Is seks een barometer voor je relatie?

Als je liever netflixt dan tussen de lakens kruipt met je partner, schort er dan iets? Want hoewel relaties om veel meer gaan dan om seks, lijkt frequentie toch vaak een graad­meter voor de band tussen partners. Maar is dat wel zo? ‘Dat mannen altijd zin hebben, is een mythe.’

Lees ook: Podcast: is ‘sex fasting’ goed voor je relatie?

‘Mag ik je even een ongemakkelijke vraag stellen?’ Mijn vriendin Laura* kijkt me afwachtend aan. ‘Hoe vaak zijn jij en je partner intiem?’ Mijn wangen kleuren rood en ik probeer de vraag meteen af te wimpelen: ‘Waarom vraag je dat?’ Ze zucht diep. ‘Met Idris gaat alles goed, we bouwen een huis, willen graag trouwen. Maar seks? Al maanden bijna niets meer. Als ik er met hem over wil praten, zegt hij dat hij te moe is of dat hij gewoon geen zin heeft. Ik begin aan hem en aan mezelf te twijfelen: houdt hij nog van mij? Ben ik nog wel aantrekkelijk genoeg? Het voelt alsof alles uit elkaar valt. Wat moet ik doen?’

Natuurlijk wil ik mijn vriendin steunen. Maar voor ik iets zeg, ga ik het internet op. Daar stuit ik al snel op verhalen die verdacht veel op dat van Laura lijken, gevolgd door een stortvloed aan tegenstrijdige adviezen. ‘Drie keer per week seks is het minimum’, zegt de ene bron. ‘Drie keer per maand is prima’, beweert een ander artikel. ‘Minder dan één keer per week? Dan loopt je relatie gevaar’, waarschuwt een derde. En dan is er nog sex fasting, de trend die zegt dat een tijdelijk seksloos leven het beste is voor je relatie. Ik sluit de tabbladen, verwarder dan voorheen, met één vraag die in mijn hoofd blijft rondspoken: zegt seks überhaupt iets over je relatie?

Moderne seks

Laura’s onzekerheid over haar seksleven is geen uitzondering in een cultuur waarin seks wordt beschouwd als de emotionele spiegel van je relatie. Maar die opvatting is relatief jong. Zoals filosoof Michel Foucault in Geschiedenis van de seksualiteit uitlegt, stond seks tot de late achttiende eeuw ver af van de romantische idealen die we nu als vanzelfsprekend beschouwen. Het huwelijk was toen vooral een sociaal en economisch contract, geen liefdesrelatie. Seks was een middel om de familielijn veilig te stellen. Onvruchtbaarheid in de premoderne tijd was dan ook een ernstige bedreiging voor je huwelijk en sociale status. Het krijgen van een erfgenaam was cruciaal. Denk maar aan de bijna komische scènes uit de Netflix-serie Bridgerton, waarin koningin Charlotte haar kinderen met een haast paniekerige urgentie aanspoort om snel nageslacht te krijgen.

Deze visie veranderde radicaal in de negentiende eeuw, onder invloed van de verlichting en culturele verschuivingen. Het huwelijk, dat ooit een zakelijke transactie was, werd een strijdtoneel voor romantische liefde – iets waar Jane Austen in Pride & Prejudice meesterlijk op inspeelt. Seks was ineens meer dan een fysieke daad: het was een manier om je partner en jezelf écht te leren kennen. Deze verschuiving kende haar hoogtepunt in de seksuele revolutie van de twintigste eeuw, toen seks het symbool werd van vrijheid, zelfexpressie en individuele autonomie. Vandaag de dag is intimiteit allesbehalve een bijzaak. Het lijkt de ultieme graadmeter voor de gezondheid van je relatie. Verdwijnt de vonk, of dooft die gaandeweg uit, dan gaan bij velen de alarmbellen af.

Doodvonnis

Dat seks zo’n belangrijk aspect van je relatie is (of moet zijn), wordt enorm versterkt door sociale en traditionele media. Van artikels die je voorschrijven hoeveel keer per week je moet vrijen tot studies die claimen dat seks je kans op kanker en depressie aanzienlijk verlaagt: het lijkt wel alsof minder seks een doodvonnis voor jou en je relatie is.

Die flitsende koppen en claims over seks? Neem ze vooral met een flinke korrel zout, zegt seksuoloog Sam Geuens, docent aan hogeschool PXL. ‘Het is zeker waar dat seksueel actief blijven tot op latere leeftijd je een aantal fysieke gezondheidsvoordelen geeft, maar de bewering dat seks je relatie redt is pure onzin. En wat die hoge frequentie betreft: de laatste grote Vlaamse studie over seksualiteit, de Sexpert-studie uit 2013, toont een ander beeld. We hebben gemiddeld één keer seks per anderhalve week. Dat wijkt flink af van het plaatje dat (sociale) media vaak schetsen.’

Hoe wij reageren op de vele seksclaims in de media, hangt sterk samen met onze mentale en relationele gezondheid. ‘Voor mensen die al worstelen met hun zelfbeeld, of dat nu individueel is of als koppel, kunnen die verwachtingen destructief zijn’, legt Geuens uit. ‘Seksualiteit is veel complexer dan wat de media ons willen doen geloven.’ Relatietherapeut Katrien Koolen, ook docent aan hogeschool PXL, is net zo kritisch: ‘Een getal op seks plakken? Dat is niet nuttig. Zulke onrealistische standaarden zorgen alleen maar voor extra druk, en we vergeten waar het echt om draait: de unieke dynamiek tussen jou en je partner.’

De leugen van het libido

We worden niet alleen overstelpt met tips over hoe vaak we zouden moeten vrijen, maar ook met allerlei vastgeroeste stereotypen. ‘Neem bijvoorbeeld de hardnekkige mythe dat mannen altijd zin zouden moeten hebben en dat er anders iets mis is’, zegt Koolen. Dat klopt niet, weet ook Laura. ‘Op TikTok zie ik voortdurend filmpjes waarin koppels zeggen dat een man seksueel onverzadigbaar moet zijn en een groot libido moet hebben’, vertelt ze. ‘Maar bij mijn partner is dat ­absoluut niet het geval. Zijn libido is bijna onbestaand. Het is de reden dat ik ben beginnen te piekeren.’

‘Ik ben sowieso geen fan van de term “libido”, die is misleidend’, zegt Geuens. ‘Het woord impliceert dat het iets vaststaands is. Maar verlangen is veel complexer dan simpelweg iets dat je elke dag op dezelfde manier ervaart. Het fluctueert – afhankelijk van je levenssituatie, hoe je seksuele signalen interpreteert en hoe je je voelt in je relatie.’

Wat vaak over het hoofd wordt gezien is de rol van je brein in verlangen. ‘Testosteron maakt je brein gevoeliger voor seksuele prikkels’, legt de seksuoloog uit. ‘Dat verklaart deels waarom mannen sneller seksuele signalen oppikken.’ Maar dat betekent niet dat mannen altijd staan te trappelen om seks. ‘Het idee dat mannen sneller opgewonden zijn dan vrouwen is zonder meer fout. De meeste vrouwen kunnen net zo snel opgewonden raken als mannen. Op fysiek vlak is er geen groot verschil: het draait gewoon om de juiste prikkels vinden.’

Goede communicatie

En die prikkels, of het nu gaat om fysieke of emotionele signalen, komen niet altijd vanzelf. Zodra er obstakels opduiken, wordt het een pak ingewikkelder. ‘Je seksleven staat nooit op zichzelf’, zegt Geuens. ‘Seksualiteit situeert zich in de overlap van drie domeinen: fysieke, mentale en so­­ciale gezondheid. Als die drie in balans zijn, wordt seks een stuk gemakkelijker.’ Wat als er dan ergens een kink in de kabel zit? ‘Ben je angstig, ziek of depressief? Heb je stress op het werk? Zit je in een rouwproces? Al die dingen ­kunnen je seksleven direct beïnvloeden. Seksualiteit is geen eiland, het ligt op het kruispunt van je hele leven. Zodra één element uit balans is, voel je dat meteen in je seks­leven.’

En zelfs wanneer alles op rolletjes loopt, kan je seksleven soms in de knoop raken. ‘Dat is volkomen normaal’, zegt Geuens. ‘Je wordt ouder, je leven verandert, en je seksualiteit volgt die veranderingen. Denk maar aan iemand die net met pensioen is en zijn identiteit moet heruitvinden. Of jonge ouders die tussen de luiers en slapeloze nachten even niet aan seks kunnen denken. Of aan koppels die al jaren samen zijn en ondertussen in een andere levensfase zitten.’

Koppels met verschillende verlangens zijn eerder regel dan uitzondering. ‘De kans dat jullie allebei op hetzelfde moment zin in seks hebben is klein’, zegt Sam Geuens. ‘Het gaat er vooral om hoe je hiermee omgaat. Net als bij veel andere uitdagingen in het leven, komt het neer op goede communicatie.’

De eerste stap: praat erover met je partner. ‘Vermijd verwijten en deel op een open manier wat er in je omgaat’, raadt Geuens aan. ‘Het feit dat je het bespreekbaar maakt, is al een enorme stap. Heb ook geduld: de valkuil is dat je verwacht dat alles na zo’n gesprek meteen is opgelost. Voor jou speelt het onderwerp misschien al een tijdje, maar voor je partner kan het de eerste keer zijn dat hij of zij hiermee geconfronteerd wordt. Geef elkaar de tijd om het te verwerken. Pas daarna kun je samen zoeken naar op­­lossingen.’

Kleine momenten

‘Seks hoeft niet dé maatstaf te zijn voor een gezonde relatie’, zegt relatie­therapeut Katrien Koolen. ‘Als je weinig of geen seks hebt, kan dat wijzen op een gebrek aan emotionele verbinding, maar het maakt je relatie niet zwakker. Als praten niet helpt, zijn er andere manieren om elkaar nabij te voelen: een aanraking, een kus, een omhelzing. Ook dit zijn vormen van intimiteit die waardevol zijn. Wat écht telt, is dat je trouw blijft aan jezelf en aan elkaar.’

Voor Laura, die zich verloren voelt in de stilte van haar relatie, is dit een opluchting. ‘Misschien heb ik me te veel laten wijsmaken dat er iets mis is met ons, alleen omdat we minder seks hebben,’ zegt ze, ‘maar uiteindelijk zijn het de kleine momenten die ertoe doen: de kleine gebaren, de gedeelde glimlachjes, de liefde die we in de dagelijkse momenten vinden. Die zijn er gelukkig in overvloed.’

*Laura is een schuilnaam.