School jezelf bij over racisme met deze boeken, docu’s en podcasts
Het is duidelijk geworden dat de meeste witte mensen bitter weinig weten over hoe het voelt om gediscrimineerd te worden op basis van je huidskleur en hoe diepgeworteld racisme is in onze samenleving. Tijd voor een bijscholing over dit onderwerp.
Op 25 mei werd George Floyd door een politieagent vermoord in Minneapolis. De agent zette z’n knie op de nek van Floyd tot hij niet meer kon ademen. De beelden gingen de wereld rond en in navolging van de Black Lives Matter-protesten in Amerika woedt wereldwijd opnieuw het debat rond racisme en discriminatie. Naast debatteren wordt er ook opgeroepen om actie te voeren, petities te ondertekenen, wetten te veranderen en te doneren aan organisaties die zich inzetten tegen racisme.
Het bewustzijn vergroten gaat niet van de ene dag op de andere, maar door te lezen en aandachtig te luisteren kunnen we hopelijk beter begrijpen hoe racisme werkt en wat we eraan kunnen doen. Deze lijst biedt een houvast om jezelf te informeren aan de hand van goede bronnen.
Deze lijst is niet exhaustief. Er is heel veel boeiend werk geschreven en gemaakt rond het thema racisme. Dit is slechts een begin. Ook onze redactie blijft zichzelf verder informeren.
NON-FICTIE
White Fragility – Robin Diangelo
Ik ben geen racist. Dat vindt elke witte mens van zichzelf. En als je afgaat op de reactie van witte mensen op racisme, dan lijkt het verwijt dat wél te zijn, soms erger dan het eigenlijk racisme. Diangelo (zelf wit) legt schitterend uit hoe dat werkt en stelt dat progressieve denkers die niet eens beseffen dat sommige van hun ideeën en daden racistisch zijn, schadelijker zijn dan openlijke racisten, net omdat het onder de radar blijft. Alweer een confronterend boek, maar het kan je manier van denken veranderen. (NLB)
Niemand zal hier slapen vannacht – Rachida Aziz
Onderneemster en modeontwerpster Rachida Aziz neemt in haar boek de pen op voor de mensen die in onze maatschappij onderdrukt worden. Als dochter van Marokkaanse ouders beschrijft ze uit eerste hand hoe racisme en discriminatie aanvoelt. School, de werkvloer, op straat: het is alomtegenwoordig. Een van de dingen waar ze zich kwaad over maakt, is dat journalisten haar alleen opbellen als ‘allochtoon’, en niet als een ondernemer, vrouw, creatieveling… iets waar we ons inderdaad schuldig aan maken. Dit is een boos boek, en terecht. ‘Zoek in dit boek geen uitgereikte hand naar een systeem dat mij uitspuwde’, schrijft ze. Dus ja, het is confronterend. Maar wel waardevol en nuttig. (NLB)
Kleurenblind- Trevor Noah
De presentator van The Daily Show werd geboren in Zuid-Afrika. Zijn moeder is zwart, zijn vader wit en Zwitsers, en Noah wordt geboren op het moment dat relaties tussen mensen met een andere huidskleur doodgewoon verboden waren. Vandaar de Engelse titel van zijn biografie, Born a Crime. Noah heeft een vlijmscherpe, maar ook grappige pen, en zijn beschrijving van hoe het is om op te groeien in een gesegregeerd land legt de absurditeit en pijnlijkheid van die realiteit bloot. U zal het zowel luidop lachen als oprecht gechoqueerd zijn tijdens het lezen. (NLB)
Between the World and Me – Ta-Nehisi Coates
In dit boek uit 2015 legt Coates aan zijn zoon, en aan zijn lezers, uit wat het inhoudt om zwart te zijn in de VS. Structureel en thematisch vond de schrijver inspiratie bij ‘The Fire Next Time’ (1963) van James Baldwin. In tegenstelling tot Baldwin ziet Coates white supremacy als iets onverwoestbaar, waar de zwarte gemeenschap altijd mee zal worstelen. Dit meesterwerkje, dat een Pulitzer en een National Book Award wegkaapte, kwam ook uit in het Nederlands onder de titel ‘Tussen de wereld en mij’. (RR)
The New Jim Crow, Mass Incarceration in the Age of Colorblindness – Michelle Alexander
Alexander beschrijft in deze bestseller uit 2010 de omstandigheden en het wettelijk kader waaronder een aanzienlijk percentage van de zwarte mannelijke bevolking in de VS in gevangenissen belandde. Ze legt uit hoe die massale gevangenschap de sociale relaties en politieke aspiraties fnuikte. (RR)
Het laatste wat ik nog wil zeggen over racisme – Dalilla Hermans
Dit boek toont het lelijke gezicht van racisme in Vlaanderen, waarvan we hoopten dat het allang verdwenen zou zijn. In 2014 schreef Dalilla Hermans een open brief over racisme met als titel ‘Ik ben het beu om te doen alsof het allemaal wel meevalt’. Haar brief ging viraal en Hermans werd een van de meest constructieve stemmen in het debat over racismebestrijding. Met dit boek wil Hermans haar laatste woorden kwijt over het thema. Het kan een handleiding zijn voor al wie de handschoen wil opnemen, een aanmoediging voor wie dit gigantische probleem in de ogen durft kijken of voor wie zich afvraagt hoe het voelt om op en achter de barricades te staan. (CV)
Waarom ik niet meer met witte mensen over racisme praat – Reni Eddo-Lodge
Wat betekent het om niet wit te zijn in een wereld waarin wit zijn als vanzelfsprekend wordt ervaren? De Britse journaliste Eddo-Lodge gaat op zoek naar de historische oorzaken van racistische vooroordelen en toont aan hoe de ongelijkheid tussen wit en niet-wit in onze samenleving werkt. ‘Het gaat lang niet alleen om de diepgewortelde angst voor massamigratie. Discriminatie vind je ook terug bij welmenende, tolerante burgers. Om het structurele racisme tegen te gaan moeten we er ons allemaal bewust van worden.’ (CV)
Witte onschuld. Paradoxen over kolonialisme en ras – Gloria Wekker
In dit boek onderzoekt en beschrijft Gloria een centrale paradox in de Nederlandse samenleving: de passie en agressie die ras oproept, terwijl het bestaan van ras en racisme tegelijk in alle toonaarden wordt ontkend. In haar verkenning van het dominante zelfbeeld van de witte Nederlander is het ‘culturele archief’ een leidend concept: de diep ingesleten attitudes en emoties die racisme in stand houden en hun oorsprong kennen in het koloniale verleden. (CV)
Dochter van de dekolonisatie – Nadia Nsayi
Een meeslepend verhaal dat het relaas van een familie verweeft met de relaties tussen België en Congo. We situeren ons in Antwerpen, vlak na de Groote Oorlog. Arthur Clerebaut stapt op de boot richting toenmalig Belgisch Congo. Hij wordt opzichter van openbare werken en ontmoet er een Congolese vrouw. Ze krijgen samen een zoon en later een kleindochter. Als haar vader sterft, belandt Nadia Nsayi in 1989 in Landen. Ze vertelt over het fundamenteel onrechtvaardig systeem dat men kolonisatie noemt, de hedendaagse erfenis in de vorm van de Congolese aanwezigheid in België en het belang van Belgische excuses, gekoppeld aan een oprecht dekolonisatieproces. (CV)
Hoe het voelt om van kleur te zijn – Zora Neale Hurston
De eerste Nederlandse vertaling van het essay dat antropoloog Hurston schreef in 1928 (!). Haar provocatieve ideeën worden opnieuw belicht door een briefwisseling tussen twee schrijvers (Kristina Kay Robinson & Simone Atagana Bekono) die hun eigen persoonlijke verhalen verweven over gemeenschap, thuishoren en identiteit. (CV)
Hallo witte mensen – Anousha Nzume
‘In dit boek wil ik graag uitleggen hoe je als wit persoon je privilege kunt erkennen en hoe je door dat te begrijpen hopelijk ook racisme in de samenleving kunt inzien en aanvechten.’ Dit boek is een handleiding voor het leven in veranderde omstandigheden. Vragen als ‘Waarom weer dat gezeur over Zwarte Piet?’ of ‘Waarom ga je niet terug naar je eigen land?’ worden hier beantwoord. (CV)
So you want to talk about race – Ijeoma Oluo
Oluo biedt een eigentijdse, toegankelijke blik op racisme in Amerika, waarbij ze zaken als privilege, politiegeweld, agressie, de Black Lives Matter-beweging en het N-woord belicht. Door vragen te beantwoorden die witte mensen niet durven stellen, probeert ze de kloof te dichten tussen mensen van kleur en witte Amerikanen. (CV)
FICTIE
Americanah – Chimamanda Ngozi Adichie
De Nigeriaanse Ifemelu is een briljant studente, en als ze de kans krijgt om haar land – dat onder een militaire dictatuur kreunt – te verlaten, trekt ze naar de VS om te studeren, ook al moet ze de man waar ze van houdt daarvoor loslaten. In Amerika wordt ze voor het eerst geconfronteerd met iets waar ze in Nigeria nooit bij stilstond: de kleur van haar huid. Een schitterende roman over liefde en harde beslissingen die tegelijk de wereld waar we in leven meesterlijk ontleedt. (NLB)
Noughts and Crosses – Malorie Blackman – verfilmd door de BBC
Albion (het eiland dat wij kennen als Groot-Brittannië) wordt in Noughts and Crosses al honderden jaren geregeerd door Afrikaanse kolonisten, en die hebben geen hoge dunk van de originele ‘kleurloze’ bevolking. Sephy, de dochter van een minister, wordt verliefd op Callum, de zoon van haar huishoudster. Hun relatie speelt zich af tegen de achtergrond van rellen, terrorisme en radicalisering. Deze jeugdroman is het begin van een bestseller-serie en werd recent ook verfilmd door de BBC. Een aanrader, ongeacht je leeftijd. (NLB)
Noughts & Crosses S1 | Full Trailer | Sci- Fi Series on Showmax270https://www.youtube.com/channel/UCrwTExTkzOhMYkisQRHC2rgShowmaxYouTubehttps://i.ytimg.com/vi/t0B0YUUuzQQ/hqdefault.jpg
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Girl, Woman, Other – Bernardine Evaristo
Barack Obama nam dit boek op in zijn top 19 uit 2019 en het prijkt op menig bestsellerlijst. Het boek volgt de levens van twaalf erg diverse Britse vrouwen, overwegend zwart, verspreid over verschillende decennia. Thema’s zoals ras, seksualiteit, gender en geschiedenis worden verweven doorheen de persoonlijke verhalen van de vrouwen. Je krijgt een unieke blik op hoe het is om een zwarte vrouw te zijn in het Groot-Brittannië van de voorbije honderd jaar. (LP)
The Grass Harp – Truman Capote
Het quasi autobiografische boek ‘The Grass Harp’ (1951) speelt zich af in het Amerikaanse Zuiden van de jaren dertig. De weesjongen Collin Fenwick woont bij zijn tantes, de strenge zakenvrouw Verena en de zachtaardige dromer Dolly Talbo. De Afro-Amerikaanse inwonende kokkin Catherine Creek is de harstvriendin van Dolly en samen met Collin spenderen ze hun dagen in de keuken of in de natuur. Dolly plukt met de hulp van Catherine en Colin kruiden voor een wonderbrouwsel, dat ze met de post opstuurt naar klanten. Wanneer Verena een malafide zakenpartner opduikelt, vluchten onze helden naar een boomhut, waar ze genieten van de vrijheid en nadenken over de liefde en het leven.
Uiteindelijk start de sheriff een zoektocht naar het olijke trio en arresteert hij Catherine, zonder échte reden. Er is een lege fles naar beneden gedonderd en op het hoofd van een van de zoekende burgers beland. Onmiddellijk wordt ervan uitgegaan dat Catherine kwade bedoelingen heeft. Dolly en Collin zijn verbolgen door de arrestatie, maar heel wat dorpsbewoners lijken het normaal te vinden dat de Afro-Amerikaanse Catherine in de gevangenis wordt gegooid en de witte ‘relschoppers’ in hun boomhut mogen blijven zitten. Of hoe een boek uit begin jaren vijftig niet zo ver van onze samenleving nu staat. (LP)
To Kill a Mockingbird – Harper Lee
Dit meesterwerk van Harper Lee kaapte in 1961 de Pulitzerprijs voor literatuur weg. De Bildungsroman speelt zich af tijdens de Grote Depressie in het fictieve stadje Maycomb in de staat Alabama. We volgen het gezin Finch, vader Atticus, zoon Jeremy ‘Jem’ en dochter Jean Louise ‘Scout’. Atticus is advocaat en verdedigt Tom Robinson, een zwarte man, die ervan verdacht wordt een blank meisje mishandeld en verkracht te hebben. Als lezer steiger je bij het onrecht dat de zwarte beklaagde wordt aangedaan en denk je automatisch na over de huidige situatie. Hoewel het zich afspeelt in het Amerika van de jaren dertig, zijn de thema’s van het boek anno 2020 nog steeds razend actueel. De Nederlandstalige versie ‘Spaar de spotvogel’ werd uitgegeven door De Bezige Bij. Ook de verfilming uit 1962 met Gregory Peck als Atticus Finch is de moeite waard, met de kritische bedenking dat je dit soort werk in z’n tijdsgeest moet zien en ook te kampen heeft met het ‘White Savior Complex’, waarbij de witte man als redder in nood wordt gezien. (LP)
1.0
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Wide Sargasso Sea – Jean Rhys
Met Wide Sargasso Sea schrijft Jean Rhys een proloog aan Jane Eyre. De Caribische auteur raakte gefascineerd door de ‘gekke vrouw op zolder’ uit de beroemde roman van Charlotte Brontë, een personage dat amper een stem maar wel een afkomst kreeg. Die ‘gekke vrouw op zolder’ is – naast een seksistisch trope uit de Victoriaanse literatuur – de eerste vrouw van Rochester, de man met wie het hoofdpersonage van Brontë uiteindelijk zou trouwen. Rhys vertelt haar verhaal. Hoe ze opgroeide in een weerspannig Jamaica net na de afschaffing van de slavernij. En hoe ze met Rochester trouwde en verhuisde naar het ongastvrije Engeland, waar ze uit vervreemding en isolatie het verstand verloor. (M.M.)
Zami: A New Spelling of My Name – Audre Lorde
Audre Lorde, die zichzelf in de geschiedenisboeken neerpende als ‘black, lesbian, mother, warrior, poet’, streed haar hele leven tegen racisme, seksisme en homofobie, tot ze in 1992 aan borstkanker overleed. Zami: A New Spelling of My Name is haar autobiografische roman. Het boek opent met een jonge, eenzame Lorde die verloren liep in het Harlem van de jaren 30 en geleidelijk in aanraking kwam met racisme. De titel verwijst naar een naam voor Caribische vrouwen die elkaar liefhebben terwijl hun mannen op zee zaten: vriendinnen, amies, zami. (M.M.)
White Teeth – Zadie Smith
Zadie Smith studeerde aan Cambridge toen ze White Teeth begon te schrijven. Nog voor het boek af was, kibbelden uitgevers over de auteursrechten en werd Smith de ‘nieuwe Salman Rushdie’ genoemd. En terecht: het boek werd een bestseller en viel meermaals in de prijzen. White Teeth volgt twee families uit Bangladesh en Jamaica in multicultureel Willesden, Noord-Londen. Een gevat onderzoek naar racisme en identiteit, ‘sassy en filosofisch tegelijk’, tekende The New York Times op. (M.M.)
I Know Why the Caged Bird Sings – Maya Angelou
‘I Know Why the Caged Bird Sings’ is een autobiografie uit 1969 van de Amerikaanse schrijfster en dichter Maya Angelou. Het gaat over haar jonge levensjaren en vertelt een coming-of-age verhaal over hoe je op karakter, en met een liefde voor literatuur, racisme en trauma kan overwinnen.
DOCUMENTAIRE
‘I Am Not Your Negro’
‘I Am Not Your Negro’ is een aangrijpende essayfilm uit 2016 die werd bekroond met de BAFTA voor Beste Documentaire. Regisseur Raoul Peck zet een onafgewerkt essay van de Amerikaanse schrijver James Baldwin om in een uitgepuurd meesterwerk. De stem van Baldwin wordt vertolkt door Samuel L. Jackson. Vanuit Baldwins oogpunt beleef je op de eerste rij de emancipatiestrijd van Medgar Evers, Malcolm X en Martin Luther King. Alle drie werden ze vermoord. De film is veel meer dan een historische documentaire. Het is een intellectueel steekspel dat ook visueel en inhoudelijk de brug slaat naar racisme vandaag. (BC)
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Wit is ook een kleur – Sunny Bergman
In deze documentaire uit 2016 onderzoekt de Nederlandse Sunny Bergman waarom witte mensen zich vaak verongelijkt voelen of zelfs uit hun sloffen schieten als het over racisme en witte privileges gaat. Het valt de documentairemaakster op dat een groot deel van de witte hoger opgeleiden ervan uitgaat dat de westerse cultuur en beschavingsnormen hét voorbeeld zijn voor de rest van de wereld. Wie niet in die westerse cultuur is grootgebracht, kan zich er maar beter naar schikken, want westerse normen zijn in hun hoofd superieur. Erg confronterend, maar ook erg noodzakelijk om hierover na te denken. Uiteraard komt ook Zwarte Piet aan bod, wat de gemoederen hoog doet oplaaien. Bergman schreef er ook een gelijknamig boek over. (LP)
DeFamilieFilmTv270https://www.youtube.com/user/DeFamilieFilmTvhttps://i.ytimg.com/vi/ms7ln7W-PNM/hqdefault.jpg
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
13th – Ava DuVernay
De Netflix-documentaire 13th van regisseur Ava DuVernay uit 2016 exploreert de ‘intersectie van ras, gerechtigheid en het enorme aantal gevangen in de Verenigde Staten’. De documentaire ontleent z’n naam aan het ‘Dertiende amendement van de Grondwet van de Verenigde Staten’ uit 1865 dat de slavernij heeft afgeschaft en een einde heeft gemaakt aan onvrijwillige dienstbaarheid, behalve wanneer als straf voor een misdaad. In de film komen verschillende activisten en experts aan het woord, waaronder Angela Davis, Bryan Stevenson, Van Jones en Cory Booker.
Ook het hartverscheurende ‘When They See Us’ van DuVernay staat op Netflix. De reeks is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van vijf zwarte jongens die ten onrechte worden beschuldigd en vervolgd voor de verkrachting en mishandeling van een vrouw in Central Park. (LP)
480https://i.ytimg.com/vi/KyIrJeK2DKY/hqdefault.jpgYouTubeWHEN THEY SEE US Trailer (2019) NetflixKinoCheck International
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
PODCASTS
Fufu & Dadels
De Nederlandse podcast Fufu en Dadels wordt gepresenteerd door 3 millennialvrouwen van kleur en schuwt de kritische vragen niet over intercultureel zusterschap en hoe het is om op te groeien als vrouw van kleur buiten de randstad. Schuif aan bij hosts Hajar Fallah, Suheyla Yalcin en Munganyende Hélène Christelle die openhartig praten over alles waar ze mee worstelen. Dankzij hun Brabantse gezelligheid lijk je echt bij hen in de woonkamer te zetelen. (LP)
Olivia Rutazibwa te gast bij Zwijgen Is Geen Optie
Olivia is professor aan de universiteit van Portsmouth. In dit gesprek bij Anthony & Tom van Zwijgen Is Geen Optie verbindt ze racisme, sociale ongelijkheid en onze koloniale geschiedenis met elkaar. ‘Dit gesprek deed ons hoofd tollen,’ schrijven de makers van ZIGO. Olivia laat je op een andere manier kijken naar zaken die voor witte Belgen vaak niet vanzelfsprekend en zelfs een beetje ongemakkelijk zijn. ‘Iets goed doen is vaak gelinkt aan het willen behouden van de macht die je hebt,’ zegt ze bijvoorbeeld over koloniale missies. Maar ook hoe we ook nu soms nog aan ontwikkelingshulp doen, hekelt ze.
Geschiedenis voor herbeginners, gesproken dagblad in virale tijden
De afleveringen van deze geschiedenispodcast van Jonas Goossenaerts en Filip Vekemans over het kolonialisme en koning Leopold II zijn ontluisterend. Het is een goede opfrissing en voor sommige luisteraars zelfs een eerste échte kritische blik op dit beschamende deel uit Belgische geschiedenis. Niet alleen leer je bij over hoe het er onder het bewind van Leopold II aan toeging in Congo, maar er wordt ook nagedacht over hoe we als Belgen omgaan met deze geschiedenis. Als je wil weten waarom de standbeelden van Leopold II beklad worden, moet je deze podcast beluisteren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier