Topontwerper Antonio Citterio: ‘Je kennis doorgeven is een daad van menselijkheid’

Antonio Citterio (74) studeerde architectuur in Milaan en werkt als medeoprichter van ACPV Architects aan publieke en private gebouwen en interieurs wereldwijd. Hij is echter vooral bekend als meubelontwerper voor Italiaanse designmerken als Flexform, waarmee zijn samenwerking van start ging in ’72.

Zelfbeschikking

‘Ik ben blij dat mijn vader nog een stuk van mijn carrière heeft meegemaakt. Hij was een meubelmaker en was erg teleurgesteld toen ik hem vertelde dat ik andere plannen had. Dat betekende immers het einde van het familiebedrijf. Bovendien stond het beroep van designer destijds nog in de kinderschoenen. Meubelmakers kopieerden stijlen uit het verleden, terwijl iets nieuws voorstellen mijn vader eerder aan kunst deed denken. ‘Je zult geen cent verdienen’, waarschuwde hij me. Maar voor mij gold hetzelfde als wat nu voor mijn kinderen geldt: iedereen moet zijn eigen weg zoeken.’

Ten dienste van mensen

‘Ik voel me soms een beetje een antropoloog. Alles wat ik doe, draait om mensen: hoe zij zullen omgaan met gebouwen en objecten en hoe ze zich daarbij zullen voelen. Ik heb dus opdrachtgevers nodig die begrijpen dat een ontwerp niet zomaar een sterk beeld moet zijn, maar dat het ten dienste moet staan van mensen. Spektakelarchitectuur en verbazingwekkende vormen zeggen me niets – ik ontwerp niet met het oog op expressie, maar op synthese.’

Kennis doorgeven

‘Design is het verhaal van de mensheid. Uiteindelijk bouw je verder op wat al bestaat en leg je door kleine verbeteringen mee een stuk van de weg af. Daarom is het belangrijk dat we onze kennis doorgeven aan anderen, wat ik heb geprobeerd door les te geven aan de universiteit en door collega’s op te leiden in mijn eigen bureau. Dat is voor een stuk egocentrisme, een poging om je knowhow te laten voortbestaan na je dood. Maar het is ook een daad van menselijkheid die vooruitgang mogelijk maakt. Hoe arrogant en onwetend we in onze jonge jaren ook zijn, zonder kennis van het verleden kunnen we de problemen van vandaag niet oplossen.’

Lees ook: Ontwerper Filip Arickx na A.F. Vandevorst: ‘Zonder Anneke was ik nooit een eigen label begonnen’

Hobby

‘Mijn geluk is dat ik nooit ophoud met bijleren. Dat vergt passie en nieuwsgierigheid, maar als die elementen er zijn, zijn architectuur en design eerder een hobby dan een job. Zo reis ik heel graag naar het buitenland om het werk van mensen als Philip Johnson, Mies van der Rohe of Louis Kahn te bestuderen. Ter plaatse teken ik die gebouwen zelfs na, omdat ik zo ook de ontwerpen en keuzes erachter ga begrijpen. En iets bekijken en merken dat je snapt wat je ziet, daar kan voor mij weinig tegenop.’

Dialoog

‘Ontwerpers en architecten zijn geen genieën die alles alleen doen. We werken aan zulke complexe projecten dat we ons altijd moeten omringen met andere ideeën en vaardigheden. Voor mij heeft de pandemie de dingen dan ook niet makkelijker gemaakt, omdat het toenemende thuiswerken ten koste gaat van dialoog en teamwork, en dus ook van het creatieve proces. Bovendien steunt elke samenwerking op empathie en vertrouwen: ik bedenk voor elke opdrachtgever een ander product, gewoon omdat de persoonlijke relaties anders zijn. Maar dan moet er ook ruimte zijn om een bepaalde chemie te creëren.’

Optimisme

‘We hebben van alles te veel. Daarom is een goed ontwerp voor mij er een dat tijdloos en makkelijk te behouden is. Alleen zo kun je vandaag als ontwerper een positieve bijdrage leveren. Maar je moet wel een optimist zijn in dit beroep. Wat je ook doet als architect of ontwerper, je moet op zijn minst geloven dat je de wereld een beetje beter kunt maken en de levenskwaliteit van mensen kunt verbeteren.’

Evolutie

‘Perfectie is een illusie. In elk ontwerpproces bereik je op een bepaald moment een conclusie, maar je weet ook dat het slechts om het best mogelijke resultaat voor nú gaat. De technologie evolueert immers voortdurend, terwijl er ook nieuwe, duurzamere materialen op de markt komen. Of het kan zijn dat onze gewoonten veranderen, zoals bijvoorbeeld blijkt uit de steeds centralere rol van de keuken in ons leven. Het gevolg is dat elk ontwerp een momentopname is: er is altijd ruimte voor verbetering en aanpassing.’

Nederigheid

‘In het leven moet je een beetje nederig zijn. Aan de universiteit was dat het eerste wat ik mijn studenten vertelde: loop niet te hoog op met jezelf, denk niet dat je slimmer bent dan anderen. Wat je bereikt, is immers niet zo belangrijk. Hoeveel succes je ook hebt, wat achteraf zal overblijven, is wie je bent in de ogen van anderen, voor de mensen die je echt kennen en aan je zijde blijven.’

antoniocitterioarchitetto.it, flexform.it

Lees ook: Brits topontwerper Jay Osgerby: ‘Goed design is onverwoestbaar’