Payoke-directeur Klaus Vanhoutte: ‘Zullen we ooit in staat zijn om de vrouw seksuele vrijheid te gunnen?’

De directeur van het vrouwenopvangcentrum Payoke, Klaus Vanhoutte, is op deze 110e Vrouwendag een van de 110 stemmen die antwoorden op de vraag waarom een dag als deze nog nodig is. ‘We moeten stilstaan bij de manier waarop vrouwelijkheid en vrouwelijke seksualiteit geuit mag worden zonder oordeel over te vellen.’

Als Internationale Vrouwendag staat voor de strijd voor gelijke rechten voor vrouwen, dan is die dag helaas nog broodnodig. We moeten oog durven hebben voor onze eigen blinde vlekken. Laat me even de vinger op de wonde leggen.

Wanneer sekswerk ter sprake komt, zijn de meningen vandaag nog steeds verdeeld, en dan druk ik me zacht uit. Dit beroep lijkt het volledige spanningsveld met betrekking tot de positie van de vrouw in onze samenleving in zich te dragen. Het is nog steeds het thema bij uitstek om de onderdrukking van de vrouw (door de man) te illustreren, maar terzelfder tijd hanteert men sekswerk net zo goed als hét voorbeeld van de vrijgevochten vrouw. Het probleem is natuurlijk – zoals steeds bij dergelijke verhitte discussies – dat beide kanten gelijk hebben. Maar, zoals ook steeds het geval, halen de protagonisten in dit debat alleen die stukken uit een complexe realiteit die hun standpunt onderschrijven. Het thema bij uitstek dat de laatste 15 jaar telkens opnieuw gebruikt en vaak misbruikt wordt wanneer het vrouwenrechten betreft, is mensenhandel en dan in het bijzonder seksuele uitbuiting.

Zullen we ooit in staat zijn om de vrouw seksuele vrijheid te gunnen?

De cijfers variëren van land tot land, maar zestig tot zeventig procent van alle slachtoffers van mensenhandel in Europa zijn vrouwen en meisjes, waarvan het leeuwendeel wel degelijk in de gedwongen prostitutie terecht komt. Dit betekent, en daar moeten we eerlijk in zijn, dat heel veel sekswerkers in Europa hun werk niet uit vrije wil doen. Toch zijn ze heus niet allemaal ontvoerd. De meesten wisten bij aanvang dat zij als sekswerker aan de slag zouden gaan. Dat ze tien tot vijftien klanten per dag zouden moeten afwerken en amper tien tot vijftien procent van hun inkomsten zouden zien en de dwang en het geweld van mensenhandelaars en klanten over zich heen zouden moeten laten gaan, wisten ze uiteraard niet. In hoeverre dit voor die vrouwen een echt ‘vrije keuze’ was, is natuurlijk ook maar zeer de vraag. Toch weigert negentig procent van deze Europese slachtoffers om in de bestaande hulpverleningsstructuren te stappen. Zij verkiezen om als sekswerker aan de slag te blijven, zij het dan wel volkomen onafhankelijk van dwang en uitbuiting.

Een misverstand dat ik graag de wereld uit wil helpen is dat alle sekswerk mensenhandel betekent en alle sekswerk onder dwang gebeurt. Dat wordt vandaag echter heel vaak gedacht. Waarom? Omdat de idee leeft dat geen zinnige vrouw het in haar hoofd zou halen om dit werk vrijwillig te doen. Meer zelfs: sekswerkers die dat beweren, hebben gewoon een psychisch probleem, zijn te dom om de dwang in te zien en moeten desnoods onder dwang uit het sekswerk begeleid worden. In het kort: de enige reden waarom een vrouw zich publiekelijk zou uiten als een bewust seksueel wezen is omdat ze er door de man toe gedwongen wordt.

Niemand, maar dan ook niemand, neemt een gelijkaardig standpunt in wanneer de sekswerker een man is. Zou het kunnen dat we niet zozeer een probleem hebben met sekswerk als dusdanig, maar veeleer met vrouwen in sekswerk, of in bredere zin, met de vrouwelijke seksualiteit? Indien dat het geval is (en naar mijn gevoel is dat zo), dan zijn we toch in een heel opmerkelijke situatie terecht gekomen. We schreeuwen terecht om het hardst voor de gelijke berechtiging van vrouwen in elke beroepsgroep. De vrouw is baas over haar eigen lijf en uiterlijk, maar sekswerk, neen, dat is voor sommigen een brug te ver. Het feit dat de vrouw ook een seksueel wezen is mag blijkbaar, ook bij ons, nog te vaak enkel in behoorlijk gesloten kring en aan de hand van historisch cultureel geijkte morele criteria geuit worden.

De vrouw is baas over haar eigen lijf en uiterlijk, maar sekswerk, neen, dat is voor sommigen een brug te ver

Niet akkoord? Even een kleine test. Hoe zal een zeventienjarige jongen die erom bekend staat al veel sekspartners te hebben gehad in zijn vriendenkring en daarbuiten genoemd worden? En welke woorden worden vaker gebruikt als het gaat om een zeventienjarig meisje voor dezelfde reden enige bekendheid heeft verworven? Wie zal aan populariteit winnen en wie zal aan populariteit inboeten en wat zegt dit over de gelijkheid tussen man en vrouw al vanop jonge leeftijd? En misschien nog interessanter: wie heeft jongeren geleerd om zo te denken? Als we willen nadenken over de rechten van de vrouw, dan moeten we stilstaan bij de manier waarop vrouwelijkheid en vrouwelijke seksualiteit geuit mag worden zonder dat de openbare mening daar een oordeel over velt.

Om te weten hoe het daarmee gesteld is, moeten we echt niet naar bepaalde wijken in de Vlaamse grootsteden. We moeten enkel de hand in eigen boezem steken. Blijf maar eens stilstaan bij de vlotheid waarmee we het professionalisme en de competenties van een vrouw gaan afwegen op basis van haar uiterlijk. Een naar onze zeer arbitraire mening te korte rok of te diepe decolleté – zijn voldoende om haar professionele kennis en ervaring te ondermijnen.

Als men een persoonlijk moreel standpunt inneemt tegenover een bepaald uiterlijk of beroep, blijft het maar zeer de vraag in hoeverre men dan opkomt voor de rechten van iemand. Het één sluit het ander uiteraard niet uit, maar het betekent niet dat zij per definitie synoniem staan voor elkaar. Eén van de belangrijkste stappen in het proces van ‘echte’ gelijkheid is een samenleving die de vrouwelijke seksualiteit moreel kan objectiveren in dezelfde mate als ze dat kan voor de mannelijke seksualiteit. Zullen we ooit in staat zijn om de vrouw die vrijheid te gunnen?