten hun de tijd aanreiken om te groeien.’
Je haalde al een aantal keer aan hoe belangrijk het is om de tijd te nemen. Tegelijk kampen jongeren met een korte aandachtsspanne.
El-Asmar: ‘Op social media zit je met een attention economy: er wordt alles aan gedaan om je zo lang mogelijk op hun platform te houden. Wij moeten onze eigen attention economy ontwikkelen: hoe krijgen we onze studenten gefocust? Hoe behouden ze die focus onderweg in het proces?’
Geduld gaat ook in conflict met artificiële intelligentie?
El-Asmar: ‘AI is gewoon een tool. Een middel zoals er ook andere middelen zijn om je helpen. We hebben hier een fantastische bibliotheek waar je op een totaal andere manier zoekt dan op je telefoon of laptop. Die materialiteit, dat tastende is iets wat we meer dan ooit nodig hebben. Het is ook onze opdracht om studenten kritisch te leren reflecteren. Om dat te kunnen, moet je weten wat er in het verleden is gebeurd. De kennis van onze geschiedenis is cruciaal.’
Zonder plan
Begin dit jaar nog ontving El-Asmar de Henry van de Velde Lifetime Achievement Gold Award, een bijzondere bekroning voor haar opmerkelijke parcours als designer met ‘A world of seemingly simple shapes’ als motto. Haar werk omvat een breed scala aan eenvoudige en elegante gebruiksvoorwerpen, van een theeservies en manchetknopen tot een condoomdoosje.
Op haar cv staan samenwerkingen met internationale merken als Hermès, Puiforcat, Obumex en Villeroy & Boch. De voorbije jaren nam El-Asmar minder vaak plaats aan de ontwerptafel, mede gevoed door het in vraag stellen van de overconsumptie en dus ook overproductie in de maatschappij, en verlegde ze haar focus op onderzoek.
Zo’n twintig jaar geleden zei je in een interview met dit magazine dat je je studenten wou doen begrijpen dat ze alle kanten uit kunnen. Is dat bij jezelf gelukt, vind je?
El-Asmar: ‘Absoluut. Ik heb nooit een uitgestippelde route voor ogen gehad, waardoor ik me de vrijheid gunde van veel zaken te proeven. Deze job komt op een mooi moment in mijn leven. Het is niet omdat je voor een bepaalde opleiding kiest, dat dat de weg is. Misschien sla je na het afstuderen een andere richting in, misschien maak je ooit een carrièreswitch, maar je manier van denken en kijken wordt gevormd tijdens je opleiding. En die neem je waar dan ook mee.’
Heb jij je ooit zorgen gemaakt over je parcours?
El-Asmar: ‘Toch wel, ja. Je maakt je zorgen op het moment dat je zegt: ik moet geld verdienen met wat ik doe. Dat zorgt voor frictie, want dan krijg je niet de vrijheid om te doen wat je wil. Die zoektocht naar balans was voor mij belangrijk: werk om mijn job economisch rendabel te maken en werk waarin ik volledig vrij was. Die zoektocht is voor iedereen anders. Stellen studenten me bezorgd de vraag of het hun zal lukken, dan zeg ik: “Ja het zal lukken, maar op termijn.” Bij een minderheid lukt het nog voor ze de schoolpoort verlaten, de rest heeft behalve passie tijd nodig. En een stukje geluk, dat ook.’
Hoe zie je de combinatie van je huidige functie met je creatieve werk?
El-Asmar: ‘Sowieso zal ik mijn job combineren met mijn onderzoeksproject ‘999,9’ waarbij ik me toeleg op de dematerialisering van de waarde van zuiver goud. Dat experimenteren heb ik nodig en daar zal ik buiten mijn werkuren als vanzelf tijd voor vrijmaken. Het idee is om in het najaar van 2026 het resultaat hiervan te laten zien.’
Je kantoor vraagt duidelijk om een Nedda-touch. Is er een eigen ontwerp dat hier een plek zal krijgen?
El-Asmar: ‘Voor mij hoeven dat absoluut niet mijn eigen ontwerpen te zijn, maar het klopt dat ik me graag omring met mooie dingen. Ik ben echter niet het type dat van alles online gaat bestellen. Ik kom de objecten tegen of zij ontmoeten mij. Misschien straks onderweg, misschien thuis. Ook hier geldt dat ik hier eerst wil vertoeven om de plek te begrijpen. De Fransen hebben daar een mooi woord voor: apprivoiser. Je iets eigen maken. Pas wanneer ik de tijd heb genomen, kan ik begrijpen en zien waar ik naartoe wil.’
Nedda El-Asmar (57)
Geboren in Aalst, dochter van een Belgisch-Palestijns gezin.
Studeerde Juweelontwerp en Edelsmeedkunst aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen en Jewellery Design Gold & Silversmithing aan het Royal College of Art in Londen.
Bouwde een indrukwekkende carrière uit als designer van gebruiksvoorwerpen in voornamelijk edelmetaal en had samenwerkingen met klanten als Hermès, Serax, Obumex en Villeroy & Boch.
Ontving talloze prijzen, waaronder in 1997 de Henry van de Velde Young Talent Award, in 2007 Knack Weekend Designer van het Jaar en in 2008 de Ultima voor Vormgeving. Dit jaar nog kreeg ze de Henry van de Velde Lifetime Achievement Gold Award.
Werkte van 2007 tot 2019 als artistiek coördinator en docent aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen en van 2019 tot 2025 aan PXL-MAD School of Arts in Hasselt.
Is sinds 1 december de nieuwe directeur van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen.
