Oxfam-directeur Eva Smets: ‘Meer onbetaalde zorgtaken dragen bij tot een slechte geestelijke gezondheid van vrouwen’

Eva Smets, directeur van Oxfam België, is op deze 110e Vrouwendag een van de 110 stemmen die antwoorden op de vraag waarom een dag als deze nog nodig is. ‘De pandemie toont aan hoe belangrijk overheidsinvesteringen in gezondheidszorg en sociale bescherming zijn.’

Laten we maar meteen met de deur in huis vallen. In deze crisis is alweer maar eens gebleken dat vooral vrouwen in de vuurlinie staan, dat zij de wereld draaiende houden en dat ze bovendien de rekening van de sanitaire crisis betalen.

Vrouwen zijn ten eerste oververtegenwoordigd in de sectoren die het zwaarst door de pandemie zijn getroffen: zij maken 70 procent uit van de wereldwijde beroepsbevolking in de gezondheids- en sociale zorg. Denk maar aan banen als kinderverzorgsters, huishoudelijk personeel en zorgassistenten – die vaak zeer slecht betaald worden, weinig voordelen bieden, onregelmatige werktijden hebben en een hoger risico lopen om covid-19 op te lopen.

Meer onbetaalde zorgtaken dragen bij tot een slechte geestelijke gezondheid van vrouwen

Ten tweede verliezen ze veel sneller hun (onzekere) baan dan mannen. Alleen al in de eerste maand van de pandemie verloren de 740 miljoen vrouwen werkzaam in de informele sector in lage- en middeninkomslanden 60 procent van hun inkomen. Zij hebben geen toegang tot sociale bescherming zoals werkloosheidsuitkeringen.

In Mexico bijvoorbeeld viel 21 procent van de vrouwen die in de informele sector werken, zonder job, tegenover 15 procent van de mannen. De economische gevolgen van de pandemie leiden er zo toe dat vrouwen uit het arbeidsproces verdwijnen en dat decennia van vooruitgang op het gebied van hun arbeidsparticipatie teniet worden gedaan.

In India en de VS zijn de banen van vrouwen 1,8 keer kwetsbaarder als gevolg van deze crisis dan die van mannen. In het Midden-Oosten en Noord-Afrika gaat 40 procent van het totale verwachte banenverlies als gevolg van de pandemie naar vrouwen, ook al bedraagt de arbeidsparticipatie van vrouwen slechts 20 procent. In het VK liepen tijdens de eerste lockdown moeders 1,5 keer meer kans om hun baan te verliezen of op te zeggen dan vaders. In Turkije namen vrouwen als gevolg van de pandemie vaker onbetaald verlof op (15,7 procent) dan mannen (11,2 procent), met directe gevolgen voor het economische inkomen van vrouwen en hun status in het gezin.

Niet alleen geslacht, maar ook ras of etnische achtergrond bepaalt de impact van de crisis op het individu

Niet alleen geslacht, maar ook ras of etnische achtergrond bepaalt de impact van de crisis op het individu. In de VS verloor bijna 19 procent van de zwarte vrouwen hun baan tussen februari en april 2020, en banen zijn sneller teruggekeerd bij blanke werknemers dan bij zwarte werknemers. Deze onevenredige en verwoestende impact op zwarte huishoudens is te wijten aan het feit dat zwarte vrouwen in nog hogere mate, van oudsher lijden onder hogere werkloosheidscijfers, lagere lonen en inkomens, en veel minder spaargeld om op terug te vallen, evenals aanzienlijk hogere armoedecijfers dan hun blanke tegenhangers. Vooral vrouwen uit etnische groepen die reeds op verschillende fronten worden gediscrimineerd, worden dus extra zwaar getroffen

De coronacrisis heeft bovendien wereldwijd een piek veroorzaakt in de zorgtaken. Vrouwen, die voor de pandemie al 3/4^e van deze taken op zich namen, vangen ook deze piek op. Ze zorgen voor zieke familieleden, homeschoolen de kinderen en nemen extra huishoudelijke taken op. Vraag het maar aan een vrouw, dit is geen verrassing.

Meer onbetaalde zorgtaken en de daaruit voortvloeiende genderspecifieke blootstelling aan stressfactoren op het werk en in het huishouden dragen daarbovenop bij tot een slechte geestelijke gezondheid van vrouwen, waaronder depressie en blootstelling aan het risico van huishoudelijk of seksueel geweld.

Regeringen kunnen niet blijven rekenen op de veerkracht en het uithoudingsvermogen van vrouwen om het kapitalistische systeem (onbetaald) te blijven stutten

Vrouwen en meisjes worden tijdens de pandemie ook zwaar getroffen door de verminderde toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten, waardoor het risico van ongewenste zwangerschappen, seksueel overdraagbare infecties en complicaties tijdens de zwangerschap toeneemt.

De lijst is lang en bedroevend. Regeringen kunnen niet blijven rekenen op de veerkracht en het uithoudingsvermogen van vrouwen om het kapitalistische systeem (onbetaald) te blijven stutten. Als we willen inzetten op gendergelijkheid dan moet vooral de wereldwijde ongelijkheid aangepakt worden. Het zal essentieel zijn om investeringen te prioriseren in een economie op mensenmaat die duurzame jobs garandeert. Zo kan gratis universele sociale bescherming ervoor zorgen dat er meer mensen recht hebben op ouderschapsverlof, kinderbijslag, ziekte, invaliditeits-, en werkloosheidsuitkeringen.

Regeringen moeten het oude recept van meedogenloze en onhoudbare bezuinigingen op sociale voorzieningen verwerpen en ervoor zorgen dat je geslacht niet bepalend is voor je gezondheid of onderwijs. In plaats daarvan moeten zij investeren in onderwijs en andere openbare diensten. Universele openbare diensten zijn het fundament van vrije en eerlijke samenlevingen en hebben een ongeëvenaard vermogen om ongelijkheid te verminderen. Zij dichten de kloof tussen rijk en arm, maar helpen ook de kloof tussen vrouwen en mannen te dichten, met name bij de herverdeling van de verantwoordelijkheden van onbetaalde zorg.

Op een dag als vandaag moeten we de vrouwelijke leiders, bewegingen, vrouwenrechtenorganisaties en het geweldige werk dat zij hebben gedaan en nog steeds doen, kracht bijzetten.

Om onze gezondheidsstelsels, en de vrouwen die ze doorgaans bemannen, te versterken zijn eerlijke belastingen de sleutel. Zelfs het IMF vraagt dit. Regeringen moeten actie ondernemen en een fiscaal beleid voeren dat rechtvaardigheid en solidariteit bevordert. Investeringen in de zorg,- en gezondheidssector zouden bovendien miljoenen nieuwe banen kunnen creëren.

Het is daarom dat we op een dag als vandaag de vrouwelijke leiders, bewegingen, vrouwenrechtenorganisaties en het geweldige werk dat zij hebben gedaan en nog steeds doen, kracht moeten bijzetten. Het zijn al deze vrouwen die niet bang geweest om grenzen te verleggen. De pandemie toont aan hoe belangrijk overheidsinvesteringen in gezondheidszorg en sociale bescherming zijn, opdat geen enkele vrouw door de mazen van het net valt.