Ouders en kinderen raken elkaar soms kwijt, weet psycholoog Sarah Bal. In ‘Wat als we er samen over praten?’ reikt ze inzichten aan om in moeilijke periodes opnieuw verbinding te maken. ‘Tieners die zich slecht voelen, hebben liefde en verbondenheid nodig. Maar net dan vertonen ze gedrag dat die verbinding bemoeilijkt: ze zwijgen, verstoppen zich.’
Al meer dan dertig jaar voert klinisch psycholoog Sarah Bal gesprekken met kinderen en jongeren. Vaak stelt ze dezelfde vraag: ‘Wat als we er samen over zouden praten?’
Ze legt die vraag voor aan jongeren en ouders die vastzitten, zich alleen voelen, zich schamen of bang zijn en wat steun kunnen gebruiken.
‘Psychische moeilijkheden creëren vaak een tegenstrijdigheid’, schrijft Bal in haar nieuwe boek. ‘Tieners die zich slecht voelen, hebben liefde en verbondenheid nodig. Maar net dan vertonen ze gedrag dat die verbinding soms bemoeilijkt: ze zwijgen, verstoppen zich. Ouders weten soms niet wat te doen. Ook in mijn praktijk duurt het vaak even voor het gesprek op gang komt. Maar áls het lukt, zie ik mensen groeien. Er ontstaat weer een “samen”, van waaruit ouders en kinderen samen kunnen zoeken en dragen.’
Wat alvast niet helpt, schrijf je, is als ouder blijven focussen op wat misloopt: slechte punten, schermverslaving, ongezonde vriendschappen.
‘Klopt. Ik ben ervan overtuigd dat als je vertrekt vanuit je eigen sterktes, en die van je kind, je de moeilijkheden beter te lijf kunt gaan. Ik begrijp het wel: ouders zijn soms gefrustreerd omdat ze hun kind niet meer herkennen. Maar wie vertrekt vanuit dat negatieve gevoel, loopt vaak vast. Vraag je liever af: wat bindt ons nog? Wat vonden we ooit leuk om samen te doen? Hoe klein het ook is, gebruik dat als hefboom – zoals in de fysica – om de moeilijke dingen aan te pakken. Mijn boek is een verzameling van ideeën en uitspraken van ouders en jongeren, die tonen dat het vaak de kleine dingen zijn die weer toenadering brengen.’
Zoals?
‘Zeggen dat je kind er goed uitziet. Een briefje verstoppen in zijn of haar rugzak. Zijn of haar lievelingspasta maken. Jongeren zijn tegenwoordig erg zelfstandig, maar worden te vaak aan hun lot overgelaten. We leven in een maatschappij die zo focust op het individu en maar voortraast, dat ouders soms moeten leren om hun kind weer vast te pakken, rustig te luisteren en te zorgen voor elkaar. Ik herinner me dat ik als tiener, net gedumpt door mijn vriendje, verdrietig in de keuken stond. Mijn stiefvader zei: “Maar engeltje toch, zal ik een eitje bakken?” Dat was zo’n liefdevol gebaar. Mijn boek gaat dan wel over communicatie, maar eigenlijk pleit ik voor beter samenleven met elkaar. Het is niet de fout van de ouders óf de jongere als het misloopt, ook dat is iets van hen samen.’
Lees ook: ‘Hoe zeg je aan je vrienden dat je kind zich al een jaar opsluit in zijn kamer?’
Preventiecampagnes – over depressie, eetstoornissen – zeggen allemaal: praat erover. Toch weten ouders vaak niet hoe dat gesprek aan te gaan. Hoe begin je over een kwetsbaar onderwerp?
‘Ouders willen, vanuit liefde en bezorgdheid, vaak meteen naar het probleem, of een oplossing. Ze denken dat het een moeilijk, psychologisch gesprek moet zijn en zeggen dan dingen als: “Je zit zoveel op je kamer, wat scheelt er?” Maar een gesprek begint bij de ander zien. Iets opmerken uit hun leefwereld. Een meisje dat ik begeleidde droeg altijd een grote tas. Toen ik vroeg waarom, haalde ze een schrift vol gedichten boven. Natuurlijk gebeurde dat aarzelend en met stiltes, maar na wat heen en weer vragen liet ze mij een gedicht lezen waarop ik alleen kon zeggen: “Dat ontroert me enorm, heb je dit zelf geschreven?” Ik zag aan haar ogen dat ze me peilde en toen begonnen we te praten.’
Een tiener die zich slecht voelt, heeft liefde en verbondenheid nodig. Maar net dan vertonen ze gedrag dat die verbinding bemoeilijkt: ze zwijgen, verstoppen zich.
‘Ook als je kind niet meteen wil praten, voelt het zich wel gezien door een oprechte opmerking. Een volgende keer leidt het misschien tot een gesprek. Communicatie is meer dan woorden. Het is de ander blijven uitnodigen. Een manier zoeken om erkenning te geven voor de angst, de pijn, het verdriet van je kind. Dat geeft rust, troost en nieuwe energie.’
Lees ook: Eerste hulp bij liefdesverdriet: Gen Z vindt troost bij pa en ma
Ouders grijpen misschien pas naar je boek als het echt misloopt. Dan kan een gebaar als een eitje bakken geforceerd aanvoelen?
‘Misschien, maar het is nooit te laat. Doe het op jouw manier. Hoe zou je reageren als een vriend faalt voor een examen? Dan zeg je vast ook niet: “Nu mag je niet meer uitgaan!” Maar eerder: “Potverdomme, dat moet lastig zijn voor jou.” Het gaat om gezien worden, in elke relatie. Waardering voelen. Een sms op een belangrijke dag met “Ik denk aan je” opent een deur. Zulke dingen helpen om nadien beter te praten.’
Wachten ouders soms te lang, tot er een probleem is, om echt contact te maken?
‘Ik denk vooral dat ouders er in de tienerjaren te snel van uitgaan dat hun kind het zelf al wel kan. Terwijl ze hun zoon of dochter wel mogen loslaten en autonomie geven, maar ook altijd die veilige haven moeten blijven. In de puberteit verandert er zoveel voor jongeren. Alles is nieuw en de rijping van hun hersenen is pas voltooid rond hun vierentwintigste. Denk maar aan hoe overweldigend het leven soms was toen je zelf zestien was.’
‘Ouders zeggen soms: “Je kunt altijd bij mij terecht”, maar verwachten dan dat het kind zelf komt. Zo werkt het meestal niet. Benoem concreet wat je opmerkt. Toon oprechte interesse, vooral ook in conflictloze periodes. Straal rust en authenticiteit uit. Als een kind voelt dat je niet oordeelt of je opjaagt, stelt het zich sneller open. Dat vind ik zelf het mooiste aan moeder zijn van een intussen twintigjarige zoon: alle kansen die je krijgt om hem te steunen, én om zelf te blijven groeien.’
‘Wat als we er samen over praten?’ 24,5 euro, uitgeven bij Pelckmans.
Lees ook: 8 experts over leven met pubers: ‘Tieners hebben heel veel bordjes draaiende te houden’
