Move over koffiekoeken: de gezellige kaneelrol – alias kanelbulle of cinnamon bun – is overal.
Het gekaramelliseerde hoekje van een lasagne. Het knapperige vel van een gebraden kip. Het gestolde chocoladepuntje onder in een ijshoorntje. Het zijn bekende culinaire guilty pleasures. Helemaal bovenaan de lijst staat echter het smeuïge hart van een Zweedse kaneelrol. Hier komt al het goede samen: het fluffy, boterige gistdeeg, het gesmolten, plakkerige suikermengsel en het aromatische, kruidige kaneelpoeder. De kanelbulle is na Volvo en Ikea misschien wel het beroemdste exportproduct uit Zweden.
Daar zijn deze gebakjes al sinds begin vorige eeuw een vast onderdeel van de fika, de Zweedse variant op ons koffiekletsen. Het is niet bekend wanneer de kaneelrol is uitgevonden. We weten wel dat kaneel pas in de middeleeuwen in onze contreien werd geïntroduceerd via de almaar uitbreidende handelsroutes, waardoor kostbare specerijen hun weg vonden naar de Europese keukens. De zestiende-eeuwse Zweedse koning Gustaaf I was zo dol op kaneel dat hij de specerij massaal importeerde. Aanvankelijk werd kaneel gebruikt in glögg, Zweedse glühwein, en later ook in brood en gebak, zoals uiteindelijk de kaneelrol.
De Zweedse kanelbulle met kaneel, kardemom en suiker is de versie die internationaal het bekendst is, maar net zoals bij frietjes – is het een Franse of Belgische uitvinding? – woedt er vooral in Scandinavië een hevige discussie over wie de echte uitvinders zijn. Immers niet alleen in Zweden zijn bakkers al meer dan honderd jaar aan het bakken met specerijen. De Noren serveren kanelsnurrer of skillingsboller, waarbij het deeg in een knoop gelegd is. In Finland bestel je korvapuusti, een kleine, hartvormige kaneelrol. In Denemarken staan er in elk koffiehuis kanelsnegle op de kaart. De variatie zit hier in het deeg, want de Denen gebruiken bladerdeeg in de plaats van gistdeeg. En in Duitsland en Oostenrijk koop je bij de bakker geen kaneelrollen maar zimtschnecken, letterlijk ‘kaneelslakken’: opgerold gebak gevuld met kaneel, suiker en rozijnen.
Lockdownhobby
Wie de echte uitvinders ook waren, Europese migranten namen hun recept mee naar de Verenigde Staten en daar ging de kaneelrol een heel eigen leven leiden. Het originele recept werd steeds rijker en zoeter, met massa’s boter, suiker en de toevoeging van een rijkelijke topping met roomkaas. De cinnamon bun is vandaag volledig ingeburgerd in de Amerikaanse cultuur en speelde zelfs een amusante bijrol in Better Call Saul, de prequel op de misdaadserie Breaking Bad. In de openingsscène wordt duidelijk dat het hoofdpersonage Saul niet langer misdaadadvocaat is, maar filiaalmanager van een Cinnabon, de McDonalds van de kaneelrollen. Minutenlang zie je hem een hele winkelvoorraad kaneelrollen bereiden. Het is tv waardoor je meteen zelf wil beginnen te bakken. Vanaf 2020 zijn we dat ook effectief beginnen te doen. De lockdowns zorgden voor zeeën van tijd en daarmee ontstond de drang om nieuwe culinaire paden te bewandelen, zoals kombucha brouwen en zuurdesembrood bakken.
Na een tijdje werden op Instagram ook massaal veel filmpjes gepost van huisgemaakte kaneelrollen. Kaneelrollen zijn dan ook zowat de meest fotogenieke gebakjes die tegelijk een huiselijk imago hebben. In tijden van twijfel en onzekerheid grijpen we graag terug naar wat we al kennen.
TikTok-bakkers
Het rijke aroma van kaneel en gekaramelliseerde suiker brengt je bijna automatisch in een nostalgische bui. Dat is niet toevallig. De geur van kaneel wordt in de eerste plaats veroorzaakt door cinnemaldehyde, een stof die je terugvindt in de schors van de kaneelboom. Het is een kruidige geur met een zoete ondertoon die zich heel makkelijk bindt aan je reukreceptoren. Daarnaast bevat kaneel ook nog eugenol, linalool en caryofylleen, drie chemische elementen die samen voor een warm, floraal aroma zorgen dat in je hersenen geassocieerd wordt met een veilig en geborgen gevoel. Geen wonder dus dat kaneelrollen zo geschikt zijn als vieruurtje, het moment dat je connectie maakt met familie, vrienden of collega’s: ze zijn als eetbare knuffels.
De Amerikaanse versie – met roomkaastopping – is populair, maar er zijn nog meer varianten in omloop, waarbij niet op een calorie meer of minder gekeken wordt. Dat hebben we grotendeels te danken aan TikTok: jonge TikTok-bakkers gieten eerst een scheut room in de bakvorm. De opgerolde deegrolletjes verrijken ze vervolgens met gesmolten boter, bruine suiker en opnieuw een scheut room. Zo creëer je kaneelrollen die zichzelf bedruipen met een zoete, romige saus.
Wie toch liever aan de slag wil met het klassieke Zweedse recept, trekt best wat tijd uit. Je vertrekt namelijk van een gistdeeg dat rustig moet rijzen. Je kunt dit doen op kamertemperatuur – dat gaat het snelst – maar door het deeg langzaam in de koelkast te laten rijzen, krijgt het een diepere smaak. In de plaats van commerciële gist kun je experimenteren met een paar eetlepels zuurdesemstarter, mocht je die toevallig in huis hebben.
Verder is het cruciaal om goede ingrediënten te gebruiken. Geen magere, maar volle (eventueel plantaardige) melk. Geen kaneel en kardemom die je vijf jaar geleden hebt gekocht, maar verse specerijen. Geen margarine, maar echte roomboter (tenzij je een vegan versie maakt). Wees ook niet te gierig met de boter en de suiker. Daarna moet je enkel nog goede koffie zetten, met vrienden of familie aan tafel gaan zitten en samen genieten van een grote schaal zelfgemaakte kaneelrollen.
