Ontwerpatelier Karen Wuytens wint BKRK-award #SMAAK: ‘Bakjes troost als krachtig symbool’

Het grote publiek mocht deze zomer een favoriet aanwijzen tussen drie finalisten die elk met een eigenzinnig ontwerp meedongen naar de BKRK-award #SMAAK. Met haar Conversation Cups raakte Karen Wuytens duidelijk een gevoelige snaar in deze onzekere tijden. “Zoveel mensen hebben nood aan een gesprek, aan verbinding.”

In tegenstelling tot de vorige titelhouders van de BKRK-award, is Karen Wuytens geen groentje in het vak. Van opleiding is ze juweelontwerpster, in het verleden runde ze de ontwerpstudio Kuppers&Wuytens, vandaag combineert ze freelance ontwerpopdrachten met onderzoek en lesgeven aan PXL-MAD School of Arts in Hasselt. Het was een persoonlijke ervaring die ervoor zorgde dat ze zich heroriënteerde. “Je eigen merk hebben betekent 24/7 werken. Produceren, managen, verkopen, naar beurzen gaan en slechts een heel klein beetje ontwerpen. Toen mijn man in 2015 aan bijnierschorskanker overleed, kon ik dat niet meer opbrengen. Ik wou geen luxeobjecten meer ontwerpen. Ik ging op kleinere schaal werken en wilde betekenisvolle objecten creëren.”

Kostbaar pepervat

Beelden van mensen die tijdens de pandemie een dierbare verloren in het rusthuis deden haar terugdenken aan haar eigen situatie, toen ze haar man verloor. Ze richtte daarom haar onderzoek aan PXL-MAD rond objecten in de context van rouw. 

“Na een overlijden blijven er een hoop spullen over die je constant wijzen op de afwezigheid van de overledene. Sommige van die spullen bieden troost, andere zijn pijnlijk. Maar veel objecten veranderen ook van betekenis. Zo heb ik een pepervat in mijn kruidenkast. Op het etiket staat ‘witte peper’ met de hand geschreven. Vroeger ergerde ik me eraan dat mijn man dat etiket erop had gekleefd, want je ziet duidelijk wat in het vat zit. Maar vandaag koester ik het als herinnering. Een eenvoudig voorwerp wordt dan een deel van de persoon die je verloor. En hun leven valt dan te herleiden tot een paar objecten in een doos.” 

Verloren traditie

Eens opgeruimd en opgeborgen hangt vaak een taboesfeer rond de overledene. Uit angst om iets fout te zeggen of de achterblijver verdriet aan te doen. “Terwijl je net dán het meest behoefte hebt aan een gesprek. Bij ziekte en dood word je begeleid en omringd, maar het is pas als alles achter de rug is, soms zelf jaren later, dat de grootste eenzaamheid valt. En die is vaak onzichtbaar.” 

In het verleden gaf een familie aan in rouw te zijn met rouwkledij of een -servies. Vandaag zijn we die tradities verloren, in tegenstelling tot andere culturen. En dat vindt Karen Wuytens jammer. “Ze gaven houvast en duiding, zowel voor de nabestaanden als buitenstaanders. Ze nodigden uit om een gesprek aan te gaan.”

Die boodschap is vervat in de Conversation Cups, een geschenkpakket dat ze samen met Studio Pieter Stockmans heeft ontwikkeld. Op de handgemaakte porseleinen tassen merk je een fijne, kronkelige blauwe lijn, die eindig is. “Geen zwart, geen deuk of scheur, dat voelde te hard en pijnlijk aan”, legt Karen uit. Je kunt er een levenslijn in zien of een tijdslijn van een moeilijke periode. Want niet alleen mensen in rouw hebben nood aan een gesprek of aandacht. Het fijne, ongeglazuurde porselein laat de warmte van de koffie door, maar voelt breekbaar aan, zoals het leven ook is. De oortjes van de tassen zijn verbonden met een lederen riempje als teken van verbinding. 

Troostend gebaar

Karen Wuytens hoopt met haar verhaal meer een traditie in het leven te roepen dan een object te lanceren. Gezien het geschenkpakket een lokaal, met de hand gemaakt product bevat, is het met een verkoopprijs van 170 euro – wat niet zo gek is gezien de kwaliteit ervan – niet voor iedereen toegankelijk.

“Het gaat me vooral om het gebaar. Dat men bij verlies of een moeilijke periode duidelijk maakt dat men er voor een ander is. Dat er van een taboe geen sprake is. Niet vandaag, maar ook niet in de toekomst. Zo was het in Italië ooit gebruikelijk om bij een overlijden een gesloten pakje koffie te geven. Om samen klaar te maken als de nood het hoogst was. Zo eenvoudig kan het zijn. Want zoveel mensen hebben vandaag nood aan een gesprek, aan verbinding.”

Tim Van Steenbergen was dit jaar samen met Pascale Naessens voorzitter van de jury van de BKRK-award, een jaarlijks initiatief van het openluchtmuseum Bokrijk dat lokaal vakmanschap en ondernemerschap in de kijker zet. Knack Weekend en Flanders DC bepaalden samen met hen de drie finalisten van de wedstrijd. “Na de pandemieperiode beseffen we maar al te goed wat tijd maken voor elkaar betekent”, besluit Van Steenbergen bij de overwinning van Ontwerpatelier Karen Wuytens en Studio Pieter Stockmans. “Deze tasjes zijn een uitnodiging voor een luisterend oor in een een-op-eengesprek. Bakjes troost als een krachtig symbool voor vakmanschap, ondernemerschap én verbinding.”  Dat vindt ook Pascale Naessens die meteen ook de link met het thema #SMAAK toelicht. “Het bezig zijn met eten gaat verder dan het eten zelf. Ook het servies waaruit men eet of drinkt kan een belangrijke boodschap geven. De kopjes geven blijk van waardering aan elkaar. Het is een krachtig concept waar ik sterk in geloof.”