‘Om de snel groeiende wereldbevolking te blijven voeden, moet het gangbare voedselsysteem dringend anders’

Voor het eerst in lange tijd is het aantal mensen dat honger lijdt, opmerkelijk gestegen. Dat zegt Katelijne Suetens, beleidsmedewerker Recht op Voedsel bij Broederlijk Delen. ‘We moeten dringend de switch maken naar systemen die zowel de opbrengsten verhogen als de natuurlijke productiebasis herstellen en beschermen.’

In 2016 werden voor heel wat graangewassen recordopbrengsten genoteerd. Goed nieuws in de strijd tegen honger, zou men denken. Maar in hun jaarlijkse rapport The state of food security and nutrition in the world stellen de Verenigde Naties vast dat in 2016, voor het eerst in lange tijd, het aantal mensen die honger lijden met 38 miljoen is gestegen, tot maar liefst 815 miljoen.

Deze stijging is gedeeltelijk te verklaren door conflicten, zoals vandaag in Jemen en Zuid-Soedan, én klimaatverandering. Maar ook op vlak van andere structurele oorzaken van honger en ondervoeding, met name armoede en ongelijkheid, werd te weinig vooruitgang geboekt.

Honger

We produceren vandaag wereldwijd meer dan voldoende voedsel om iedereen te voeden, bijna twee keer. En toch lijdt een op negen mensen honger. Er is iets grondig mis met het mondiale voedselsysteem waarin winst belangrijker is geworden dan het realiseren van het recht op voedsel van elke wereldburger.

Om honger daadwerkelijk de wereld uit te helpen, moet men een eerlijk antwoord durven geven op de vraag wie het best het voedsel produceert, waar en voor wie. Doen we dat niet, dan dreigt de tweede Duurzame Ontwikkelings Doelstelling (SDG 2) Zero hunger in 2030, ons nu al te ontglippen.

‘Om de snel groeiende wereldbevolking te blijven voeden, moet het gangbare voedselsysteem dringend anders’

Tachtig procent van het voedsel dat men in ontwikkelingslanden consumeert, wordt geproduceerd in de kleinschalige landbouw. En dit zonder noemenswaardige overheidssteun. Maar zonder die steun blijven deze landbouwers wel gevangen in overlevingslandbouw. Liefst vijftig procent van zij die honger hebben, zijn zelf kleinschalige boeren. Nog een veel hoger aantal lijdt aan ‘verborgen honger’, een tekort aan belangrijke voedingselementen. Dat is paradoxaal en onrechtvaardig.

Gebrek aan politieke wil?

Internationaal groeit de erkenning voor het potentieel van kleinschalige landbouwers om de wereld ook in de toekomst te blijven voeden. Zeker in landen waar er vandaag honger is. Om dat potentieel te realiseren, moeten echter andere politieke keuzes gemaakt worden.

Kleinschalige landbouwers ondersteunen opdat zij hun beperkte productiemiddelen beter kunnen laten renderen, is de meest efficiënte en voor de hand liggende oplossing. Toch kijkt men internationaal steeds meer naar de privésector.

Ook de Belgische ontwikkelingssamenwerking ziet heil in meer vrije marktprincipes en investeringen met het oog op winst als hefboom voor ontwikkeling. Tegelijkertijd kiest België ervoor om in te zetten op fragiele staten. Ofschoon er opportuniteiten zijn in beide politieke keuzes, schuilt er in de combinatie een groot risico.

In fragiele staten is goed bestuur vaak ver te zoeken en hebben investeerders de vrije hand om winst na te streven. We stellen keer op keer vast dat de rechten van kleinschalige landbouwers op grond, water en zaaigoed worden geschonden. Op deze manier dreigt hun capaciteit om de wereld te voeden te worden ondermijnd, eerder dan te worden versterkt.

Mondiaal voedselsysteem moet anders

Begin 2017 benadrukte de FAO in een rapport over de toekomst van de landbouw dat de oplossingen uit het verleden, van de zogenaamde Groene Revolutie, niet meer bruikbaar zullen zijn om een wereldbevolking van negen à tien miljard mensen te voeden in 2050. De gangbare landbouw pleegt immers massale roofbouw op de niet onuitputtelijke natuurlijke rijkdommen die net de basis vormen van elk gezond landbouwsysteem: vruchtbare grond, water, biodiversiteit. We moeten dringend de switch maken naar meer holistische systemen, die zowel de opbrengsten verhogen als de natuurlijke productiebasis herstellen en beschermen. Agroecologie is op dat vlak veelbelovend.

Maar ook hier talmt de politiek. Om de snel groeiende wereldbevolking te blijven voeden en honger efficiënt te bestrijden, binnen de draagkracht van de planeet, moet het gangbare voedselsysteem zo snel mogelijk anders. Duurzamer, gezonder, met loon naar werken voor elke boer en zonder massale verspilling. Belgische en Europese politici moeten dringend het recht op voldoende en gezond voedsel van alle wereldburgers laten primeren op de belangen van enkele monopoliehouders in de agrovoedselindustrie.