Politicus Hilde Sabbe: ‘Als oudere vrouw is het onthullen van je leeftijd zoals uittrekken van je kogelvrije vest: niets beschermt je nog tegen de denigrerende stereotypen’

‘De grote uitdaging voor westerse vrouwen is niet zozeer gelukkig of vervuld worden, wel tijdloos blijven’, schrijft Hilde Sabbe, parlementslid van one.brussels-SP.A. Ze is een van de 110 stemmen die we op de 110ste Internationale Vrouwendag aan het woord laten.

Nog niet zo lang geleden was het weer zover. ‘Mag ik dan nog even je leeftijd?’, vroeg de journalist die me had geïnterviewd bij wijze van afscheid. Ik aarzelde even. Jezelf een geboortedatum op kleven heeft, dat weet ik uit ervaring, hetzelfde effect als een vervaldatum drukken op een potje yoghurt: hoewel nog perfect voor consumptie, belandt het toch op de vuilnishoop. Het verandert de kijk die mensen op je hebben.

Zolang leeftijd niet zwart op wit staat, kan je improviseren. Een vlotte coupe, de juiste foundation, goede kleren: alles om de illusie van jeugdigheid in stand te houden. Dé grote uitdaging voor westerse vrouwen is immers niet zozeer gelukkig of vervuld worden, maar wel tijdloos blijven, ‘forever fortysomething’, met frisse wangen, heldere oogopslag, volle haardos. Daarom geven we fortuinen uit aan crèmes die ons dat beloven, gaan we aan de slag met fillers en botox, sporten of diëten we ons te pletter.

Denkt u dat ik overdrijf? Denk maar eens aan de bekende mannen, van wijlen Philip Cracco tot Herman Brusselmans, die met grote overtuiging beweren dat ze zich onmogelijk kunnen voorstellen om ooit de liefde te bedrijven met een vrouw van hun leeftijd, dat wil zeggen vijftig of zestig. Vervang dat leeftijdscriterium nu eens door iets anders: iemand van Aziatische afkomst, iemand die scheel kijkt… We zouden dat – terecht – als discriminatie beschouwen en dat is het ook: leeftijdsdiscriminatie.

Vrouwen doen er alles aan om de illusie van eeuwige jeugd in stand te houden

Die treft vooral vrouwen. Als ouder wordende vrouw kunnen we kiezen tussen grofweg twee rolmodellen. Aan de ene kant is er Madonna als voorbeeld van de eeuwige jeugd ten koste van alles, en aan de andere kant is er Simone Signoret die het verval niet alleen accepteerde, maar zelfs uitvergrootte. Voor mannen zijn de gevolgen van de zwaartekracht veel minder verwoestend. Het verleent hen hoogstens wat extra gravitas.

Bijgevolg doen wij, vrouwen, alles om de illusie van eeuwige jeugd in stand te houden. En dan staat het onthullen van je geboortedatum gelijk met het uittrekken van je kogelvrije vest: niets beschermt je nog tegen de salvo’s flauwe grappen, gemene opmerkingen of denigrerende stereotypen over oude(re) vrouwen.

Een keer er cijfers aan te pas komen, word je ingelijfd in het gild van de onzichtbaren, de onaanraakbaren, zij zonder naam. Huwelijksbureaus schrijven je niet meer in (om je de afwijzing door de heren te besparen), een nieuwe job mag je vergeten, in de media moet je vechten voor een plaatsje.

Maar gelukkig zijn er ook tekenen van vooruitgang. Zoals toen ik als 63- jarige gevraagd werd om op de lijst van een nieuwe politieke beweging te gaan staan. ‘Vernieuwing heeft niks met leeftijd te maken, wel met een andere invalshoek’, klonk het daar. Toppers als Erica Vlieghe durven al eens op televisie komen zonder de obligate laag dikke camouflage.

Misschien moeten we ook eens durven over de grenzen kijken: het is tenslotte niet voor niets Internationale Vrouwendag. Het afgelopen jaar heb ik me vrij intensief bezig gehouden met de kwestie van de dekolonisatie van onze samenleving. Daardoor raakte ik in gesprek met jonge maar ook oudere mannen en vrouwen uit de Afrikaanse diaspora.

Nu ben ik 64 en ik eis het recht op om aan geen enkel beeld te moeten beantwoorden

Dat jonge zwarte vrouwen het niet makkelijk hebben in onze maatschappij, en vaak geconfronteerd worden met vooroordelen, clichés, regelrechte discriminatie en racisme, hield een jonge man mij voor. ‘Maar oudere vrouwen kunnen in niet-westerse culturen rekenen op behoorlijk wat respect en ontzag. Jongeren luisteren naar hen, zijn zelfs jaloers op hun ervaring en inzichten. Daarom is er ook geen noodzaak voor oudere vrouwen om zich jonger voor te doen dan ze zijn. Dat wil niet zeggen dat ze niet koket zijn en zich niet verzorgen. Maar de nadruk op schoonheidsidealen voor vrouwen in de westerse cultuur blijkt een link te vertonen met leeftijdsdiscriminatie en de manier waarop oudere vrouwen gepercipieerd worden door jongeren. Binnen hun gemeenschappen, hier in de diaspora , of elders in het moederland, worden oudere vrouwen ook zo wel gehoord. Ze zijn een centrale kracht in de samenleving.’

Kijk, dat lijkt mij nu wel wat. Stoelen zouden voor mij worden aangeschoven en aanstormend jong talent zou zich reppen om een kop koffie voor mij te halen, zo stel ik het me – toegegeven, wat karikaturaal – voor.

Maar goed, zover zijn we hier dus nog niet. Feminisme heeft veel verschillende gezichten en invullingen, in verschillende culturen en op verschillende continenten, en er zullen nog veel Internationale Vrouwendagen nodig zijn. Maar ik ga vanaf nu alvast niet langer om de hete brij heen draaien: ik ben 64 en ik kom er voor uit.

‘Ben jij al vijftig?’ Met deze vraag maakte een bevriend sportjournalist mij destijds, toen ik op reportage was in een andere tijdszone, wakker. Charmant als altijd probeerde hij zijn ontzetting uit te leggen als verbazing: ‘je zou het niet zeggen’. Met andere woorden: ik voldeed niet aan het beeld dat hij in gedachten had voor een vrouw van vijftig.

Nu ben ik dus 64, en ik eis het recht op om aan geen enkel beeld te moeten beantwoorden. Sterker nog: wie mij omwille van die cijfers wil bespotten of onderschatten, doet dat op eigen risico. Ik heb nog al mijn hersencellen, en binnenkort krijg ik ook nieuwe tanden. U bent gewaarschuwd.