Hart voor hout: 11 moderne architectuurprojecten met focus op hout
Het Deense architectenbureau Henning Larsen wint de designwedstrijd voor de nieuwe campus van CERN. De nieuwe wetenschapshub wordt een rond gebouw, opgetrokken uit hout. Het architectenbureau is lang niet het enige dat hoog inzet op hout als bouwmateriaal voor indrukwekkende architectuurprojecten.
Henning Larsen, in tandem met de lokale architecten Brière Architectes, heeft de wedstrijd gewonnen voor het ontwerp van een nieuw campusgebouw van het Europees laboratorium voor deeltjesfysica CERN. Het houten gebouw, dat ze B777 doopten, is ontworpen met organische vormen en materialen om ‘ondergedompeld te worden in de natuur.’ Zo gaat het mooi op in de omgeving, want de locatie voor de nieuwe campus bevindt zich in bosrijk gebied aan de grens tussen Frankrijk en Zwitserland.
Hout in de hoofdrol
De architecten hebben ook gedacht aan de circulariteit van het gebouw. De constructiematerialen kunnen dankzij mechanische verbindingen gemakkelijk uit elkaar gehaald worden en indien gewenst worden gerecycleerd of hergebruikt. Het interieur bestaat uit een publiek atrium van vier verdiepingen met werk- en loungeruimten en verbindingsbruggen. Binnenin het ronde gebouw zal een gezellige binnenplaats voorzien worden. Het complex zou klaar moeten zijn in 2027.
1/3
CERN B777 Henning Larsen
© Vivid Vision
2/3
CERN B777 Henning Larsen
© Vivid Vision
3/3
CERN B777 Henning Larsen
© Vivid Vision
1/3
CERN B777 Henning Larsen
© Vivid Vision
2/3
CERN B777 Henning Larsen
© Vivid Vision
3/3
CERN B777 Henning Larsen
© Vivid Vision
Het is niet het eerste en zeker niet het laatste project van Henning Larsen waarbij hout een hoofdrol krijgt. Het bureau is zo’n fan dat het team er zelfs een boek over schreef. Ze haalden recent ook projecten met hout binnen voor de Universiteit van de Faeröer eilanden, het logistiek centrum van moderetailer Bestseller in Lelystad, het ‘World of Volvo’ hoofdkantoorproject in Zweden en het grote stedelijke bouwproject ‘Stockholm Wood City’. Dat laatste project is een samenwerking met de Zweedse architecten van White Arkitekter. De bedoeling is om de sereniteit van een bos na te bootsen in de stedelijke wijk Sickla. Of bosbaden in stedelijke context even heilzaam is als in de natuur zal dus over enkele jaren blijken.
Stijgende populariteit
Ze zijn niet de enige houtaficionado’s. Heel wat architectenbureaus en bouwbedrijven zetten tegenwoordig een boompje op over het gebruik van hout, ter vervanging van minder milieuvriendelijke materialen zoals beton. Daarmee tonen ze aan dat hout niet enkel geschikt is voor boshutten of Oostenrijkse chalets, maar ook een prima materiaal voor moderne, prijswinnende architectuur. Ook in ons land zit houtbouw in de lift. Zeker in het geval van niet-residentiële gebouwen wint houtbouw aan populariteit in België.
Wij selecteerden nog 10 recente, internationale architectuurprojecten met houtbouw om te inspireren. Sommige gebouwen bevatten hout in alle lagen, van het geraamte tot de bekleding, anderen kregen langs de buitenkant een ander type materiaal.
Gare Maritime in Brussel, België
Het meermaals bekroonde Gare Maritime, een project van vastgoedontwikkelaar Nextensa naar het ontwerp van de architect Neutelings-Riedijk op de Tour & Taxis-site in Brussel, zet hout in de kijker. De nieuwe paviljoens zijn gebouwd in Cross Laminated Timber (CLT). De keuze voor hout had ook een gunstig effect op het bouwproces: dankzij prefabricage en de droge bouwmethode was de bouwtijd aanzienlijk korter. Gare Maritime is volledig energieneutraal en CO2-vrij. De glazen gevels aan de Picardstraat zijn voorzien van zonnecellen en op de daken is in totaal 17.000 m2 aan zonnepanelen geïnstalleerd. Op heel wat vlakken zijn duurzaamheidsmaatregelen doorgevoerd, zoals het gebruik van geothermische energie en hergebruik van regenwater.
Jaar: 2020
neutelings-riedijk.com
Appartementsgebouw Juf Nienke in Amsterdam, Nederland
Van de 61 appartementen in het woonproject ‘Juf Nienke’ van RAU & SeARCH architecten is de helft bestemd voor leraren en andere bewoners die werken voor essentiële diensten binnen Amsterdam, zoals onderwijs, gezondheidszorg en politie. De overige 31 appartementen zijn huurwoningen voor de particuliere sector, bedoeld voor gezinnen. Een praatje slaan met de buren is er simpel, want de bewoners komen elkaar tegen in de ontmoetingsstraat, op het ontmoetingsdek of in de gemeenschappelijke tuin.
De materialen gebruikt in het appartementsgebouw zijn voornamelijk biogebaseerd en gerecycled. De geprefabriceerde houten modules (gemaakt van HSB & CLT) kunnen horizontaal worden gekoppeld of verticaal worden gestapeld om verschillende types woningen te creëren. Door de dieptes van de geprefabriceerde houten modules te variëren, maar een standaardbreedte van 4m te behouden, is de woning volledig demonteerbaar. Er werd beperkt gebruik gemaakt van beton met gerecycled granulaat. Het ontwerp bevordert biodiversiteit, met zorgvuldig gekozen groen en speciale voorzieningen zoals vleermuiskasten en een vleermuishotel op het dak.
Jaar: 2023
rau.eu
Woontoren HAUT in Amsterdam, Nederland
De woontoren HAUT, een prijsbeest van ontwikkelaar Lingotto en ontworpen door Team V Architectuur, is het hoogste hybride houten gebouw van Nederland. Het gebouw bevat 52 appartementen, verdeeld over 21 verdiepen. De draagstructuur van deze toren is gemaakt van CLT-panelen die off-site werden geprefabriceerd, wat zorgde voor een snelle montage ter plaatse. Het gebouw behaalde het hoogst haalbare duurzaamheidscertificaat van BREEAM-NL.
Naast een houten hoogbouwconstructie krijgt HAUT energie-opwekkende gevels, driedubbel glas en wordt het bovendien op zo’n manier gerealiseerd dat de toegepaste materialen zoveel mogelijk herbruikbaar zijn.
Jaar: 2022
teamv.nl
Woontoren Flora in Parijs, Frankrijk
Flora wordt een ecologische residentie in Nanterre, vlakbij Parijs. De woontoren met organische vormen zal 88 appartementen bevatten, variërend van studio’s tot vijfkamerappartementen. De afgeronde gevels met balkons zijn een Daarnaast is er ook ruimte voor winkels en kantoren. De hoofdstructuur bestaat uit CLT, wat ook de interieurs een warme en gezellige sfeer geeft. Volgens de architecten is Flora een echte showcase voor wat er mogelijk is met hout. Het ontwerp is van het bureau Michael Green Architecture (MGA) in samenwerking met het Franse bureau CALQ Agence d’Architecture.
Het project maakt deel uit van het plan om de opkomende wijk Les Groues te ontwikkelen, niet ver van het zakencentrum La Défense. Flora wist al de Bâtiment Bas Carbone Award 2022 in de dacht te slepen voor de bouwtechniek met lage koolstofvoetafdruk.
Jaar: tweede helft van 2024
mg-architecture.ca
Portland Museum of Art, Verenigde Staten
De architecten van LEVER Architecture, gevestigd in Portland, gebruiken graag massief hout voor hun projecten. Voor de uitbreiding van het Portland Museum of Art (PMA) combineren ze massief hout, terracotta en glas. Daarvoor gebruikten ze lokaal hout uit Maine. Een van de redenen daarvoor is de hoop meer jobs in landelijke gebieden te kunnen voorzien. Dat het hout geen lange afstanden moet afleggen is uiteraard ook een voordeel.
De thema’s toegankelijkheid, gelijkheid, diversiteit, inclusie en duurzaamheid stonden centraal in de ontwerpopdracht. Het doel is een nieuw type museum te ontwikkelen dat kunst toegankelijk maakt voor iedereen.
Jaar: 2027
leverarchitecture.com
New York Climate Exchange, Verenigde Staten
Governors Island in New York ondergaat een metamorfose. Een van de transformaties bestaat uit een nieuw centrum van Stony Brook University. De nieuwe campus staat volledig in teken van klimaatoplossingen en kreeg de titel New York Climate Exchange. Skidmore, Ownings & Merrill (SOM) leidt een team met drie andere bedrijven. Het ontwerp, zoals het bureau het zelf omschrijft, is bedoeld om ‘nieuwe architectuur te verweven in het geliefde eilandpark, om een levend laboratorium te creëren voor onderzoek, onderwijs en publiek plezier’.
De eerste fase zal bestaan uit enkele massief houten gebouwen van SOM. Deze paviljoens met meerdere verdiepingen, gecentreerd rond enkele hectaren nieuw gecreëerd openbaar groen vlakbij de oostelijke kustlijn van het eiland, bieden plaats voor onderwijslocaties en onderzoeksruimtes.
Jaar: 2028
som.com
Appartementsblok H1 in Zürich, Zwitserland
In het Zwhatt-ontwikkelingsgebied in Regensdorf, ten noorden van Zürich, bouwt Boltshauser Architekten AG een 24 verdiepingen tellend massief houten appartementencomplex. De woontoren wordt H1 gedoopt en bevat 150 eenheden, variërend van studio’s en gezinsappartementen tot horeca en een coworkingruimte.
Bolthauser bouwt met hout, beton en metaal, wat volgens het architectenbureau een tijdsbesparing van zes maanden oplevert ten opzichte van een volledig betonnen woontoren. Ook zou deze aanpak meer dan 20% CO2 besparen. De grondwaterwarmtepompen in het gebied leveren verwarming en koeling voor het gebouw en de luchtstroom over het gebouw wordt gebruikt voor passieve ventilatie.
Jaar: 2024
boltshauser.info
Restaurant Mikuni Izukogen, Japan
In Japan kun je in het restaurant Mikuni Izukogen genieten van een prachtig uitzicht. Dat geldt voor de gasten die een tafeltje bemachtigd hebben en uit het raam kunnen kijken naar de Sagami Baai van het schiereiland Izu, maar ook voor zij die arriveren en kijken naar het indrukwekkende restaurant. Voor dit project werd er door het architectenbureau Kengo Kuma and Associates een zwevende structuur ontworpen met behulp van een hybride hout-staalframe dat het dak ondersteunt met cipressen planken.
Het ontwerp heeft iets weg van een ‘cipressenwolk’ die oprijst uit de dichtbegroeide klif. Er werden verschillende methodes toegepast om het terrein en de architectuur met elkaar te verzoenen.
Jaar: 2020
kkaa.co.jp
Gezondheidscentrum Maggie’s Centre in Leeds, Verenigd Koninkrijk
Maggie’s Centre is een liefdadigheidsinstelling die gratis praktische en emotionele steun biedt aan mensen met kanker. Het centrum is gelegen op de campus van het St. James’s University Hospital in Leeds. Heatherwick Studio zorgde voor een ontwerp dat niet alleen praktisch, maar ook gezellig is. Drie grote plantenbakken, gebouwd op een hellend terrein, omsluiten het centrum. Het hart van Maggie’s is de keuken, maar je vindt er ook sociale ruimten voor groepsactiviteiten, waaronder een bibliotheek en een fitnessruimte. Geheel in lijn met de filosofie van de instelling werd er gebruik gemaakt van duurzame materialen en energiebesparende technieken. De structuur van het gebouw is opgebouwd uit een geprefabriceerd houten systeem van duurzame herkomst. Poreuze materialen zoals kalkpleister helpen de interne vochtigheid van het natuurlijk geventileerde gebouw op peil te houden.
Het interieur straalt warmte uit, met natuurlijke materialen, zachte verlichting en ruimtes voor sociale interactie en stilte. Bezoekers kunnen vensterbanken en planken personaliseren om een huiselijke sfeer te creëren. De daktuin, ontworpen door de bekroonde landschapsontwerpers Balston Agius, is geïnspireerd op de bossen van Yorkshire en bevat inheemse Engelse planten en winterharde soorten.
Jaar: 2020
heatherwick.com
Marga Klompé Building, Tilburg University in Nederland
De Nederlandse architectenstudio Powerhouse Company ontwierp met het Marga Klompé-gebouw voor de Universiteit van Tilburg het eerste universiteitsgebouw in Europa dat volledig uit massief hout is opgetrokken. Het kubusvormige gebouw staat op een beboste universiteitscampus in Tilburg en heeft een massief houten structuur en gevels die bekleed zijn met Portugese steen. De gevel uit Portugese steen gaat lang mee en kan ook hergebruikt worden mocht dat nodig zijn.
De hoofdstructuur en de interne houtafwerking zijn gemaakt van grenenhout, terwijl de buitenkolommen die de beglazing op de begane grond ondersteunen gemaakt zijn van larikshout. De buitenmuren werden geïsoleerd met materiaal deels gemaakt van gerecycleerde denim: textielafval dat anders verbrand zou worden. In alle lagen van het gebouw werd dus nagedacht over de circulariteit van materialen.
Jaar: 2023
powerhouse-company.com
Bibliotheek L’échappée in Herblay-sur-Seine
Atelier WOA, wat een acroniem is voor Wood Oriented Architecture, wil in al zijn projecten laten zien hoe architecten anders kunnen bouwen met hout. Bij het bibliotheekproject L’échappée wordt het materiaal aangevuld met steen, als verwijzing naar een historische steengroeve in de buurt. De grote houten balken omlijsten het interieur van de multifunctionele bib, wat het gebouw een warme uitstraling geeft.
L’échappée – wat doorkijk betekent – ligt op een lang, smal terrein in Herblay sur Seine. Om de bibliotheek tegen de zomerzon te beschermen, heeft Atelier WOA de bovenkant van het gebouw omwikkeld met een wit aluminium scherm, dat is afgewerkt met kleine perforaties. De aanpak van WOA sluit goed aan bij de duurzaamheidswet van de Franse overheid die ervoor moet zorgen dat alle nieuwe openbare gebouwen voor minstens 50 procent uit hout of andere natuurlijke materialen bestaan.
Jaar: 2023
atelier-woa.fr
De bouwsector verduurzamen is broodnodig. Momenteel is de sector verantwoordelijk voor 39% van de wereldwijde energiegerelateerde CO2-uitstoot, waarvan 11% afkomstig is van de productie van bouwmaterialen en -producten zoals staal, cement en glas. Bouwen met hout wordt als ecologisch alternatief gezien door heel wat architecten en experts. Toch zijn er ook kanttekeningen te plaatsen. In bosrijke gebieden, zoals Zweden, is er voldoende hout om deze droom waar te maken. Maar wat met de rest van Europa? Of moeten we ons heil gaan zoeken in tropische bossen? Er wordt door critici gevraagd om op te letten met ontbossing, aangezien we bossen nodig hebben om de klimaatverandering tegen te gaan. De bouwsector is overigens ook niet de enige sector die aan de slag gaat met hout. Toch lijken de ecologische voordelen van houtbouw momenteel op te wegen tegen de nadelen.
Voordelen houtbouw:
– Duurzaam en hernieuwbaar: Hout is afkomstig van natuurlijke, hernieuwbare bronnen. Door verstandig bosbeheer kan hout continu worden geoogst zonder de natuurlijke hulpbronnen uit te putten.
– Milieuvriendelijk: Hout heeft een lagere ecologische voetafdruk dan veel andere bouwmaterialen. Tijdens de groei absorbeert hout CO2. Wanneer het wordt gebruikt in de bouw, blijft deze koolstof opgeslagen, waardoor de impact op het milieu wordt verminderd.
– Energie-efficiënt: Dankzij de natuurlijke isolerende eigenschappen van hout kan het energieverlies door warmteoverdracht verminderen, waardoor gebouwen minder energie nodig hebben voor verwarming en koeling. Dat resulteert in lagere energiekosten en een kleinere ecologische voetafdruk.
– Flexibel in ontwerp: Hout is een veelzijdig materiaal dat gemakkelijk kan worden bewerkt en gevormd.
– Snelle bouwtijd: Met moderne houtbouwtechnieken zoals prefabricage en modulaire constructie kan de bouwtijd aanzienlijk worden verkort in vergelijking met traditionele bouwmethoden. Een snellere oplevering betekent ook minder kosten qua arbeid.
– Lichtgewicht: Hout is over het algemeen lichter dan veel andere bouwmaterialen, waardoor het geschikt is voor diverse bouwtoepassingen, inclusief renovaties van bestaande structuren, zonder de noodzaak van structurele aanpassingen.
– Verbeterde brandveiligheid: Hoewel hout brandbaar is, kunnen moderne behandelingen en bouwtechnieken de brandwerendheid verbeteren, waardoor houten constructies voldoen aan strenge veiligheidsnormen en een veilige leefomgeving bieden.
– Gezondheid en welzijn: Hout heeft voordelen voor de gezondheid en het welzijn van bewoners. Het creëert een warme en rustgevende atmosfeer, vermindert stress en bevordert een betere luchtkwaliteit.
Lees ook: Wonen we straks in houten steden?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
