Designtrip naar Berlijn: van muur tot architectuur
Je vindt architectuur boeiend? Dan is Berlijn de niet te missen bestemming, want een wandeling door de stad is een soort who’s who van de moderne bouwkunst.
Sommige steden lokken bezoekers met één enkele architecturale parel. Sydney en zijn Opera House, Bilbao met zijn Guggenheim Museum, Valencia met zijn Calatrava-overaanbod. Berlijn is een stuk guller: van Le Corbusier tot Zaha Hadid, van Renzo Piano tot Richard Rogers, noem een grote architect en je vindt er een gebouw van. Dat heeft uiteraard alles met de geschiedenis te maken. De Tweede Wereldoorlog verwoestte grote delen van de stad. In 1945 was driekwart van de woningen en appartementen vernield of onbewoonbaar. De oorlogsgaten werden aan de westkant van de stad in de volgende decennia architecturaal verantwoord ingevuld. In het oosten bleven veel gebouwen onaangeroerd, terwijl de Ostberliners naar nieuwe prefabblokken verhuisden. De bouw van de Muur in 1961 zorgde voor een braakliggend lint, dwars door de stad, dat na de val in 1989 weer opgevuld kon worden. De hereniging van Duitsland in 1990, met Berlijn als hoofdstad, ontketende een ongeziene bouwwoede. De restauratie van het parlement, nieuwe gebouwen voor ministeries, partijhoofdkwartieren, ambassades en woningen voor al dat personeel, en daarnaast de restauratie van het ietwat achtergebleven oostelijke deel van de stad, lokten trossen architecten en designers naar de stad. Tot vandaag vinden ze hier plaats, mogelijkheden en klanten met een open blik.
DE OUDE MEESTERS
De ideale plek om de architectuurtrip in te zetten is het Bauhaus Archiv, met zijn van ver herkenbare daksilhouet. Het gebouw werd in de jaren zestig ontworpen door Walter Gropius, de eerste directeur van de school die mee aan de basis ligt van de moderne architectuur zoals we ze nu kennen, maar de aangepaste versie werd pas na zijn dood in Berlijn gebouwd. Het archief is de bron voor boeiende tentoonstellingen en maakt zich nu al klaar voor het eeuwfeest van de school in 2019. Wie langs het kanaal richting centrum wandelt, komt eerst het mooie art deco Shell Haus tegen, om dan recht op het zwevende glazen volume van de Neue Nationalgalerie te botsen. Mies Van der Rohe, een ex-directeur van Bauhaus, stal de quote Less is more van de dichter Robert Browning, maar tekende er met dit gebouw de perfecte illustratie van. Niet dat je er vandaag van kunt genieten, want het staat in de steigers voor een stevige renovatie. Herzog & de Meuron mogen tussen deze klassieker en het al even iconische Philharmoniegebouw van Hans Scharoun bovendien een nieuwe annex bouwen.
Wie echt jacht wil maken op de Oude Meesters van de moderne architectuur, moet naar het Hansaviertel. Die wijk werd tijdens de oorlog bijna volledig verwoest, en in 1953 schreef de stad een wedstrijd uit voor de heropbouw. Vijftig architecten uit dertien landen, onder wie Gropius, Alvar Aalto, Oscar Niemeyer, Le Corbusier en Arne Jacobsen ontwierpen er een nieuwbouwwijk die vandaag UNESCO-werelderfgoed is én een droom voor liefhebbers van modernisme.
DE GROTE NAMEN
Potsdamer Platz, ooit het hart van de stad, lag er decennialang intriest bij, doordat de Muur er dwars doorheen liep. Maar in 1990 werd dit al snel de grootste werf van Europa, met gebouwen van Renzo Piano, Hans Kollhoff en Richard Rogers. Norman Foster mocht de Reichstag restaureren en de glazen koepel die hij erbovenop plantte is een van Berlijns drukst bezochte sites. Overdag verlicht de koepel en zijn omgekeerde spiegelpiramide het parlement er net onder en ’s avonds is het een lichtbaken in de stad. Vanop het dak heb je een magistraal uitzicht op de Band des Bundes, het lint overheidsgebouwen langs de Spree. Jean Nouvel grossiert net als Foster in glas en spiegels in zijn duizelingwekkende Galerie Lafayettes en I.M.Pei luisterde het Deutsches Historisches Museum op met een elegante glazen spiraal.
De bliksemschicht die Daniel Libeskind aan het barokke Kollegienhaus toevoegde om er het Joods Museum van te maken, kreeg sinds 2012 het gezelschap van zijn Blumenthal Academy aan de overkant van de straat. Een gebouw is het Holocaustmonument van Peter Eisenman, vlak bij de Brandenburgse Poort niet echt, maar impact heeft het wel. Zelfs als tieners er tikkertje in spelen.
Fans van Zaha Hadid zullen haar appartementsblok aan de Stresemannstrasse ingetogen vinden, en de Kronprinzenbrucke is niet bepaald Calatrava’s meest spectaculaire brug ooit, maar dat wordt goedgemaakt door het feit dat je in de Nederlandse Ambassade van de hand van Rem Koolhaas op aanvraag een rondleiding krijgt. Frank Gehry’s DG-bank heeft een vrij banale gevel, en wie het spetterende atrium wil zien moet onderhandelen met de security van de bank. Zijn net geopende herinrichting van de Philharmonie kun je gelukkig op een rondleiding ontdekken. Of tijdens een concert, natuurlijk. Nu hij de restauratie van de Neue Nationalgalerie gaat doen, is dé architect waar heel Berlijn het vandaag over heeft David Chipperfield. Zijn discrete maar briljante restauratie van het Neues Museum won terecht verscheidene prijzen. De James Simon Gallery ernaast, waar duizenden archeologische schatten tentoongesteld zullen worden, is ook van zijn hand. Interessant om weten: Chipperfields kantoor aan de Joachim-strasse heeft een Kantine voor het personeel, maar ook jij en ik kunnen er lekker gaan eten.
DE NIEUWELINGEN
Minimalist John Pawson mocht in Kreuzberg een monumentale telecommunicatiebunker uit WOII herinrichten tot een museum voor Zuidoost-Aziatische kunst voor The Feuerle Collection. Een indoor meer zorgt voor de verwarming van het gebouw, er is een Sound Room waar John Cage ‘minimalistische tonen en stilte’ voor componeerde die de kunstwerken complementeren, en in de Incense Room ontdek je eeuwenoude Chinese wierookceremonies.
Wat ik zelf doe, doe ik beter, dacht Sergei Tchoban, architect en verzamelaar, en hij ontwierp samen met zijn collega Kuznetsov voor zijn Tchoban Foundation een Museum for Architectural Drawings. Het werd een gebouw als een stapel blokken, met erbovenop een glazen doos, en de tekeningen op de gevel zorgen ervoor dat je niet anders kunt dan het aanraken.
WOONDROOM
Van boven op de Reichstag kun je niet naast het blinkende Ottobock Science Center kijken. Het Berlijnse Gnädinger architectenkantoor liet zich voor het expogebouw van de fabrikant van orthopedische technologie naar het schijnt inspireren door spierweefsel. Vandaar de golvende aluminiumstrips die het gebouw omarmen. ’s Avonds zorgt ledverlichting voor een subtiele lichtshow, waar bezoekers aan de stad al eens een ommetje voor maken. Dat doen ze waarschijnlijk niet voor het Old City Wall-appartementsgebouw aan de Waisenstrasse van Atelier Zafari, en dat is jammer, want het is een mooi ding, perfect geplaatst in een van de smalste straten van de stad. Zo eentje dat je doet dromen over de Lotto winnen.
Contraire mensen die vinden dat Berlijn met al die moderne architectuur soms wat koud aandoet, hebben behalve ongelijk, ook geen verhaal tegen de ontroerende eenvoud van de Verzoeningskapel aan het Berlin Wall Memorial. Op de fundamenten van de Verzoeningskerk, die in de jaren tachtig door de Oost-Duitsers werd opgeblazen, bouwden architecten Sassenroth & Reitermann een parel van een gebouw. Een ovaal lemen hart, omarmd door een transparante mantel van houten lamellen, zelfs aan de drukke Bernauerstrasse wordt een mens daar stil van.
Met dank aan Visit Berlin.
INSIDER
Miriam Bers is de vrouw achter Go Art Berlin, waar je onder andere terecht kunt voor architectuur, design, kunst en andere lifestyletours op maat. (goart-berlin.de) Ze groeide op in het Corbusierhaus. “Dat was toen al ene klassieker. Ik heb er ontzettend graag gewoond, ook omdat er zo veel groen in de buurt was. Maar toen ik er een paar jaar geleden met een vriendin nog eens een studio bezocht, voelde bijvoorbeeld de badkamer wel een beetje gedateerd aan. Miriam kent de stad als haar broekzak en deelt haar favoriete plekjes.
Haar tips:
-Een van mijn favoriete gebouwen is het Deutches Historisches Museum, een barok gebouw waar I.M.Pei een schitterende annex voor bouwde.
-Daniel Libeskind mocht over zijn Joods Museum een oude bloemenmarkt herinrichten als de Blumenthal Academy, met op de binnenkoer een diaspora-tuin van Atelier Le Balto.
-Na jaren focus op de Oosten, lijkt Berlijns blik zich nu weer naar het Westen te verleggen. De buurt rond het Bikinihaus bruist en op Potsdammer Strasse openen constant nieuwe galerijen de deuren.
LEKKER BERLIJN
Cookies Cream
Toen Heinz Gindullus het een beetje gehad had met zijn legendarische nachtclub Cookies, besloot hij een andere richting uit te gaan. Hij bouwde boven zijn club, die een beetje verborgen ligt achter Het Westin Grand Hotel om tot een vegetarisch restaurant dat al jaren een van Berlijns favoriete adressen is. 80% van de klanten is niet eens vegetariër, maar de keuken is zo lekker dat je geen stukje vlees of vis mist.
Behrenstrasse 55
Crackers
Terwijl bovenbuur Cookies Cream vegetarische cuisine serveert in een ietwat brute, ongepolijste omgeving, richtte Gindullus een verdieping lager zijn ex-nachtclub in vol glanzende, glamoureuze materialen. Hij serveert er hippe cocktails en moderne Franse keuken. Denk: entrecôtes en aardappelgratin.
Friedrichstr. 158
Chipperfield Kantine
Toen David Chipperfield zijn Berlijns kantoor bouwde, voorzag hij meteen een mooie Kantine voor zijn personeel. Reserveren kan niet, maar ook niet-architecten kunnen er een heerlijke en gezonde lunch eten.
Joachimstrasse 11
Nobelhart en Schmutsig
Toch graag een Michelin-ster? Dan is dit hét adres voor jou. Chef Micha Schäfer kiest radicaal voor lokale ingrediënten. Geen citroen en peper, bijvoorbeeld. Je degusteert het tien-gangen-menu met zicht op keuken.
Friedrichstr. 218
Einsunternull
Drie jonge chefs die hun vak geleerd hebben in Michelin-sterzaak Reinstoff, doen hier hun eigen ding met moderne Duitse keuken en lokale producten. Lunch eet je op het gelijkvloers, voor het diner ga je naar de kelder.
Hannoversche Straße 1
Credits: Till Schuster
Alpenstueck
Een stukje Alpen in Berlijn, dit adres. Een strak maar warm interieur en moderne bergkost met een twist, alweer vooral met lokale producten klaargemaakt.
Gartenstrasse 9
Lokal
Farm to table is de culinaire trend in Berlijn, en Lokal heeft dat idee zelfs in zijn naam doorgedreven. Het menu verandert dagelijks, volgt de seizoenen en verrast soms zelfs de habitué’s.
Linienstrasse 160
Standard Pizza
Perfecte Napolitaanse pizza, voor minder gaan ze niet bij Standard Pizza. Het Berlijnse thema van lokale ingrediënten heerst ook hier, alleen is lokaal hier synoniem voor Napels.
Templiner Straße 7
Dóttir
Eenvoudig en modern, dit Scandinavische restaurant serveert volgens kenners de beste vis en zeevruchtengerechten van de hele stad.
Mittelstraße 40
Chicha
Peruaans is aan een opmars bezig in de culinaire wereld, en hier geniet je van heerlijke ceviche en Pisco sours.
Friedelstrasse 34
Pauly Saal
De Jüdische Mädchenschule, een elegant jaren 30-gebouw, kwam in 2009 terug in handen van de Berlijnse Joodse gemeenschap, die er samen met architect Grüntuch Ernst een culturele hub van maakten, met galerijen, een museum en een paar restaurants. Aanrader is Pauly Saal, in de voormalige turnzaal. Origineel design en lekkere maar klassieke keuken zijn de belangrijkste troeven.
Aguststrasse 11-13
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
