De natuur mag ontploffen: Jan Minne creëerde een weelderige binnentuin voor noAarchitecten

In een lege loods waar de natuur volledig uit haar dak kon gaan, creëerde Jan Minne voor noAarchitecten in Anderlecht een tropische binnentuin vol bomen en struiken. Of hoe je ook kunt binnenkomen langs het bos.

Elke lezing start An Fonteyne van noAarchitecten met een detailfoto van de bomen die in de tuin van haar kantoor in Anderlecht groeien. Ze is gefascineerd door de takkenstructuur en de grafische stammen van bomen, die ze ‘vrienden’ noemt. ‘Het is een vriendschap die allesbehalve vanzelfsprekend is’, legt tuinarchitect Jan Minne uit. ‘Mensen zijn bang van bomen en vragen zich telkens af hoe hard ze nog gaan groeien, en wat ze moeten doen als ze te groot worden. De exemplaren die ik aanplant, zijn altijd groot. Omdat ik ervan uitga dat mijn klanten geen twintig jaar willen wachten totdat een boom is volgroeid.’ Bomen zijn Minnes handelsmerk. Hij plant ze in alle tuinen en parken die hij onder handen neemt. In de binnentuin van het architectenkantoor plantte hij er vijf: een Chinese slangenesdoorn, een Japanse koraalesdoorn, een himalayaberk, een kransen- en judasboom.

Laatbloeier

Het is pas op late leeftijd dat Minne zijn roeping als tuinarchitect heeft gevonden. Daarvoor werkte hij als grafisch vormgever. Via deze weg leerde hij architecte An Fonteyne kennen. Onder de indruk van de tuin die hij voor zichzelf had gecreëerd, gaf ze hem zijn eerste opdracht: het ontwerpen van een voor- en een achtertuin voor haar kantoor in Anderlecht. Sindsdien werken ze regelmatig samen. ‘We appreciëren en begrijpen elkaars werk. We zoeken eenzelfde intensiteit op. En we zijn allebei geïntrigeerd door het verstrijken van de tijd en de manier waarop licht en schaduw daar uitdrukking aan geven’, licht Fonteyne toe.

Het kantoor van noAarchitecten, dat in 1999 werd opgestart door An Fonteyne, Philippe Viérin en Jitse van den Berg, is gelegen in een papierfabriek uit de jaren dertig. Om een buitenruimte te creëren, werd op het gelijkvloers het glazen dak van een lege loods verwijderd. De stalen dakspanten bleven bewaard, de betonvloer werd uitgezaagd en opgevuld met aarde. Zo ontstond er een binnentuin, die omzoomd werd door een nieuwe glazen serregevel. Vanachter de glazen wanden in de werkplaats lijkt de tuin net een aquarium.

Daar creëerde Minne een gevoel van tropische weelderigheid. De grafisch afgetekende planten die sterk variëren in kleur en textuur verraden zijn grafische achtergrond. Tussen de bomen en de lagergelegen struiken en bloeiers – winterzoet, dwergolm, sneeuwbal en het hele jaar door bloeiende fuchsia – is er een open plek om te lunchen en te vergaderen. De groene varens dragen bij tot de tropische en ongecontroleerde chaos die de tuinarchitect voor ogen had.

Geen dwangbuis

De binnentuin vraagt opvallend weinig onderhoud. Nog een kenmerk van Minne: ‘Planten moeten vrij zijn en wild kunnen groeien. Deze tuin is geen dwangbuis, maar een vrijheid. Los van een beetje snoeiwerk in het najaar, mag de natuur ontploffen. Ik wil niet dat mensen een slaaf worden van mijn ontwerp.’ De stalen spanten worden overgroeid door klimplanten, zoals kamperfoelie, clematis, klim- en liaanrozen, die ook de muurtekeningen van kunstenaar Benoît van Innis – die de binnentuin met de architecten deelt – gedeeltelijk bedekken.

Ook de voortuin zit boordevol verrassingen. NoAarchitecten verplaatste de ingang van het kantoor naar de zijgevel, waardoor er ruimte vrijkwam om een tweede tuin aan te leggen. Minne maakte er een bomenbos van met Chinese papieresdoorn, kornoeljekers, purperbladige boomhazelaar, een pruiken- en een amberboom. Hij bracht ook lagere struiken en grassen aan. Om het kantoor te bereiken moet je door het bos. Het schermt het gebouw af van de straat en trekt niet alleen vogels, vlinders en bijen aan, maar ook buurtbewoners die mee van de schoonheid genieten. Fonteyne: ‘Telkens als ik in de voortuin aan het werk ben, word ik aangesproken door passanten die iets willen vertellen over de tuin of gewoon een babbeltje willen slaan. We behelpen ons met gebaren en een mix van allerlei talen. De tuin is een universeel gegeven en een cadeau vol verrassingen.’