Binnenkijken in een huis met een hoek af: ‘Voor veel mensen is alles wat afwijkt van 90 graden een no-go’

Waar te beginnen. Bij het buitenproportionele, overdekte terras, de uitstekende postzegelramen, het diamantvormige grondplan of de buitengewone voordeur? En wat was de link ook alweer met Goudlokje? ‘Ook mijn vennoot wist niet wat te denken toen hij de plannen zag.’

Ken je het spel Monument Valley? Een paar jaar geleden was de digitale puzzelgame van Ustwo Games een ware hype. Zeker bij architectuurliefhebbers die, terwijl ze de ontredderde prinses Ida wilden helpen, smulden van de mysterieuze, surrealistische monumenten gebaseerd op Escherachtige optische illusies. Het spel is het eerste waaraan ik denk wanneer ik voor het huis sta dat de naam Zanzibar House kreeg van DMOA.

‘Grappig’, reageert Matthias Mattelaer. Hij is vennoot in het Leuvense architectenbureau en het brein achter het ontwerp. ‘Mij deed het aan het verhaal van Goudlokje denken.’ Hij wijst naar het buitenproportionele, overdekte terras, dat een grote rechthoek vormt, en naar de twee vensters die er rechts op volgen. ‘Een grote voor Papa Beer, een kleiner voor Mama Beer, het kleinste voor Kleine Beer.’

Opgewassen tegen olifanten

Terug naar een jaar of tien geleden. Geen beren, wel een koppel klopt aan bij DMOA. Het architectenbureau staat in de regio bekend om zijn speciallekes: in de portfolio vind je een ingegraven gezinswoning, een cirkelvormig huis, een landelijke villa doorkliefd met een betonplaat. Niet dat je er zomaar een kunt aanwijzen op een soort zo-wil-ik-mijn-huis-menukaart. ‘We zijn architecturale verhalenvertellers. We schrijven een verhaal samen met de opdrachtgevers, maar houden ook rekening met de omgeving en alle randvoorwaarden die er zijn. Die zijn altijd anders. En dan komt uiteindelijk zoiets naar boven.’

Het koppel in kwestie was op zoek naar een compacte woning voor hun gezin, legt Mattelaer uit. Het moest betaalbaar blijven, een overdekt terras hebben om ook op regenachtige dagen buiten van het zicht te kunnen genieten. En ze wilden in het ontwerp heel graag een traditionele deur verwerken, handgemaakt in Zanzibar, een eiland dat deel uitmaakt van Tanzania, waar de vrouw des huizes is geboren en getogen. ‘Die deur heeft de schrijnwerker een paar slapeloze nachten opgeleverd’, weet Mattelaer. Hij vertelt hoe de metalen pinnen op de houten deur eigenlijk dienen om olifanten te ontmoedigen om ’m plat te duwen. ‘Het is een bijzonder stuk. Het is ook op een volledig andere manier gemaakt dan we hier gewend zijn. Uiteindelijk hebben we binnenin speciale uitsparingen moeten voorzien zodat hij helemaal open en dicht kan.’

Stompe diamant

Qua omgeving en randvoorwaarden was er een perceel bestaande uit een pittige helling en een fenomenaal zicht over de valleien van het Lindenbos waarmee rekening gehouden moest worden. Maar ook de buren die aan dat zicht gehecht waren. ‘De huizen spelen hier haasje-over. Verticaal of bombastisch bouwen was met andere woorden niet aan de orde.’ Mattelaer tekende daarom een diamantvormig volume, in een budgetvriendelijke baksteen, waarvan de slaap- en badkamers van het gezin samen met een dressing en washoek werden ingegraven. Die vorm is er een die wel vaker terugkomt in de ontwerpen van DMOA. ‘Omdat rechthoekige dozen eigenlijk tegennatuurlijk zijn. Ze staan niet alleen veel lomper in het landschap, ze snijden ook de natuurlijke zichtlijnen van iedereen doormidden.’

Het is veel eleganter om met stompe hoeken te werken, vindt de architect. ‘Zo maak je een gebouw ook ondergeschikt aan de tuin. In plaats van met een zij-, voor- of achtertuin rekening te moeten houden, creëer je één paviljoen te midden van de natuur. Dat zorgt meteen voor een veel aangenamere flow. Ook voor wie op het huis kijkt.’

Als bewoner moet je dan wel met stompe hoeken binnen kunnen omgaan. En dat kan niet iedereen, weet Mattelaer. ‘Voor veel mensen is alles wat afwijkt van een hoek van negentig graden een no-go. Nochtans kun je, als je het goed doet, net interessante, op zichzelf staande plekken creëren.’ Door er een postzegelraam aan toe te voegen of ze te gebruiken als plek om de flow ook in de woning te doen kloppen. Een knusse zithoek die zowel deel uitmaakt van het terras als van de woonkamer is er zo een, en het bureau dat op termijn misschien wel een logeerkamer zal worden, ook. Je lijkt er in een afzonderlijke capsule te zitten waarin je alle natuurelementen voelt, maar dan zonder connectie met de rest van de woning te verliezen.

Lees ook: Stad van beton en bomen: het verhaal van La Grande-Motte, de groenste badplaats van Europa

Omstreden project

De meest banale manier om het overdekte terras te ontwerpen zou zijn geweest: een lager plafond, waardoor de ruimte op de bovenverdieping kon uitkijken op een groot dakterras of groendak. ‘Maar dit is veel waardevoller’, merkt Mattelaer zelfverzekerd op. ‘Terrassen op hoogte mogen dan romantisch klinken, ze zijn overroepen. Om de eenvoudige reden dat ze nauwelijks gebruikt worden als je ze niet plaatst waar het meest geleefd wordt.’ De monumentale hoogte zorgt er dan weer voor dat je het plafond nauwelijks voelt en alle aandacht zich naar het schouwspel van de vallei kan richten.

De hoekigheid van buiten werd ondergronds en vanbinnen gecounterd met afgeronde deuren, ramen en muren. Er werd gekozen voor warme materialen: hout, leempleister en microtopping op de vloeren. Rosalien Bijnens, die intussen haar eigen studio Aino-Jane runt, nam daarin het voortouw. Ook zij koos voor de niet-banale weg. Op het hoge plafond in de keuken werd een effect van blauwe lucht met sluierwolken gecreëerd. De tegels op de vloer kronkelen zich een baan van de ene naar de andere kant van de ruimte. ‘In mijn ogen is dat pure humor. En er is veel te weinig humor in moderne architectuur, vind je niet?’

Van al hun speciallekes is dit project ongetwijfeld een van de meest omstreden, geeft Mattelaer toe. Zelfs binnen zijn team. ‘De eerste keer dat mijn vennoot Benjamin Denef de plannen zag, wist ook hij niet meteen wat hij ervan moest denken’, lacht hij. We weiden uit over de mening van voorbijgangers en de populariteit van de blog Ugly Belgian Houses. ‘Dat we het concept van een huis meteen moeten kunnen zien zit er in België bijzonder diep ingebakken. Maar zowel buiten als binnen is deze woning gewoonweg niet te vatten. Hier moet je het concept voelen. Het is de beleving van de bewoners die telt.’

Lees ook: Nomadisch wonen tussen dakserre en leemkachel: binnenkijken in een ecologisch verbouwd sleutel-op-de-deurhuis