Naast lifestylejournalist is Nathalie Le Blanc ook een enthousiaste boekenwurm. De frappante feiten die ze al lezend opmerkt, deelt ze in haar wekelijkse column. Deze week: A beginner’s Guide to Japan, Observations and Provocations van Pico Iyer.
Soms is dit een ietwat frustrerende column om te schrijven. Begrijp me niet verkeerd, ik ben oprecht dankbaar voor het privilege dit te mogen doen, maar er zijn momenten dat het zuchten en kreunen is. Als je een boek als basis kiest, gebeurt het weleens dat je een of twee ideeën moet filteren uit driehonderd pagina’s. Moeilijk, omdat je op driehonderd pagina’s nu eenmaal meer kunt vertellen dan op eentje, en sommige dingen doodgewoon veel uitleg vragen. Soms zitten er te veel boeiende elementen in een boek, en is het een kwestie van l’embarras du choix. Soms ben ik al een heel eind in een boek als ik besef dat er geen column in zit.
Maar af en toe zijn de columngoden me goed gezind, en lees ik al op de vierde pagina wat ik nodig heb. Dat was zo bij A Beginner’s Guide to Japan van Pico Iyer. Zoals iedereen die de laatste zes maanden in mijn buurt kwam weet – omdat ik er niet over kon zwijgen – reis ik voor het eerst in mijn leven naar Japan. Mijn verlangen naar een 360 gradenreiservaring doet me boeken verzamelen over mijn bestemming om ter plekke te lezen. Maar sommige zijn zo verleidelijk dat ik er vooraf al in duik. Zoals dat van Pico Iyer.
Iyer is een Brits journalist en auteur die al meer dan dertig jaar deeltijds in Japan woont en in korte, minimalistische stukjes een portret schetst van het land en zijn medebewoners. Van de populariteit van baseball tot love hotels en van tempeltuinen tot shoppingcentra: hij probeert de complexiteit van de Japanse cultuur te vatten zonder in de alomtegenwoordige ‘rare jongens, die Japanners’-val te trappen.
Hoe ouder ik word en hoe meer ik weet, hoe onnozeler zekerheid me lijkt.
Hij schreef het boek voor beginners, maar beschouwt zichzelf na al die tijd ook nog als een nieuweling. Op pagina vier lees ik: ‘Leven in Japan heeft me geleerd om vaker “ik vraag me af” te zeggen, dan “ik denk”.’ Een zin die meteen mijn hele brein deed oplichten. Ik ben namelijk voor zestig procent opgetrokken uit nieuwsgierigheid, maar heb vaak last van te veel zekerheid. Als ik hier en daar iets heb gelezen of een paar mensen heb geïnterviewd, denk ik dat ik ook echt iets weet over een onderwerp. Dat is uiteraard niet zo, maar dat heeft me te vaak niet tegengehouden om zelfverzekerd mijn kennis met de wereld te delen.
Gelukkig bestaat er zoiets als voortschrijdend inzicht. Hoe ouder ik word en hoe meer ik weet, hoe onnozeler zekerheid me lijkt. Mensen zijn boeiend maar vreemd, de wereld zit niet in elkaar zoals ik denk en er zijn honderden, soms tegenstrijdige manieren om naar elk aspect van ons bestaan te kijken. De tegenstelling van een grote waarheid is ook waar, leert Iyer in de tempels van Kyoto.
Zijn boek reikt meteen kansen aan om dit te testen. Iyers ouders zijn van Indische afkomst, hij werd geboren in Oxford, maar verhuisde als kind naar Californië. Als vrucht van veel culturen, boeit de – schijnbare – tegenstelling tussen individualisme en collectivisme hem, en Japan roept op dat vlak veel vragen op. De smaken en passies van zijn Japanse buren zijn even divers en onvoorspelbaar als die van u en mij, maar omdat de Japanse cultuur de nadruk legt op uniformiteit en regels, lopen bezoekers het gevaar te concluderen dat ze minder individueel zijn. Dat is niet zo, weet Iyer.
‘Een zenleraar vertelde zijn leerlingen: “Omdat jullie allemaal hetzelfde gewaad aanhebben, kan ik jullie individueel zien.”’
Als iemand die met plezier jaren een schooluniform droeg omdat het zo makkelijk was, maar tegelijk zo individualistisch is dat ze zelfs haar herbruikbare winkeltassen cureert, is dat een fascinerend idee dat ik meeneem op mijn reis.
Bij deze, mijnheer Iyer, een welgemeende arigato gozaimasu. Ik vraag me bij deze af of ‘ik vraag me af’ mijn nieuwe levensmotto kan worden.
A beginner’s Guide to Japan, Observations and Provocations, Pico Iyer, Bloombury.
