Stad van beton en bomen: het verhaal van La Grande-Motte, de groenste badplaats van Europa

Vijftig jaar geleden bouwde architect Jean Balladur een stad in Zuid-Frankrijk. La Grande-Motte werd lange tijd afgedaan als betonnen onding, maar de 36.000 aangeplante bomen kwamen tot bloei en de stad veranderde in een groene oase.

Op de gebouwen van La Grande-Motte prijken de namen van goden en paradijzen: Eden, Poseidon, De Zonnetempel, Capri, Bali… Het zet de toon. Deze stad vertelt het verhaal van een droom die werd vervuld, van een plek die uit het niets herrees en waar iedereen tot rust kan komen. Maar hoe zorg je ervoor dat zo’n gloednieuwe stad toch verankerd raakt? Dat was de voornaamste uitdaging voor architect Jean Balladur (1924-2002).

Uit het niets

La Grande-Motte had al tijdens de aanbouw in de jaren zestig en zeventig een slechte reputatie. De stad stond immers symbool voor de niet-aflatende betonnering van de Middellandse Zeekust en voor de opkomst van het massatoerisme bij de arbeidersklasse. De stad werd namelijk gebouwd tijdens de Trente Glorieuses, de dertig gloriejaren die in Frankrijk volgden op de Tweede Wereldoorlog, en in het kader van ‘La Mission Racine’, een initiatief dat er kwam op aandringen van Charles de Gaulle, om het toerisme aan de kust van Languedoc-Roussillon te bevorderen.

In dezelfde periode werden tal van andere resorts ontwikkeld, zoals Port Camargue en Cap d’Agde. Dat waren telkens gigantische projecten die leidden tot de bouw van onder andere nieuwe havens, snelwegen en luchthavens. Het van muggen vergeven kustgebied van de Languedoc werd aangepakt met drooglegging, ontzilting en muggenbestrijding. La Grande-Motte onderscheidde zich omdat ze verrees uit het niets, net zoals twee andere steden uit die tijd: Brasilia, de hoofdstad van Brazilië (ontworpen door Oscar Niemeyer in 1960) en Chandigarh in India (gebouwd door Le Corbusier in 1966).

Lees ook: Booming Bratislava: 20 adressen voor design- en architectuurliefhebbers

De Grote Lelijke

Na twee voorbereidende jaren filosofie en literatuur in Parijs, waar hij les kreeg van Jean-Paul Sartre, koos Jean Balladur voor de architectuur. Zijn literaire achtergrond bracht een humanistische dimensie in zijn ontwerpen, hij dacht na over de plaats van de mens in de samenleving. Balladur bleef zijn hele leven schrijven, voornamelijk over architectuur en steden. Over La Grande-Motte schreef hij: “Als ik God was, zou ik architecten wantrouwen!” Waarmee hij bedoelde dat architecten de wereld vormgeven en een paradijs op aarde nastreven.

Van 1963 tot 1992 was hij niet alleen de hoofdarchitect maar ook de stedenbouwkundige van La Grande-Motte. De ware componist van de stad, dus. Hij kreeg bakken kritiek van zowel vakgenoten als het grote publiek. Ze noemden de stad spottend ‘La Grande Moche’ (De Grote Lelijke). De voornaamste punten van kritiek waren het massale gebruik van beton en de piramidevormige gebouwen. Ze zouden te decoratief zijn en gingen radicaal in tegen de principes van de moderniteit, aldus de publieke opinie. Desondanks bleef Balladur in zijn visie geloven. In een interview zei hij ooit: ‘Ik wilde een vrolijk decor creëren, los van zowel het heden als van het verleden. Ik omarmde de ketterij.’

Naar de zon gebouwd

‘La Grande-Motte is in zekere zin een heilige plek. Mannen en vrouwen komen hier om de zon te aanbidden’, ging Balladur verder. De regio heeft inderdaad twee grote troeven: de zon die bijna altijd schijnt en de zee. Balladur eerde deze elementen in zijn ontwerp. Ook liet hij zich inspireren door de plekken die hij bezocht: Brazilië, Egypte en Mexico, en de piramides die hij in Teotihuacán bewonderde. De piramides in La Grande-Motte verwijzen naar een primitief verleden en geven de stad, die uit het niets werd gecreëerd, een zekere historische dimensie.

Voor Balladur symboliseerde de piramide de duin, die subtiel de horizontale kustlijn doorbrak. Dit in tegenstelling tot torenflats, die hij te radicaal vond. De piramides bieden uitzicht op de maritieme en de bergachtige omgeving, met de Pic Saint-Loup en de Cevennen op de achtergrond. Hij plaatste de gebouwen zo dat elk appartement kon genieten van een zonnig terras en zeezicht: het toppunt van luxe.

Om het project compleet te maken, werkte Balladur samen met landschapsarchitect Pierre Pillet, die een gigantisch werk leverde. Door 36.000 bomen aan te planten, stelde hij ecologie centraal in het project, lang voordat groene steden in trek waren. Naast het creëren van een groen landschap zou dit netwerk van planten de stad beschermen tegen het zout en de wind van de kust. Het duurde echter tientallen jaren voordat de parasoldennen, tamarisken, oleanders en andere planten volgroeid waren en het groene karakter van de stad tot bloei kwam. Tot op de dag van vandaag heeft geen enkele badplaats aan de Europese kust zoveel groen.

In beeld

De beelden van La Grande- Motte bij deze reportage maken deel uit van La Cité Oasis, een fotoserie die balanceert tussen documentaire en fictie. De makers, de Parijse fotografen Charly Broyez (°1985) en Laurent Kronental (°1987), delen een passie voor architectuur die hen in de herfst van 2019 voor het eerst naar La Grande-Motte bracht. Vier jaar lang keerden ze elk seizoen terug. Om de architectonische erfenis en het natuurlijke landschap van de stad te eren, maar ook om de ziel van de stad te vereeuwigen. Dat deden ze door analoog te werken, met beelden in zachte, dromerige kleuren. De sfeer die ze vastlegden, met de natuur en de gebouwen in perfecte harmonie, is op zijn minst bijzonder te noemen. De beelden worden volgend jaar gebundeld in een boek.

La Cité Oasis verschijnt in juli 2025 bij uitgeverij Éditions Sur la crête. charly-broyez.net – laurentkronental.com

Totaalkunstwerk

Uit de vele vormen van de gebouwen en de grafische details op de balkons en loggia’s blijkt hoe inventief Jean Balladur was. Ze maken van La Grande-Motte een zeldzaam voorbeeld van kinetische architectuur, vergelijkbaar met de schilderijen van Victor Vasarely.

De wisselwerking tussen volle en lege ruimtes, de brede voetpaden, de zorgvuldige aandacht voor straatmeubilair, de vele groene eilanden en het naar de achtergrond verdrongen autoverkeer maken van La Grande-Motte een totaalkunstwerk.

Door de heropleving van de stijl van de jaren 1960 en 70, trekt La Grande-Motte vandaag na decennia van kritiek een mix van architectuurliefhebbers en vintagefans aan. Zo blijft de stad trouw aan haar oorspronkelijke doel: een stad voor iedereen zijn.

Met dank aan Office du Tourisme de La Grande-Motte voor de hartelijke ontvangst en aan Atout France en Eurostar voor de reis.

Lees ook: Vakantieroute voor architectuurfans: 10 moderne gebouwen om te bewonderen langs de A6