Op oudercontact: een tien voor de schoolkantine?

“Patatjes op school?” “Ja, patatjes op school.” De kleuter die aanstormt aan de schoolpoort denkt dat hij vandaag aardappelen op zijn bord zal krijgen. Zijn moeder stemt in. Dat er die dag penne met kaassaus op het menu staat, weet ze niet. In welke mate weten ouders wat hun kroost ’s middags te eten krijgt en hoe kwalitatief dat is? Knack Weekend ging eens luisteren.

Kwart voor acht aan de schoolpoort, binnen een half uur gaat de bel. De ene ouder na de andere dropt zijn oogappel aan de ingang van de school. Naast de deur hangt het maandmenu op een prikbord achter glas. Terwijl een kleintje nog de laatste slapers uit haar ogen wrijft, staart haar vader naar het bord: “Onze dochter ziet het als een spelletje, de ene week wil ze obsessief weten wat ze elke dag zal eten, de week erop mogen we de verrassing niet verklappen.” De vijfjarige is geen fan van boterhammen dus eet ze ’s middags warm. Zo maakt ze deel uit van de naar schatting 500.000 Belgische leerlingen die dagelijks hun hoofdmaaltijd nuttigen op school.

Controle

Op een plaats waarvan ouders in alle vertrouwen verwachten dat hun kroost er dezelfde waarden meekrijgt en er gezond en wel is, kan het niet de bedoeling zijn dat de inspanningen die ze thuis leveren om hun kind gezond op te voeden, teniet gedaan worden met schoolmaaltijden. Toezicht op schooleetwaren is federale materie waarvoor minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) bevoegd is. Op regelmatige tijdstippen krijgen onderwijsinstellingen controle van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). Daarnaast sloot de federale regering eind maart 2016 vier nieuwe beheersovereenkomsten met partnerorganisatie VIGeZ (het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie) voor de periode 2016-2020. Hierdoor is de instantie bevoegd voor de Algemene Gezondheidsbevordering.

Zwakke score

“Negen komma negen negen negen op tien”, wanneer we een guitige kleuter vragen naar de score die hij zijn schoolkeuken zou geven, reageert hij enthousiast. “Voor zover we er zicht op hebben, vertrouwen we het wel,” klinkt het bij de ouders aan de schoolpoort. “Ik kan natuurlijk niet ’s middags komen kijken naar wat er effectief op zijn bord ligt, maar ik zie geen reden om wantrouwig te zijn.” Strookt het goed geloof van de ouders in de school met de werkelijkheid?

Het VIGeZ peilde in 2015 in samenwerking met de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) naar het gezondheidsbeleid van basis- en secundaire scholen. Ruim 733 Nederlandstalige basisscholen en 249 Nederlandstalige secundaire scholen uit Vlaanderen en Brussel vulden een uitgebreide vragenlijst in, de zogenaamde ‘indicatorenbevraging’.

De gemiddelde totaalscore voor het voedingsbeleid in het basisonderwijs bedraagt volgens het VIGeZ-onderzoek 56 op 100. Net iets minder dan de 9 op 10 die de kleuter gaf. Een van de onderzoeksgebieden van de studie was het aanbod. Daarbij is de gemiddelde score 5 op 10. Voor een instantie die vijf dagen per week de maaltijd van je kind verzorgt, is dat een zwakke score.

“Mijn kinderen kijken uit naar hun middagmaal op school dus ik heb daar niks op aan te merken. Volgens mij verbetert de kwaliteit wel met de jaren, of dat hoop ik toch,” Klinkt het nog aan de schoolpoort. Wat het voedingsbeleid betreft, behalen basisscholen nochtans gelijkaardige scores als in 2012. Er is geen sprake van vooruitgang.

Aandachtspunten

Uit de bevraging kan geconcludeerd worden dat het weekmenu van de meeste scholen gematigd gezond is. Toch zijn er volgens het VIGeZ enkele aandachtspunten, zoals het aanbieden van een volwaardige groenteportie. In heel wat scholen (41%) staat dit niet dagelijks op het menu.

“Slechts één van mijn drie kinderen wil hier op school eten. De andere twee nemen hun boterhammen mee. Ze vinden het eten niet zo lekker doordat…”, nog voor ze haar zin kan afmaken wordt de mama onderbroken door haar dochter: “Het is niet zo vers gemaakt hier. De groenten zijn vies”. Waarop de moeder de schoolkeuken verdedigt door te zeggen dat het eten misschien niet zo vers lijkt, maar het dat waarschijnlijk wel is: “Dat is grootkeuken, zoetje. Je moet daar een beetje rekening mee houden.”

Het Instituut raadt ook aan om minder frequent gefrituurde voeding aan te bieden, iets wat vanuit de voedingsaanbevelingen slechts één keer per week mag. Omdat veel kinderen thuis al minstens een keer per week frietjes of kroketten eten, wordt aan de basisscholen aangeraden om helemaal geen gefrituurde voeding te serveren.

“Op zaterdag en zondag probeer ik mijn dochter gezonder op te voeden ter compensatie van de schoolmaaltijden die ze op weekdagen nuttigt. Als ze tijdens de week al frietjes gegeten heeft, komen die niet op tafel in het weekend. Elke ochtend bekijk ik samen met haar het schoolmenu, en vandaag is het blijkbaar penne. Ik ben mij ervan bewust dat dat snelle koolhydraten zijn, maar ze is nog klein en heeft veel energie, dus ze mag dat van mij wel eten.”

De vader van het meisje past in dit verhaal zelf de aanbeveling toe wat betreft gefrituurde maaltijden. Het VIGeZ hoopt dat ook scholen in actie schieten en de Belgische trots schrappen van hun menu zodat in de toekomst vaders wel hun frietketel mogen bovenhalen in het weekend.

Verder wil het VIGeZ minder vet vlees, meer frequent vers fruit en meer ongezoete melkproducten als dessert op het weekmenu. De dessertcategorie doet het volgens het VIGeZ-onderzoek in 2015 slechter dan in 2012, toen de vorige peiling plaatsvond. In 2015 bood 29% van de scholen meerdere keren per week vers fruit aan als dessert, terwijl dat in 2012 nog 34% was. Hetzelfde geldt voor de melkdesserts. In 2015 bood 22% van de scholen dit meerdere keren per week aan, in 2012 waren dit er nog 31%.

Gripverlies

“We hebben van andere ouders gehoord dat het eten hier lekker is. Bovendien is het geweten dat ze samenwerken met een lokaal cateringbedrijf. Dat bedrijf verzorgt ook de maaltijden bij feesten, dus dat zal wel in orde zijn.” Alle ouders zouden er, net zoals deze moeder, even gerust in moeten zijn dat financiële motieven niet de keuze voor een bepaald menu bepalen. Het is nochtans zo dat veel scholen hun keuken sluiten of in zee gaan met een cateringbedrijf, waardoor ze niet alleen op het voedselaanbod hun grip verliezen, maar ook op de prijs en kwaliteit van de maaltijden. 82% van de scholen die warme maaltijden aanbieden, werkt met een externe leverancier (cateringbedrijf of lokale traiteur), 14% heeft een eigen schoolkeuken.

“Mijn kind eet enkel in noodgevallen op school. Ze lust het vaker niet dan wel en huisbereide maaltijden zijn volgens mij nog altijd voedzamer.” Naast het overgrote deel aan positieve verhalen en meningen over de schoolkeuken, vertelde er ook een moeder dat ze geen voorstander is van het reftereten. Het VIGeZ-onderzoek toont effectief aan dat schoolmaaltijden er niet op vooruit gegaan zijn in vergelijking met 2012 en dat er zeker nog ruimte is voor verbetering. Anderzijds kan er ook vastgesteld worden dat de basis voor een gezonde maaltijd aanwezig en dat er voldoende instanties een oogje in het zeil houden om de kwaliteit ervan te bewaken.