Huisje vol met stro: de stek van architectuurfans met een ecologische inborst

Ecologisch en circulair bouwen zonder esthetische toegevingen te doen: Hanne en Nicolas bewijzen dat het kan, met strobalen om te isoleren, geërfde radiatoren en zelfs een recupkat.

Maar liefst 38% van de jaarlijkse CO2-uitstoot is afkomstig van de bouwsector en gebouwen, zo blijkt uit VN-onderzoek. Even slikken toch wel. Zeker voor architectuurminnaars en (ver)bouwers met een ecologische inborst. Hoe kun je anno 2022 comfortabel en mooi wonen zonder de voetafdruk van een zevenmijlslaars?

‘Kies zo circulair mogelijk’, meent Nicolas Coeckelberghs. Hij renoveerde samen met zijn vriendin Hanne Eckelmans een Brussels rijhuis met ecologie en duurzaamheid als hoogste agendapunten. Hanne: ‘Maar we wilden geen geitenwollensokkenhuis. Qua esthetiek deden we geen toegevingen.’ Nicolas knikt. ‘Wie renoveert, kan niet anders dan materialen toevoegen. Daar moesten ook wij ons mee verzoenen. Wel kozen we materialen die zo duurzaam mogelijk waren. Dat kunnen gerecupereerde bouwmaterialen zijn, zoals radiatoren, draagbalken of deuren, maar evengoed tweedehands meubelen.’ De gietijzeren radiatoren kregen ze van Hannes oma die verhuisde, net als enkele meubelen en de gordijnen. De Ikea-bank komt van 2dehands.be en zelfs hun kat is pre-owned, vertelt Hanne. ‘Die vonden we bij Rotor, een handel in tweedehands bouwmaterialen. We noemden hem Tino, van travertino, omdat hij er tussen de travertin stenen zat.’

BRUSSELSE AARDE

Voor dit project kregen Hanne en Nicolas financiële steun van het BeCircular-project dat circulaire economieën wil stimuleren. Geen verrassing als je ziet wat ze allemaal uit de kast haalden. Zo isoleerden ze met strobalen – een afvalproduct uit de landbouw – die ze oppikten bij een boer in de buurt. ‘Toen we met een verhuislift het stro naar boven aan het brengen waren, keken de buren vreemd op’, lacht Hanne. Het stro werd vervolgens bezet met leempleister. Dat is op zich al een zeer duurzaam materiaal, want het is eindeloos herbruikbaar. Bovendien is het vochtregulerend, wat voor een aangenaam binnenklimaat zorgt. En ’s zomers verhindert de massa van de dikke laag leem dat het huis te erg zou opwarmen.

Deze versie is extra duurzaam omdat grond van Brusselse werven ervoor werd gebruikt. Die techniek is van BC materials, dat circulaire bouwmaterialen en processen ontwikkelt. Nicolas is een van de oprichters. ‘Intussen staat dat product helemaal op punt en is het in de handel verkrijgbaar. Maar ons huis was echt een experiment. Al heb ik dat pas achteraf aan Hanne verteld.’ Een ander product van BC materials is stampleem, beter bekend onder de Engelse naam rammed earth. Het is een mengeling van aarde – natuurlijk van Brusselse werven – en grind die zo hard aangedrukt wordt dat het materiaal sterkte krijgt. Nicolas gebruikte het hier voor het keukeneiland. Verder gebruikten ze onder meer kalkhennepblokken en kurk als isolatie. Als afwerkingslaag voor de ingemaakte kasten en de keuken kozen ze voor kalkpleister. Stuk voor stuk producten met een lage CO2-uitstoot. Sommige zijn zelfs CO2-negatief. En het is allemaal natuurlijk en herbruikbaar.

BALKEN BLOOT

Voor Hanne en Nicolas gaat duurzaamheid verder dan materialen alleen. Ze passen het idee van circulariteit ook toe op het ontwerp. Daar stond Hanne voor in. Zij is opgeleid als architect en nam het tekenwerk op zich, ook al is Nicolas ook architect. ‘Hanne heeft een beter oog voor esthetiek, dus deed zij het ontwerp. Ik bekijk het meer vanuit een praktisch oogpunt. Hoe gaan we dit bouwen? Kunnen we dit idee nog vereenvoudigen?’ De belangrijkste uitgangspunten voor het ontwerp waren flexibiliteit en demonteerbaarheid, maar ook subtiliteit en herhaling. Hanne: ‘Ik wilde een helder concept, zeker geen complexe architectuur. Zodat het huis later indien nodig gemakkelijk kan worden aangepast. Daarom lieten we bijvoorbeeld de balken bloot. Niet alleen voor jezelf bouwen, maar ook voor de bewoners na jou: ook dat is circulair.’

Bouwen doe je ook voor de man in de straat, vindt Hanne. ‘Slechts een handvol mensen komt binnen in je huis. De meesten zullen het enkel van de buitenkant zien. Dus besteedde ik zeer veel aandacht aan het ontwerp van de gevel. Het moest mooi in het straatbeeld passen en aansluiten bij het bestaande stuk gevel, zonder die na te bootsen. Uiteindelijk vertaalde ik de originele ornamenten naar een spel in metselwerk met witte bakstenen.’

HET DAK ERAF

Hanne en Nicolas kochten het pand uit ongeveer 1910 ruim vier jaar geleden, samen met een bevriend koppel dat z’n intrek nam in de oude fabriek achter aan het perceel. Het huis vooraan was ronduit vervallen en had zelfs last van huiszwam. Lees: het werd een zeer intense renovatie. Met als letterlijk toppunt een groot nieuw dakvolume. Het oude zadeldak ging eraf en er kwamen twee volwaardige verdiepingen voor in de plaats. ‘Toen het dak gesloopt was, viel pas écht op hoeveel ruimte er vrijkwam’, zegt Hanne. ‘Dakverdiepingen zijn eigenlijk de bouwgronden van de stad. In de hoogte bouwen is het antwoord op de typische koterij die je ziet bij veel achterbouw. Je creëert meer bewoonbare oppervlakte én meer plaats voor groene ruimte.’

Ze kozen voor een indeling omgekeerd aan die van een klassiek huis. Op de bovenste verdieping zit de keuken met een eethoek en een terras, daaronder de leefruimte met een grote open vide, een tweede ommuurd terras en een badkamer. ‘Toegegeven, deze spa-achtige badkamer, geïnspireerd op Marokko, is het folietje van het huis.’ De verdieping eronder – de gelijkvloerse verdieping van het oude huis dus – is hun slaapkamer en er is ook een studio met nog een badkamer. ‘Daar woonden we acht maanden toen we het huis aan het verbouwen waren. En nu gebruiken we het als gastenverblijf. Op termijn kunnen we daar nog twee extra slaapkamers van maken’, aldus Hanne. ‘Die indeling is eigenlijk geïnspireerd op onze vorige woonst, een appartement op de derde verdieping in het centrum van Brussel. Als je hoger woont, heb je meer daglicht en privacy.’