Waarom het wijnglas halfleeg zal zijn in 2035

Klimaatverandering, stijgende prijzen en een groeiende bezorgdheid om onze gezondheid zetten de wijnwereld op zijn kop. De toekomst van de wijnindustrie was nog nooit zo precair als vandaag. Dus dringt de vraag zich op: wat schenken we in ons glas in 2035?

De wijn die we vandaag drinken is niet dezelfde als degene die onze ouders ontkurkten. We drinken sowieso al veel minder. Die verandering in smaak en gewoonten is genadeloos, al voltrekt ze zich met een elegante geleidelijkheid waardoor we ze amper lijken te proeven. Om dat te beseffen hoef je zelfs nog niet gek ver terug te gaan in de tijd.

In 2010 was er nog geen sprake van de populariteit van rosé, prosecco of natuurwijn. Het Europese groene label voor biologische wijn bestond nog niet. Vivino was de bijnaam van tante Viviane die te fel in de chardonnay was gevlogen. En bordeaux was duurder en meer gegeerd dan bourgogne. O tempora o mores! Je kunt er donder op zeggen dat Bacchus ook in 2035 een ander gelaat zal tonen in ons glas. Maar welk?

Het zuur van de waarheid

Waar zal onze wijn vandaan komen? De klassieke Europese wijnlanden Frankrijk, Italië en Spanje worden jaar na jaar populairder. Mensen drinken liever herkenbaar dichtbij dan exotisch ver weg. Toch hebben heel wat wijnboeren uit de Grote Drie nog grotere kopzorgen. Volgens de landbouwuniversiteit van Bordeaux wordt 70% van de huidige wijnregio’s op onze planeet ongeschikt voor de druiventeelt als de aarde 2 graden opwarmt. In 2024 tikken we de 1,56°C aan: het is dus 5 voor 12.

In Europa nekken hitte en droogte nu al wijnboeren in de lager gelegen vlaktes rond de Middellandse Zee. Denk aan de Languedoc, Puglia of Sicilië, waar sinds kort zelfs sprake is van verwoestijning. Oogsten krimpen, mislukken en te veel zon doodt de zuren in de druif. Dat wordt stilaan problematisch voor de mediterrane wijnen.

‘Het smakenpalet in de gastronomische wereld is de afgelopen jaren erg verzuurd. En dat bedoel ik positief’, lacht Jeno Del Turco van Le Chalet de la Fôret** in Ukkel, drager van de titel Beste Sommelier van België 2023. ‘We zoeken een aciditeit in wijn die past bij een frisse, pure en scherpe keuken. Die trend zie ik niet verdwijnen. Drinkbare wijnen vol fraîcheur zijn de toekomst.’

In Toscane, dat steeds heter en droger wordt, nemen slimme wijnmakers nu al maatregelen. ‘De laatste jaren doen we een vroege oogst van druiven die nog niet helemaal rijp zijn’, zegt de Belgische Virginie Saverys van wijndomein Avignonesi in Montepulciano, beroemd om zijn Vino Nobile. ‘Van die onrijpe oogst maken we verjus, een zurig druivensap. Dat gebruiken we soms bij de assemblage van onze wijnen om de felbegeerde zuren in onze wijnen te bewaren. Helemaal natuurlijk dankzij een product van onze eigen druiven en ons eigen terroir.’

Glaasje Sussex

Sommelier Del Turco is er vrij zeker van dat we de komende jaren meer nieuwe wijnen uit verschillende regio’s en landen gaan proeven. Op sommige plaatsen is de wijnkaart van 2035 al embryonaal aan het groeien. ‘Bij fervente wijncollectioneurs beweegt er duidelijk iets’, zegt Del Turco. ‘Zij investeren nu in wat ze jaren later gaan drinken. Naast klassiekers uit Bordeaux, Bourgogne of Barolo kopen ze meer “nerdy” flessen uit de bergachtige Sierra de Gredos rond Madrid of uit het grauwe Bierzo in Noord-Spanje. Ik werk in ons restaurant dan weer graag met de wijnen van rond de Etna of uit vulkanische terroirs zoals Tenerife, Ballaton in Hongarije of Steiermark in Oostenrijk.’

Al die streken hebben één ding gemeen: een natuurlijke airco. Warme regio’s die profiteren van de temperende invloed van oceaanwinden, een rivier of grote hoogtes houden ondanks de klimaatverandering hun kansen gaaf op wijnbouw. Dat levert opvallende winnaars op in het onheilspellende klimaatverhaal. In Afrika heeft Ethiopië met zijn hoogvlaktes een enorm potentieel voor wijnbouw. De eerste stappen zijn er al gezet. In Europa en Amerika schuift de gunstige zone op naar het noorden. Duitsland, de Franse Elzas en Loire maar ook de Lage Landen lijken betere papieren te hebben.

En wat gezegd van Zuid-Engeland? Franse champagnehuizen investeren vandaag al in English Sparkling Wines. De kliffen van Dover zijn geologisch niet veel anders dan de gegeerde krijtbodem uit de Champagne. Bij succes in 2035 klinken we misschien wel met een glaasje Sussex?

Parasol in de wijngaard

In de warme ‘probleemgebieden’ verschijnen intussen steeds meer wijngaarden op noordelijk georiënteerde percelen. Wat ooit een groot nadeel was, te weinig zonlicht doorheen de dag, blijkt nu een troef. De beste cru’s uit Montalcino, Rousillion of Priorat zullen in 2035 vaker wel dan niet van zo’n ‘koele’ wijngaard komen.

Bij Avignonesi zien ze ook heil in de vorm van de wijnstok zelf. ‘Recent hebben we onze wijngaard La Stella opnieuw aangeplant. Daar laten we de wijnstokken hoger groeien. De druiventrossen hangen verder weg van de bodem, die de hitte absorbeert. De wind kan zo ook beter door de wijnstokken waaien en verkoeling brengen’, zegt eigenaar Virginie Saverys. Zoek in La Stella niet naar laag aangelijnde wijnranken waar links en rechts trossen sangiovese onder bungelen. ‘De wijnstok groeit er omhoog als een klein boompje. De bladeren bovenaan doen dienst als een soort parasol. Ze beschermen het fruit eronder tegen te veel zon’, zegt Saverys.

Al is er een addertje onder het gras. ‘Hoe meer bladoppervlakte een wijnstok heeft, hoe meer kostbaar vocht er verdampt. Onze landbouwingenieurs hebben daarom het ultieme evenwicht gezocht tussen schaduw en verdamping.’ Want ook water en vooral het gebrek daaraan vormt voor de wereldwijde wijnbouw een uitdaging. Buiten Europa is irrigatie van wijngaarden schering en inslag. Miljarden liters druppelen via bevloeiingskanalen tot aan de druivenstok. Een concept dat steeds moeilijker houdbaar is. In veel regio’s regent het veel minder dan vroeger waardoor steden moeten vechten om elke druppel met boeren, bedrijven en zwembadeigenaars. De druif die ondanks hitte en droogte lang aan de tak kan blijven hangen, wordt de winnaar van 2035. Want pas na een lange rijping komen de mooie parfums en aroma’s naar boven die we in een wijn zoeken. Net daarom speurt de gerenommeerde wijnfamilie Torres uit Catalonië over het hele Iberische schiereiland naar ‘vergeten inheemse druiven’. Zelfs in bakermat Bordeaux worden sinds een paar jaar ‘exoten’ toegelaten zoals marselan, de Portugese druif touriga nacional of de Spaanse albarinho. Het is do or die.

De boeman

Maar zullen we nog wel drinken? Californië maakt nu mee wat de ruime wijnwereld in 2035 te wachten staat. Tussen San Francisco en L.A. is een overaanbod aan wijn die niemand wil kopen of drinken. Wijnboeren uit Napa Valley boeken onvoorziene verliezen. Vooral jonge drinkers in de VS haken in ijltempo af. Ze zijn meer bezig met gezondheid en zien alcohol terecht als een boeman die voor veel sociaal en medisch leed zorgt. Wanneer ze toch nog eens alcohol drinken, is wijn slechts een van de vele opties en niet dé referentiedrank bij een maaltijd.

Ook in Europa sijpelt dat gezondheidsdenken almaar forser binnen. Begin september trokken Belgische zorgverleners aan de alarmbel. Ze vonden de nieuwe verplichte disclaimer ‘Alcoholmisbruik schaadt de gezondheid’ te soft. Veel drinkers delen stilaan die mening.

‘De vraag naar wijn in ons restaurant keldert tijdens Tournée Minérale en Dry January’, zegt sommelier Jeno Del Turco van Le Chalet de la Fôret. ‘Vaak kiezen jongere mensen, maar ook steeds meer vijftigers, voor een alcoholvrije pairing, uit vrees voor calorieën of cholesterol.’ De generatie die elke avond een glas wijn drinkt, sterft letterlijk uit.

Om economische catastrofes te vermijden worden in Frankrijk hectares aan overbodige wijngaarden gerooid. ‘De Italianen leven nog te veel rond hun campanile om te beseffen dat dit hier ook nodig is om toekomstige economische drama’s te vermijden’, zegt Virginie Saverys van Avignonesi. Ze doet nog een bekentenis. ‘Weinig mensen in de wijnwereld weten dit, maar ik drink al twee jaar niet meer. Proeven en spuwen doe ik uiteraard nog wel. Zo blijf ik toch de geneugtes van lekkere wijn ervaren.’

Ook in de alcoholvrije markt is er een gigantische kloof. Bierbrouwers slagen er dankzij hop en het lagere alcoholgehalte beter in om een evenwaardig alternatief voor te stellen. Bij alcoholvrije wijn proef je toch vooral te veel suiker.

We zullen minder kopen in 2035 en dus wordt de strijd op het wijnrek nog belangrijker. In de retail verdwijnen de hypermarkten met honderden soorten wijn in grote rayons. In de plaats verschijnen er kleine buurtsuperettes met hoop en al tien wijnflessen op het schap. Aan de andere kant is de keuze online zo gigantisch en overweldigend dat wijnmakers meer dan ooit moeten opvallen. ‘Is er nog wel ruimte voor elk wijndomein om een topcuvée te maken van vijftien of twintig euro? Wie zal dat nog kopen of willen betalen?’ filosofeert sommelier Del Turco.

Groene golf

Een eerlijk en duurzaam verhaal kan helpen om drinkers te overtuigen. In 2035 drinken we ongetwijfeld meer biologisch en dicht bij de natuur. Zelfs al zoek je dat type wijn niet bewust op. In een tiental jaar tijd is het aantal biologisch gecertifieerde wijndomeinen exponentieel gegroeid, vooral in Europa. Geen enkele landbouwtak doet beter en de groene golf is niet te stuiten. Gezonde natuurlijke wijnbouw zal het komende decennium de norm worden en niet de uitzondering. Consumenten willen van een iets duurder product meer dan ooit weten wat het is en of het gezond is voor hun lichaam.

Europa verplicht wijnmakers hoe langer hoe meer om op het etiket of via QR-codes transparant te zijn over wat er in de fles zit, inclusief toegevoegde stoffen. In die optiek riskeren pesticiden en herbiciden de pfas van het komende decennium te worden. De druiventeelt en wijnbouw zijn nog steeds een grootverbruiker. Het is wachten tot er lijken uit de kast vallen. De kaart die toont waar de ziekte van Parkinson bovengemiddeld voorkomt in Frankrijk, ziet er één op één hetzelfde uit als die van de belangrijkste wijnregio’s. De correlatie wordt druk bestudeerd en de bezorgdheid bij de wijnboeren stijgt. De consument zal volgen, de wetgever mogelijk ingrijpen.

Respect voor de planeet zit ook in de fysieke ruimte die wijnboeren opeisen. ‘In de wijngaarden zelf moeten we delen teruggeven aan de natuur, aan andere vegetatie. Wij investeren bij Avignonesi bijvoorbeeld in hagen. Plekken voor vogels en insecten’, zegt Saverys. Haar wijndomein werkt niet alleen biologisch maar ook biodynamisch. Dat wil zeggen in evenwicht met de natuur, de bodem en de maankalender van Rudolf Steiner. ‘Door onze manier van werken slagen we erin om ook in moeilijke klimatologische jaren mooie wijn te maken. Iets wat veel van onze buren niet lukt.’ Meer wilde wijndomeinen in 2035? Het zou zomaar kunnen.

Onverwachte trend

En natuurwijn? Was dat niet de toekomst? Je zou het denken als je kijkt naar het aantal nieuwe horecazaken dat zweert bij funky gegist druivensap. Maar wie uitzoomt, beseft dat de hype bij het brede publiek niet blijft duren. New York en Parijs lopen op dat vlak enkele jaren voor. Ook daar zagen ze een hausse aan natuurwijnbars, maar intussen sluiten er veel de deuren. In Frankrijk krijgt natuurwijn sinds dit jaar ferme klappen in de verkoop. De simpele conclusie van trendwatchers en veel wijndrinkers is dezelfde: we hebben het geprobeerd, het was duur en nogal veel van hetzelfde. Mooie natuurwijnen hebben ook in 2035 nog een toekomst, maar vooral bij de trouwe kleine niche.

Importeurs merken trouwens een onverwachte nieuwe trend: de terugkeer van lichtzoete wijn. Een rosé of witte wijn met een beetje restsuiker verkoopt opnieuw beter. Dat lijkt tegenstrijdig met de eerder vermelde ‘verzuring’, maar is het niet. Het palet van geoefende wijndrinkers staat mijlenver van startende drinkers. Mogelijk vertaalt de versuikering en fastfoodisering van de jongste generaties zich op die manier in het wijnsegment.

Existentiële crisis

Een gevolg van zowat alles wat hierboven beschreven staat, is dat wijn in 2035 meer gaat kosten. De wijngaarden die gerooid worden zijn vaak diegene die instaan voor de goedkope tafelwijn en niet voor de dure grand cru. De prijzen voor grondstoffen als glas en karton, maar ook voor energie en transport pieken. Oogsten worden onzekerder. Wijnmakers staan financieel onder druk, maar moeten tegelijkertijd fors investeren en aanpassen. Langs de vraagkant verdwijnen veel inkomsten van de dagelijkse gewoontedrinkers die uitsterven. Daarnaast verschijnt een generatie die zowat alles waar de wijnwereld voor staat (alcohol en traditie) in vraag stelt. Kortom: een existentiële crisis.

Er zal ook meer maatschappelijk debat zijn over contrasterende belangen. Op steeds hogere percelen wijngaarden aanleggen is goed voor de kwaliteit van de druiven, maar de habitat van bavianen en gemzen opofferen is niet zo ecologisch. Omgekeerd valt de vraag naar steeds minder bestrijdingsmiddelen moeilijker te rijmen met wijnbouw in natte cool climate-landen waar we almaar meer wijn van willen. Om nog maar te zwijgen van het gevecht om elke druppel water.

Wijn is (of was) een product voor de middenklasse, en die staat overal onder druk. Volgens Nieuw-Zeelandse economen is de teloorgang van het goed boerende gezin zelfs dé reden dat de wereldwijde wijnverkoop daalt. Veel meer dan de gezondheidsmanie. De economen zien daarin ook een verband met de opmars van rechtse neo-thatcheriaanse besparingsregeringen. Voor wijnmakers is het verdwijnen van de plezierconsument problematisch. De prestigieuze dure topflessen zullen hun weg misschien wel blijven vinden naar de happy few. Maar de echte stuwende kracht van de wijnbusiness is het volume van het midden- en lagere segment. Wijnboeren hopen hardop dat consumenten die minder vaak drinken sowieso meer willen betalen voor kwaliteit. Een wensdroom waar ik geen businessplan op zou durven te bouwen.

Zullen we echt zo anders drinken in 2035? Wel, de mens is een gewoontedier. Als het niet moet, zal de consument niets anders kopen en zal de wijnboer niet anders produceren. Maar we leven in disruptieve tijden. De onvoorspelbare impact van crisissen en de rauwe realiteit van een krimpende portemonnee zullen bepalen welke tendensen in 2035 sneller of trager ingang vinden. Wijn is een levend product. Dood zal het niet gaan, maar veranderen sowieso.

Lees ook: Pasta al forno: 20 recepten voor pasta uit de oven