Is een introvert asociaal? 4 mythes over introversie en extraversie onder de loep

Online circuleren heel wat persoonlijkheidstesten waarin je kunt achterhalen of je introvert of extravert bent. Leuk om in te vullen, maar wat betekent het nu precies om introvert of extravert te zijn? Wij legden enkele clichés en mythes hierover voor aan ervaringsdeskundige en auteur Ellen Jansegers en Evy Kuijpers, onderzoeker aan het departement arbeids- en organisatiepsychologie (VUB).

Naar aanleiding van dit artikel vul ik enkele online vragenlijsten over mijn persoonlijkheid in. De klassieke kleurenmethode van het DISC-model bracht me in het verleden weinig inzicht (eerder een identiteitscrisis, want ik bleek een eclectisch kleurboek te zijn), dus hopelijk zorgen deze testjes voor meer helderheid. Hoewel navelstaren best leuk kan zijn, is ook deze keer het resultaat niet rechtlijnig en raak ik verward. Volgens de ene test ben ik duidelijk een extravert, een andere stelt dat ik introvert ben en een derde categoriseert me als ambivert (tussen de twee types). Drie opties: ofwel ben ik inderdaad ambivert, ofwel heb ik de vragen niet goed begrepen, ofwel heb ik geen idee wie ik ben. Laat ons maar voor optie één gaan. Minder gênant.

Bij Ellen Jansegers, auteur van Zwijgen is goud, wijzen de online persoonlijkheidstesten wel in één richting: ze is een duidelijke introvert. ‘Ik vind het persoonlijk leuk om zulke testen in te vullen, want ze kunnen helpen om inzicht te krijgen. Maar jezelf erop blindstaren? Nee, dat zou ik niet aanraden. Zie het meer als een tool om na te denken en te praten over wie je bent. Uiteraard vervangt het geen langdurig onderzoek of therapiesessie.’

Wat de verwarrende quizzen, online lijstjes en sociale mediaposts over dit thema mij wel leerden, is dat de termen te pas en te onpas worden gebruikt. Dat is ook niet zo gek, want hoewel er al enorm veel en langdurig onderzoek is gedaan naar de twee persoonlijkheidstypes, weten we nog lang niet alles. Een rist aan prominente figuren, van Hippocrates tot Jung en Myers-Briggs, deelde de mensheid door de eeuwen heen op in introverte en extraverte persoonlijkheidstypes. Ook hedendaagse experts blijven gefascineerd en doen nieuw onderzoek naar wat de verschillende aspecten zijn van introversie en extraversie. De absolute waarheid over deze termen poneren zal ons dus niet lukken, wel helpen we graag enkele mythes en clichés de wereld uit.

MYTHE 1: Je bent ofwel introvert ofwel extravert

‘Op zoek gaan naar definities rond introversie, extraversie en ambiversie is niet simpel’, weet ook Ellen Jansegers. ‘Toen ik voor mijn boek Zwijgen is goud onderzoek deed, merkte ik al snel dat je ook in de psychologie verschillende opvattingen hebt.’ Wetenschappelijke studies stellen dat een introverte of extraverte persoonlijkheid aangeboren (nature) is, maar onderzoek toont ook aan dat je doorheen je leven kunt schuiven op het spectrum. Dat komt door de context waarin je opgroeit en wat je allemaal meemaakt en aanleert (nurture).

‘Zowat een derde tot de helft van alle mensen is volgens onderzoek in mindere of meerdere mate introvert, maar echt zwart-wit is dat niet. Je moet extraversie en introversie zien als een continuüm in plaats van twee afgebakende hokjes,’ zegt Jansegers. ‘Doorgaans bevindt ongeveer veertig procent van de bevolking zich in het midden van de curve. Dat noemen we ‘ambivert’: mensen die afhankelijk van de context introverte of extraverte trekken vertonen.’ Al is er onder experts ook discussie of ambiversie wel bestaat: zijn deze mensen niet gewoon sociale introverten of extraverten die zichzelf hebben aangeleerd in stilte te studeren?

Evy Kuijpers, postdoctoraal onderzoeker aan het departement arbeids- en organisatiepsychologie van de VUB, beaamt dat het opdelen van mensen in introverte of extraverte types niet zo simpel is. ‘In de wetenschap zien we extraverten en introverten eigenlijk niet als twee hard afgelijnde types mensen. Het gaat erom of mensen neigen naar een bepaalde kant van het continuüm. Zuiver extravert of introvert, dat komt haast niet voor.’

‘Iedereen heeft introverte en extraverte kenmerken in zich, maar de meeste mensen hebben een bepaalde voorkeur’, vertelt Jansegers. ‘Wanneer ik lezingen geef, zijn er achteraf vaak mensen die komen vertellen dat ze introverter zijn dan ze op voorhand dachten. Er zijn heel wat verdoken introverten.’

Conclusie: 100 % introvert of extravert zijn is niet mogelijk. Wel kun je op het continuüm meer neigen naar het ene of het andere.

MYTHE 2: Introverte mensen zijn stil en verlegen, extraverte mensen luidruchtig en mondig

‘Introverte mensen zijn niet noodzakelijk stille of verlegen mensen. Vaak wel, maar niet altijd. En stil zijn is niet de kern van introversie. Stilte zoeken en nodig hebben is dat wel,’ schrijft Ellen Jansegers in haar boek Zwijgen is goud.

Hoogsensitief, verlegen, kampend met sociale angst, stil, onzeker: het zijn allemaal zaken die samen kùnnen gaan met introversie, maar geen synoniemen zijn. Het is niet omdat je niets zegt, dat je niets te zeggen hebt of angst voelt om te spreken. Een introvert persoon is niet per definitie bang voor sociale situaties, maar heeft er gewoon minder behoefte aan. Introversie en verlegenheid gaan dus niet altijd hand in hand, maar zijn twee verschillende concepten die soms samenhangen. Kun je het nog volgen?

Als je weet dat ook acteurs, professoren of televisiepersoonlijkheden introvert kunnen zijn, wordt het al duidelijker dat deze persoonlijkheidscategorie niet altijd samenvalt met een timide persoonlijkheid. Op een podium, voor een volle aula of voor de camera kunnen introverte mensen heel uitbundig zijn, maar na een rode loperevenement of netwerkavond zullen ze zich graag terugtrekken in hun cocon om opnieuw rust te vinden.

Wat communiceren betreft, vertelt Ellen Jansegers dat ze soms wat meer tijd nodig heeft om haar verhaal te doen. ‘Wanneer ik thuiskom na een drukke dag, kom ik liever eerst tot rust dan meteen met m’n vriend over mijn dag te babbelen. Dat begrijpen mensen soms niet goed. Je praat er dus best over. In ons geval hebben we afgesproken dat mijn vriend mag ventileren aan het keukeneiland na het werk, terwijl ik kook. Ik zal niet meteen reageren op zijn verhaal, maar ik luister wel. Door de manuele handelingen van het koken, kan ik de prikkels van de dag verwerken. Wanneer de kinderen in bed gestopt zijn en we gezellig samen in de zetel zitten, ben ik aan de beurt. Tegen dan heb ik de indrukken van de dag achter me gelaten en vind ik het wel fijn om te praten. In een relatie maak je dus best je voorkeuren kenbaar, anders raak je gefrustreerd.’

Conclusie: Een spraakwaterval die geniet van groepsactiviteiten zal eerder extravert zijn. De introvert heeft minder behoefte aan het aanvoeren van een gesprek in groep, maar is ook niet altijd stil. Het cliché van de verlegen, stille introvert klopt niet altijd, maar hangt af van de context waarin mensen zich bevinden.

MYTHE 3: Introverte mensen zijn minder sociaal en liever alleen

Gelinkt aan het voorgaande cliché gaan mensen er vaak vanuit dat introverten liever alleen tijd doorbrengen dan met anderen. ‘Introverten zijn inderdaad graag alleen, maar zeker niet altijd’, verduidelijkt Ellen Jansegers. ‘Bovendien zijn ze ook niet het liefst alleen. Zoals alle mensen, hebben introverten sociaal contact nodig. Wel zullen ze kieskeuriger zijn met wie en hoe vaak ze afspreken. De batterijen worden opgeladen door tijd alleen door te brengen, maar sociaal contact kan zeker ook goed aanvoelen voor de introvert.’

De introvert verkiest doorgaans een diepgaand een-op-een-gesprek boven een groepsactiviteit. ‘Over koetjes en kalfjes praat ik sowieso niet graag. Soms voel ik instant een klik met nieuwe mensen. Het gesprek dat we dan hebben kan nog dagenlang nazinderen in m’n hoofd én me ook energie geven,’ vertelt Ellen Jansegers.

In een artikel voor Psychology Today schrijft klinisch psycholoog Susan Krauss Whitbourne dat introverte mensen goede gesprekspartners zijn. Je kunt erop vertrouwen dat ze je geheimen bewaren, ze luisteren in een gesprek meer dan dat ze zelf praten en blijven bij het onderwerp in plaats van af te wijken naar thema’s waar ze weinig over weten. Kortom: de sleutelelementen voor een goed, diepgravend gesprek.

‘Toch klopt het cliché wel dat het bij introverte mensen doorgaans wat langer duurt om nieuwe vrienden te maken’, vindt Jansegers. ‘Introverte mensen kijken eerder de kat uit de boom, terwijl extraverte mensen zich meteen smijten. Maar eens die beginfase voorbij is en de introvert zich volledig op zijn gemak voelt bij een nieuwe vriend, kan er een levenslange band ontstaan. Hoe langer je een introvert persoon kent, hoe meer die zich zal openstellen voor jou. Extraverten kunnen al vanaf het begin het achterste van hun tong laten zien, introverten wachten daar meestal wat langer mee.’

Zelfs feestjes kunnen voor een introvert leuk zijn, maar veel hangt af van z’n energieniveau voor het feest begint, wie er aanwezig is op dat feest en hoe de sfeer is. ‘Echt tot in de vroege uurtjes uitgaan, doe ik meestal niet. Wanneer het voor een introvert genoeg geweest is, zal die naar huis vertrekken of zich in een hoekje terugtrekken,’ aldus Jansegers. Een voordeel van introvert zijn is volgens Jansegers geen of weinig last hebben van FOMO (fear of missing out). ‘We voelen ons ook goed op ons eentje thuis. Missen we een feestje of gaan we al voor middernacht naar huis? Dan zijn we daar niet rouwig om.’

Zijn extraverten dan socialer dan introverten? Het is maar hoe je het bekijkt. In Zwijgen is Goud omschrijft Jansegers het als volgt: ‘Extraverten hebben weliswaar veel sociale relaties omdat ze hartelijk zijn in de omgang, of meer prikkels nodig hebben, maar eerder nog zijn ze hartelijk en houden er veel sociale relaties op na omdat ze dit aanvoelen als beloning.’ Dit heeft te maken met het effect van de neurotransmitter dopamine op introverten en extraverten. Beide types krijgen een goed gevoel van dopamine, ‘maar introverte mensen hebben minder dopamine nodig om zich goed te voelen, waardoor ze er sneller door overgestimuleerd raken.’ Ze voelen zich met andere woorden sneller ‘beloond’, waardoor ze minder snel actief op zoek gaan naar nieuwe of grotere beloningen. ‘Extraverte mensen voelen zich daarentegen eerder onderprikkeld. Daarom gaan extraverten op zoek naar extra prikkels.’

Net zoals introverten niet constant alleen willen zijn, hebben extraverten ook af en toe tijd nodig om tot rust te komen zonder mensen om hen heen. De wereld begrijpen doen ze door interacties met andere mensen, maar iedere dag werken of studeren én uitgaan is zelfs voor de extravert teveel van het goede. Bovendien kunnen extraverten, net zoals introverten, baat hebben bij een keertje diep nadenken in stilte.

Conclusie: Beide types zijn dus sociaal op hun eigen manier en genieten van het gezelschap van anderen, zij het in meer of mindere mate.

MYTHE 4: Geboren als introvert? Je gedraagt je best zo authentiek mogelijk

In lectuur over introversie lezen we dat de Westerse samenleving extraversie als ideaal ziet. Een van de bekendste stemmen over dit onderwerp is Susan Cain, auteur van Quiet: The Power of Introverts in a World That Can’t Stop Talking. Ellen Jansegers legt uit dat Cain vanuit een Amerikaanse bril schrijft. ‘Amerika is een super extraverte maatschappij, maar ook in Europa leeft dit beeld. Van jongs af aan leren we dat het belangrijk is om uit je schulp te kruipen, je vinger op te steken in de klas, zelfverzekerd een spreekbeurt te geven, je mening durven geven tijdens een vergadering op het werk. Doe je dit niet, dan word je niet gehoord. De stillere en meer observerende mensen leren dat ze zich extraverter moeten gedragen om erbij te horen en om normaal te kunnen functioneren in de samenleving.’

‘Sociale vaardigheden aanleren is uiteraard belangrijk, maar door te pushen op school of in werkcontext kun je ook het omgekeerde bereiken: introverte mensen keren soms volledig in zichzelf wanneer ze zich onder druk gezet voelen. Het kan gaan wegen op hun zelfvertrouwen. Op termijn leren ze aan dat ze zich extraverter moeten voordoen dan ze zijn om geapprecieerd te worden.’

Jansegers stelt voor om ook de sterktes van de introvert wat beter te leren kennen. ‘Het zou fijn zijn om er rekening mee te houden dat sommige mensen nu eenmaal wat meer tijd nodig hebben om een antwoord te formuleren. Op school kan het volgens mij goed zijn om die tijd te gunnen, in plaats van enkel de kinderen die hun vinger opsteken aan het woord te laten of de kinderen die hun vinger niet opsteken te dwingen om meteen te antwoorden. Dat doen leerkrachten met de beste bedoelingen, want ze willen iedereen de kans geven om te antwoorden, maar als je plots aangeduid wordt als introvert is dat heel stresserend.’

‘Hetzelfde voor volwassenen: tijdens een vergadering of brainstorm kan het moeilijk zijn voor de introvert om onmiddellijk ideeën te uiten. Maar geef je hen op een later moment de kans om iets te delen, dan zullen ze vaak met hele interessante ideeën afkomen. Een introvert kan zich meestal goed en langdurig focussen, in stilte. Een oplossing kan zijn om ruim op voorhand een duidelijke agenda te delen of mensen uit te nodigen om later op de dag via mail nog ideeën in te sturen.’

‘Outside your comfort zone is where the magic happens’?

Evy Kuijpers schreef als postdoctoraal onderzoeker aan de VUB mee aan de paper Do You Feel Better When You Behave More Extraverted Than You Are?, waarin werd nagegaan of je extraverter gedragen goed kan zijn voor je geluksniveau. ‘Over het algemeen tonen studies aan dat extraverte mensen gelukkiger zijn. Daarnaast heb je ook studies die aantonen dat trouw blijven aan jezelf belangrijk is voor je geluk. Onze studie wilde dus nagaan of mensen zich wel of niet gelukkiger voelen wanneer ze zich vaker extravert gedragen. In theorie zou je verwachten dat afwijkend gedrag vermoeiend is en uiteindelijk ook negatieve gevolgen heeft voor je welzijn.’

Voor de studie vroegen Kuijpers en haar collega’s aan hun proefpersonen om een maand lang via een app verschillende keren per dag in te vullen hoe ze zich voelden en de mate waarin ze zich extravert of introvert gedroegen. Het resultaat was verrassend: hoe extraverter de proefpersonen zich gedroegen, hoe gelukkiger ze zich voelden, ook al was hun typische gedrag eerder introvert. ‘Dat hadden we niet helemaal verwacht. Dat je je beter voelt als je je sporadisch extraverter gedraagt konden we wel vermoeden, maar onze studie toonde ook dat mensen zich beter voelen wanneer ze zich herhaaldelijk extraverter gedragen over de tijd heen. Ons onderzoek liet namelijk zien dat in de weken waarin iemand zich extraverter gedraagt, hij ook meer positieve gevoelens ervaart gedurende diezelfde week. Dit wil dus zeggen dat de voordelen van jezelf extraverter gedragen opwegen tegen de potentiële negatieve effecten van “tegennatuurlijk gedrag”.’

‘De vraag blijft echter waarom we ons tegen onze natuur in gedragen. Je kunt je voorstellen dat de motivatie achter specifieke gedragingen effect heeft op hoe we ons voelen. Gedraag jij je extraverter omdat je bepaalde doelen wilt behalen, zoals netwerken om je carrière te stimuleren? Of voel jij je gedwongen door je omgeving om te voldoen aan bepaalde verwachtingen waar je wellicht niet volledig achter staat?’

Raad Kuijpers introverten dan aan om zich extraverter te gedragen? ‘Zo simpel is het niet’, stelt ze. ‘Ten eerste zijn individuele onderzoeken nooit de universele waarheid. Er zijn nog zoveel factoren die een rol kunnen spelen en er is meer onderzoek nodig om die te achterhalen.’

‘Mijn advies? Werk met kleine stapjes. Probeer je af en toe eens wat extraverter te gedragen en reflecteer hoe je je daarbij voelt. Ga niet pas op de rem staan wanneer je compleet uitgeput bent. Je trapt dan al snel in de val van de “extraversie-kater” proberen te genezen met snelle, niet-duurzame oplossingen, zoals powernaps of ontelbare kopjes koffie. Bepaal voor jezelf welke activiteiten je uitputtend of juist verkwikkend vindt, en pas je planning hierop aan. In onze studie, waarin we mensen een maand opvolgden, vonden we geen nadelen aan afwijkend gedrag, maar dat wil niet zeggen dat het voor niemand schadelijk kan zijn op langere termijn. Ik ben dus liever voorzichtig in mijn advies.’

Conclusie: Heel vaak wordt gezegd dat een mens zich gelukkiger voelt wanneer hij zich authentiek gedraagt. Daar schuilt zeker waarheid in, maar je moet het ook niet te letterlijk nemen. Onderzoek toont aan dat het kan lonen om je als introvert soms extravert te gedragen. Plaats jezelf zeker niet in een hokje, maar exploreer wat voor jou goed voelt.