Racisme in de queerwereld: ‘Onze niet-witte lichamen worden gereduceerd tot een fetisj’

Meer dan vijftig jaar nadat de Internationale dag tegen Racisme en Discriminatie in het leven werd geroepen, zijn de ongelijkheden en uitsluiting op grond van ‘ras’ en etniciteit nog alomtegenwoordig in onze Belgische samenleving, schrijven Christof Bex en Muhammet Sen. Als gekleurde queermannen willen zij de schijnwerpers richten op iets dat weinig aandacht krijgt: het racisme binnen de LGBT-wereld.

‘Ras’ en etniciteit spelen een significante rol in de levens van queer en transpersonen van kleur: zowel binnen als buiten de queer en transwerelden worden ze geconfronteerd met racisme en uitsluiting. Ook wij, twee jonge queermannen van kleur, hebben heel wat perverse vormen van racisme of racialisering ervaren binnen de queer wereld. Aan de ene kant worden we net begeerd omwille van onze niet-witte lichamen, aan de andere kant zorgt dit net voor uitsluiting. We zijn geprivilegieerd als mannen, maar ervaren discriminatie omwille van onze etnische origine en onze homoseksuele geaardheid. Als kind, tiener en volwassene werden en worden we er dagelijks pijnlijk aan herinnerd dat we leven in een samenleving waarin wit, mannelijkheid en heteroseksualiteit de norm zijn.

Wit als ideaalbeeld

De witte middenklasse homoman is vandaag nog maar al te vaak het toonbeeld van homoseksualiteit. Zo heeft hij een centrale plaats in tal van tv-series, talkshows, films, reclamespots, posters, campagnes enzovoort. Personen in al hun raciale, culturele, seksuele en genderidentiteiten worden hierdoor vergeten, genegeerd en aan de kant gezet. Alsof ze er niet toe doen. Op verschillende manieren leert de ruime samenleving ons dat witheid en mannelijkheid symbool staan voor uitmuntendheid. Jammer genoeg herbevestigt en reproduceert de queer wereld dit dominante beeld. Er is immers een groot gebrek aan representatie van de diversiteit die aanwezig is binnen de queer wereld. Dit heeft als gevolg dat zowel bij witte als niet-witte queer personen een verlangen gecreëerd wordt om dit witte beeld na te streven, te belichamen en er zelfs een haast exclusieve voorkeur voor te hebben. Hierdoor staan witte queer mannen aan kop binnen de raciale hiërarchie in deze wit-gedomineerde queer wereld.

Onze niet-witte lichamen worden gereduceerd tot een fetisj in de queerwereld.

Racistische voorkeuren

Het zou geen verrassing mogen zijn dat er nog tal van verschillende vormen van racisme en racialisering heersen binnen de queer wereld. Queer en transpersonen van kleur worden vaak beschouwd als minder aantrekkelijk omwille van hun huidskleur, hun specifieke lichaamskenmerken, hun culturele achtergrond, hun religie, en allerlei andere vooroordelen. Dit wordt hen duidelijk gemaakt, gaande van heel expliciet tot vrij subtiel, tijdens interacties met zowel witte als niet-witte queers.

Aan de andere kant worden queer en transpersonen van kleur soms net geprefereerd omwille van hun ‘exotische’ achtergrond en de daarbij gekoppelde erotische fantasieën over de seksuele Ander. Onze persoonlijkheden doen er vaak niet meer toe. Er worden tal van verwachtingen

gecreëerd louter op basis van de etnische-culturele achtergrond die ons wordt toegeschreven. Onze niet-witte lichamen worden gereduceerd tot een fetisj, tot een ‘exotische’ ervaring of iets wat afgevinkt kan worden van het landenlijstje. Witte mannen die ons benaderen, geven vaak openlijk hun raciale voorkeur toe, vaak gevolgd door ‘[vul etniciteit in] zijn [vul raciaal vooroordeel in]’. Dit seksueel racisme is problematisch, koloniaal en moet stoppen.

Een witte haven

Zowel online als offline worden queer en transpersonen geconfronteerd met deze raciale vooroordelen. In dergelijke mate zelfs dat sommigen onder ons de witte boot helemaal afhouden. Wat een veilige haven zou moeten zijn voor queer en transpersonen ongeacht hun religie, ‘ras’, etniciteit en cultuur, is een witte haven geworden waarbij witheid en mannelijkheid zegevieren.

Dit probleem is niet exclusief aanwezig binnen de queer wereld. Het is deel van een groter probleem binnen onze samenleving. Doordat er onvoldoende geluisterd wordt naar de stemmen van personen van kleur, creëren we onze eigen organisaties, onze eigen acties en onze eigen veilige havens. Hierin kunnen we onze ideeën centraal stellen, en zijn we niet langer een nevenfiguur binnen het dominante narratief. Dit is ook het geval bij queer en transpersonen van kleur: we creëren onze eigen ruimtes, onze eigen vriendengroepen waar queer en transpersonen van kleur zichzelf kunnen zijn in al hun verschillen.

Vergeten geschiedenissen

Wanneer we de geschiedenis van vrijheidsbewegingen in rekening nemen, zien we dat queer en transvrouwen van kleur hierin een onmisbare rol hebben gespeeld. Zo speelden in het verleden enkele transvrouwen van kleur een prominente rol bij de Stonewall-rellen.Ook recenter werd enkele jaren geleden de wereldbekende ‘Black Lives Matter’-bewegingopgericht door drie queer vrouwen van kleur. Zo zullen er nog tal van voorbeelden zijn waarbij queer en transpersonen van kleur een beduidende rol hebben gespeeld in (queer)activisme. Deze geschiedenissen zijn echter weinig bekend bij het bredere publiek.

Het gebrek aan zichtbaarheid van queer en transpersonen van kleur in de strijd voor gelijke rechten, reproduceert het dominante beeld dat witte queer personen gezien worden als de ‘helden’ die strijden voor LGBT-rechten, zowel in België als elders in de wereld. Vooral wanneer deze witte Westerse bewegingen zich uitspreken over homofobie en gelijke rechten in niet-Westerse landen, wordt de koloniale ondertoon pijnlijk duidelijk.

Erkennen van privileges en vooroordelen

We erkennen dat we niet kunnen spreken voor alle queer en transpersonen van kleur. Iedereen haar ervaring is verschillend en uniek. Ook willen we benadrukken dat witheid niet exclusief verbonden is aan het hebben van een witte huidskleur: het is een ideologie, die geïnternaliseerd is door zowel witte als niet-witte mensen.

Tot op heden zijn onze stemmen als queer en transpersonen van kleur weinig vertegenwoordigd in het publieke debat. Maar al te vaak gaat het over de mogelijke problemen die zich afspelen binnen onze etnische, culturele en/of religieuze ‘gemeenschappen’. We vergeten hierdoor de problematische aspecten die zich afspelen bij de etnisch, cultureel en (a)religieuze witte ‘gemeenschap’. Het is daarom belangrijk dat iedereen die bij wil dragen aan een inclusieve

samenleving, kritisch kijkt naar zichzelf. We moeten onszelf in vraag durven stellen en erkennen welke privileges we al dan niet hebben. Als we ooit een kritische beweging willen zijn die opkomt voor alle queer en transpersonen, dan is deze denkoefening cruciaal.

Christof Bex (Cristóbal Díaz) is aspirant van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen en is verbonden aan het Onderzoekscentrum voor Cultuur en Gender, Universiteit Gent. Hij schreef dit stuk samen met Muhammet Sen.