Wil Gen Z slapend rijk worden? ‘Een betere balans tussen werk en leven eisen ze doodgewoon op’

‘Vergeet die eigen woning later maar.’ Jongeren lezen vandaag overal onheilsberichten over hun financiële toekomst. Tegelijk gaat deze generatie meer ondernemen en beleggen dan de generaties voor hen. Dromen ze van snelle rijkdom of vinden ze geld eigenlijk helemaal niet zo belangrijk?

Generation pognon, zo worden de jongvolwassenen van vandaag in het Frans genoemd. Generatie duiten, dus. Een vaak gehoorde opvatting over generatie Z – alle volwassenen die nog net geen dertig zijn — is dat ze wel veel geld wil verdienen, maar weinig wil werken. Het is de generatie van #financialfreedom en #luxurylifestyle, wiens sociale media overspoeld wordt door influencers die schijnbaar gratis de wereld rondreizen, en door posts waarin cryptocurrency, aandelen en andere investeringen aangeprezen worden als middelen om snel rijk mee te worden. Tenminste, dat zegt het cliché. Maar hoe zit het nu werkelijk?

‘Ik denk niet dat deze generatie meer bezig is met het idee van snel rijk worden dan andere’, vertelt Tom Palmaerts van Trendwolves, een bureau dat onderzoek doet naar jongeren. ‘Snel rijk willen worden is van alle tijden. Maar de houding van gen Z tegenover geld is inderdaad anders. Zo zijn ze opener over het feit dat ze geld belangrijk vinden, en daar spreekt een bepaalde realiteitszin uit. Uit ons onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat studenten meer dan ooit werken. Niet per se alleen tijdens vakanties, maar het hele jaar door, en niet alleen om hun studies te betalen, maar vooral om extraatjes zoals uit eten gaan, reizen en mooie spullen te kunnen kopen. Opvallend is dat geld niet de enige motivatie is voor dat werk. Ook het opdoen van vaardigheden en het sociale aspect vinden ze belangrijk. Vergeet niet dat eenzaamheid bij jongeren een probleem is.’

Jongeren zijn nuchter en misschien ook ietwat cynisch over geld, stelt Louis Deloz (27) die in de Londense City voor een private-equityfonds werkt. ‘Het snel-geld-idee leeft naar mijn gevoel niet, zelfs niet in de financiële wereld. Er wordt niet opgekeken naar karikaturale meedogenloze Wall Street-figuren à la Gordon Gekko (Michael Douglas in de film Wall Street uit de jaren 80, red.). Voor veel jongeren is het doel vooral: niet wakker moeten liggen van geld. We beseffen heel goed dat geld belangrijk is en zijn daar open over, omdat het nodig is voor flexibiliteit, vrijheid en een fijn leven.’

Van thuis

Hoe ze dat weten, dat geld belangrijk is? Dat heeft een aantal oorzaken, legt Palmaerts uit, maar het ligt uiteraard deels aan hun ouders. ‘Die waren vrij open over geld, of toch opener dan de vorige generaties’, vertelt hij. ‘Ze vertelden hun kinderen over salarissen en investeringen, over de levensduurte en de waarde en kost van dingen, en over ondernemen ook. Bovendien kreeg gen Z thuis te horen dat alles mogelijk is, als je maar hard werkt. Het leven, ook de financiële kant, is maakbaar. Hoe dat harde werk er dan uitziet en welke beslissingen, studie- en levenskeuzes naar een comfortabel leven leiden is al bij al nog vrij traditioneel.’

En daar wringt het schoentje, denkt Charlotte Van Brabander, finfluencer en auteur van FIRE: hoe op jonge leeftijd stoppen met werken. ‘Ik was al jong met geld bezig, misschien omdat we het thuis niet breed hadden. Ik behaalde twee masterdiploma’s, want ik had geleerd dat studeren de manier was om het goed te hebben. Maar op mijn eerste baan werkte ik tien uur per dag voor een minimumloon, zonder veel perspectief op beterschap. Ontdekken dat het beeld van succes waar ik mee was opgegroeid niet klopte, was een schok. Dus ging ik op zoek naar een manier om meer toekomstperspectief te hebben. Dat werd investeren, sparen en op langere termijn denken. Ik vind dat iedereen vanaf het moment dat hij of zij begint te werken, kan beginnen investeren om op lange termijn aan financiële onafhankelijkheid te werken.’

Arme middenklasse

De confrontatie tussen het beeld dat ze thuis voorgeschoteld kreeg en de realiteit is iets waar ook de Franse journaliste Anna Borrel onderzoek naar doet. Ze praatte de afgelopen twee jaar met meer dan 120 mensen over geld voor haar Thune-podcast. ‘Omdat geld ons leven bepaalt en we er te weinig over praten. Het is een van de laatste taboeonderwerpen.’ Borrel ziet ook een paradox in de maatschappij.

‘We leven nog met de illusie van sociale vooruitgang en meritocratie. Onze overgrootouders waren boeren, onze grootouders waren leraren, onze ouders werden managers en hoopten op nóg betere dingen voor hun kinderen. Met de nodige inspanning stapte je in de sociale lift en had je het dus financieel beter dan je ouders. Die vanzelfsprekendheid is vandaag weg. Jongeren krijgen niet te horen dat privilege en generationele rijkdom een grote rol spelen in onze maatschappij. Ik vind het treffend hoe mensen die vandaag rijk zijn, zichzelf als een soort middenklasse zien. Iets waar iedereen naar streeft dus, maar hard werken en toch maar net je kleine appartement kunnen betalen, hoge kosten hebben en geen perspectief op beterschap, dat is niemands droom.’

Er zijn jongeren die hun droom bijsturen, stelt Palmaerts vast. ‘Onze maatschappij duwt iedereen nog altijd in de richting van de hoogst mogelijke opleiding, maar er is een groep gen Z’ers die begrijpt hoe belangrijk vakmensen zijn. Zij gaan ondernemen, omdat ze beseffen dat ze als schrijnwerker of loodgieter tegen hun dertigste meer kunnen verdienen dan iemand met twee masterdiploma’s.’

Jong en ondernemend

Dromen doen we allemaal, jong en oud. Maar wie jong is misschien nog net iets meer, wegens sociale media, legt Palmaerts uit. ‘Op Instagram en TikTok vergelijken jongeren zich veel meer dan de vorige generaties met de levensstijl van hun leeftijdsgenoten. Ze weten wel dat veel daarvan gewoon blingbling is, dat influencers veel gratis krijgen of tegen betaling doen, dat mensen die rondrijden in een Porsche die misschien gewoon een dag gehuurd hebben. Het is dan wel allemaal nep, maar het spreekt tot de verbeelding. Bovendien passeren er op die media heel wat filmpjes die draaien rond snel geld verdienen, rond crypto en aandelen. Daar zitten veel oplichters tussen of mensen die nonsens uitkramen.’

Dat hij inderdaad veel posts over geld en investeren en ondernemen ziet passeren, vertelt fotografiestudent Stan (19). ‘Aandelen kopen lijkt vandaag heel normaal, maar ik denk dat we er een vertekend beeld van hebben. Het ziet er aantrekkelijk uit, maar volgens mij moet je daar toch veel over weten en veel tijd in steken. Ik ken wel een jongen op school die vroeg mee was met bitcoin, en nu al drie huizen heeft, maar hij is echt de uitzondering.’

Veel gen Z’ers zien crypto als een soort loterij, weet Palmaerts. ‘Ze zien leeftijdsgenoten veel geld verdienen maar ook verliezen en dat schrikt hen af. Wat wel belangrijk is, is dat het vandaag ook voor jongeren makkelijker is om te ondernemen. Dankzij websites, apps en hypes als dropshipping, kan een vijftienjarige een bedrijfje opzetten en over heel de wereld iets verkopen dat hij of zij zelf maakt. Dat wil niet zeggen dat alle jongeren per se gaan ondernemen, maar het gebeurt wel een stuk vaker dan een generatie geleden. Omdat het kan.’

Iets wat Stan goed weet, want hij ging ondernemen, al was het ietwat per ongeluk. ‘Ik maakte als hobby fingerboards — kleine skateboardjes — en al snel kreeg ik via Instagram de vraag om ze te verkopen. Wat ik verdiende ging terug naar mijn hobby. Als ik iets doe, heb ik graag goed gereedschap en materiaal, en dat kost geld. Ik ben ermee gestopt, want ik kreeg te veel aanvragen en doe liever gewoon wat ik zelf wil. Ik had ook geleerd wat ik wilde leren. Nu koop en verkoop ik sneakers. Ik draag graag mooie dingen, dus ik koop sneakers, soms gelimiteerde edities, draag ze een tijdje en verkoop ze dan door. Er waren periodes dat er hier elke week schoenen binnen en buiten kwamen, en ik houd alles bij in een Excelltabel. De schoenen opknappen, fotograferen, en vooral het onderhandelen: ik vind het leuk om daarmee bezig te zijn. Wat ik verdien, investeer ik opnieuw in schoenen. Dus nee, het gaat niet over snel rijk worden, en dat geld is niet om luxueuze dingen mee te kopen. Om op reis te kunnen gaan doe ik gewoon een studentenjob.’

Geen spijt

Het gebeurt uiteraard dat mensen dromen van snelle rijkdom, vertelt Charlotte Van Brabander. Zij heeft een bedrijf dat met een boek, een website en webinars advies geeft over financiën en investeren. ‘Mensen die vragen: ik wil graag binnen drie jaar een Ferrari kopen,’ lacht ze, ‘ik schrik daarvan, omdat de meeste mensen net heel goed beseffen dat snel rijk worden niet bestaat. Dat jongvolwassenen vandaag meer dan vorige generaties bezig zijn met geld, heeft voor mij niet met een zucht naar rijkdom en luxe te maken, maar met keuzemogelijkheden. Mensen willen niet per se rijk zijn, ze willen een goed leven, vrijheid en veiligheid. Ik ben net mama geworden, en heb dankzij mijn manier van met geld omgaan de mogelijkheid meer tijd met mijn dochtertje door te brengen, zonder me zorgen te moeten maken over geld. Dat geeft een gevoel van veiligheid. Stel dat je niet gelukkig bent op je werk, dan wil je de mogelijkheid hebben om weg te gaan en toch nog financieel oké te zijn. Een spaarpotje of de nodige investeringen zorgen ervoor dat je het leven kunt leiden dat je zelf wilt. Ik zie dat als mijn fuck you money, het laat me toe om me niet te comformeren als ik dat niet wil. Zeker als vrouw vind ik dat belangrijk.’

Ook Louis Deloz herkent dat. ‘Wij zagen onze ouders hard werken, maar geen tijd hebben om te genieten van wat ze verdienden. Ik denk dat wij daaruit geleerd hebben. Ja, we zijn met geld bezig, omdat het ons de ervaringen bezorgt die we belangrijk vinden. Er zijn veel start-ups, maar ik zie ook veel side hustles en mensen die in bijberoep iets starten. Ik denk dat we een generatie zijn die geen spijt wil hebben later, en die misschien ook iets meer op korte termijn denkt. Ons leven, privé en professioneel, is ook minder lineair. We gaan geen veertig jaar dezelfde job doen, er zijn minder regels en meer mogelijkheden en we proberen meer.’ Dat klinkt avontuurlijk, maar het is ook stresserend, zo blijkt.

Pervers systeem

Gen Z staat sterk op het vlak van werk, stelt Palmaerts. ‘Er zijn veel vacatures en veertig procent van de jongeren die wij bevroegen, geeft aan dat ze het prima vinden om al na twee jaar weg te gaan van hun job, vaak omwille van geld. Zelfs als ze geen andere baan hebben, zo blijkt, want ze gaan ervan uit dat ze meteen ander, beter betaald werk zullen vinden. Alles is mogelijk, weet je wel. Maar die houding geeft ook stress, want van werk veranderen geeft mentale druk. Tel daarbij dat ze de neiging hebben om zich constant te vergelijken met anderen, goed beseffende dat veel mensen in ons land het moeilijk hebben en dat zelfs de middenklasse soms moeilijk rond komt.

Ten slotte zijn ze ook best idealistisch, die generatie Z. Zo willen ze af van fast fashion en betalen ze graag meer om dat te vermijden. Maar als iets dan echt duur blijkt, kiezen ze er soms tóch voor. Uiteindelijk zijn de jongvolwassenen van vandaag gewoon een weerspiegeling van de maatschappij waarin ze leven.’

En die maatschappij heeft best een complexe relatie met geld, vindt Van Barbandere. ‘We weten dat het belangrijk is, we hebben het voor alles in ons leven nodig, en toch kijken we op als jonge mensen zeggen dat ze ernaar streven. Succes en eigenwaarde hangen er vaak mee samen, we bewonderen mensen met geld en kijken neer op mensen zonder. Maar er is een maar. We kijken op naar mensen die veel geld verdienen door te ondernemen en hard te werken. Maar op mensen die hun geld of kansen gewoon krijgen zonder er veel voor te doen, bijvoorbeeld via hun familie of een erfenis, kijken we dan weer neer.Dat vinden we niet eerlijk verdeeld, zo lijkt het. Dat hele systeem heeft iets pervers, vind ik.’

Wat we niet mogen vergeten in al onze veralgemeningen, is dat we allemaal individuen zijn, vindt Van Brabander. ‘Hoe we, jong en oud, naar geld kijken hangt ook samen met persoonlijkheid. Er zijn mensen die geld vies vinden of doodgewoon niet belangrijk, sommige mensen willen geld omdat ze willen genieten en van luxe houden, anderen willen hun rijkdom gebruiken om anderen te helpen.’

Stan herkent dat. ‘Ik heb geen stress over geld, nu niet en ook niet voor later. Ik besef dat ik hard zal moeten werken en dat ik moeite zal moeten doen om bijvoorbeeld een huis te kopen. Maar ik ben het niet eens met vrienden die denken dat ze per se een universitair diploma nodig hebben om veel geld te verdienen. Dat komt volgens mij vanzelf als je iets vindt wat je graag én goed doet. Dat is tenminste mijn plan: iets goed doen, iets bereiken en dan trots zijn op wat ik ermee verdien. Maar ik ben niet naïef. Mijn vader heeft een eigen zaak en ik bewonder dat, maar ik zie ook hoeveel stress het met zich mee brengt.’

It’s up to you-generatie

Dat brengt ons bij dat huis waar we allemaal van dromen. Een droom die voor gen Z, als we de krantenkoppen en de evolutie van de immomarkt mogen geloven, alleen maar met financiële hulp van ouders zal uitkomen. Maar trendwatcher Tom Palmaerts is het niet helemaal eens met het idee dat dit de eerste generatie zal zijn die het minder goed heeft dan haar ouders.

‘De oudere generaties kijken op een heel specifieke manier naar succes en wat “het goed hebben” wil zeggen. Een concreet voorbeeld: een eigen auto is vandaag een statussymbool. Maar auto’s worden steeds onbetaalbaarder, iets wat je krijgt bij bepaalde jobs, maar niet zelf kunt betalen. De twintigers van vandaag zullen dus misschien geen eigen auto hebben, maar de kans bestaat dat ze een soort abonnement hebben op een uitleendienst, waardoor ze als het nodig is een auto kunnen uitlenen die past bij hun noden. Een 4×4 voor een weekend in de Ardennen, en een Fiat 500 voor een trip naar de stad. Is dat minder goed dan je eigen auto bezitten, of gewoon anders? “Het beter hebben” zal anders zijn voor gen Z, en misschien verandert ons idee van materieel succes of luxe wel.’

Ze kijken ietwat anders tegen de ‘grote mijlpalen’ van het leven aan, denkt ook Louis Deloz. ‘Een huis op je 25ste is niet realistisch, maar willen we dat nog? Misschien niet. Ik heb nog nooit aan mijn pensioen gedacht, maar ik ga ervan uit dat ik misschien wel tot mijn 75ste moet werken. Dus wil ik nu al genieten. Ik wil nu reizen, en niet wachten tot ik ouder ben.’

Een belangrijk punt, vindt Palmaerts. ‘Jongvolwassenen horen constant dat ze heel lang zullen moeten werken en dat verandert hun kijk. Vorige generaties droomden van hun pensioen, omdat ze dan tijd zouden hebben voor hun hobby of om te gaan reizen. Jongeren willen niet meer wachten tot dan, ze willen nu genieten van vrijheid en een aangenaam leven. Een betere balans tussen werk en leven eisen ze doodgewoon op. Ze willen blijven bijleren, vaak van job veranderen, misschien eens een paar maanden gaan reizen, en zijn niet vies van geld omdat dat nodig is voor hun plan B, C en eventueel D. Wat we ook wel eens vergeten, is dat geld ook gewoon een drijfveer kan zijn, het voedt ambitie en zorgt voor energie. En ze zijn ambitieus, generatie Z, dat kregen ze van hun ouders mee. Het is een it’s up to you-generatie. Ze willen niet hard werken om hard te werken, maar om hun financiële leven zelf in handen te hebben.’

Spelen op de beurs

Generatie Z is dus opener over geld, en misschien zelfs realistischer. Maar volgens Van Brabander schort het hun nog aan financiële kennis. ‘Ik denk dat we onderschatten hoeveel nood we daaraan hebben. Basiskennis is belangrijk, maar ook informatie over investeringen, hypotheken… Ik merk hoeveel vraag daarnaar is.’

Ook omdat jongeren nu soms informatie krijgen die niet betrouwbaar is, stelt Louis Deloz. ‘De financiële markten merkten dat er de laatste jaren iets aan de hand was met aandelen. Dankzij websites als Reddit en influencers wagen jongeren zich op de beurs. Die democratisering is op zich goed, maar het wordt complexer als in aandelen handelen als een game wordt. Soms lijkt het of ze de beurs als een spelletje zien, en dat houdt gevaren in. Voor hen en voor de markt. Het is dus belangrijk dat jongeren voldoende en vooral betrouwbare informatie en kennis hebben. Dat is volgens mij een duidelijk gat in de markt.’

In Denemarken zien ze daar het nut van in. Midden maart is het Global Money Week, een wereldwijd initiatief om jongeren financiële kennis bij te brengen. In Denemarken maakten ze dit verplicht op middelbare scholen, waar nu elk jaar een week lang deskundigen langskomen, en leerlingen van twaalf tot zestien workshops kunnen volgen rond budgetbeheer, sparen en investeren. Ook in ons land zijn er initiatieven die helpen. Het Brusselse Toekomstatelier (TADA) werkt samen met AXA om de jongeren die ze begeleiden financiële workshops te geven.

Maar laat ons de online wereld niet vergeten, pleit Palmaerts. ‘Naast de onzin kom je ook interessante posts tegen waar goede informatie in zit. Terwijl financieel advies vroeger van mannen in pak kwam die voor een bank werkten, herkennen jongvolwassenen zichzelf vandaag in leeftijdsgenoten die met kennis van zaken advies geven over geld, investeren en ondernemen.’ En neen, stelt Palmaerts, ouders moeten zich geen zorgen maken dat de jongeren van vandaag denken dat geld hun gelukkig zal maken. ‘Daar zijn ze te nuchter voor.’