Intuïtief eten: dieettrend of levensstijl?

Allemaal goed en wel, die International No Diet Day, maar ondertussen blijft dat slanke schoonheidsideaal ons wel achtervolgen. Aanhangers van intuïtief eten stellen echter dat zij de oplossing in handen hebben. Is het beste dieet een non-dieet?

Afvallen als voorbereiding op dat ene feest. Perfecte zandloperfiguren die je overal ziet opduiken. Goedbedoelde adviezen die je aanraden wat minder te eten. We kennen allemaal de druk van de dieetcultuur. De nooit aflatende zoektocht naar dé oplossing voor gewichtsverlies gaat ongestoord verder. Is die oplossing intuïtief eten of is ook dat maar een modedieet?

Intuïtief, of mindful eten ontstond in 1970. Diëtiste Evelyn Tribole en voedingstherapeut Elyse Resch ontwikkelden het idee en schreven het boek Intuitive Eating: A Revolutionary Program That Works met een gedetailleerde uitleg over het concept. Het werk vestigde de aandacht op de relatie tussen eten en ons lichaam. Luisteren naar je eigen lichaam en de boodschappen die het je geeft, ligt aan de basis. Je hoeft niet te eten op drie voorbepaalde tijdstippen, wel wanneer je honger krijgt. Je hoeft geen voedingsgroepen uit te sluiten, maar je moet wel nadenken over je relatie met eten en stoppen als je verzadigd bent. Zo ontwikkel je een bewuste manier van eten en dat kan een positief effect hebben op hoe je je voelt. Wie zijn lichaam goed leert aanvoelen, zal enkel eten wat zijn lichaam nodig heeft en dus gezonder leven.

Daar kan gewichtsverlies mee gepaard gaan, maar dat hoeft niet per se. Integendeel, je kan er zelfs door aankomen. Intuïtief eten is dus geen methode om af te vallen. Het is wél een succesvolle filosofie die je anders leert omgaan met eten en je doet stilstaan bij wat je in je lichaam stopt. Zij die overgestapt zijn op de methode, voelen zich bevrijd en schreeuwen dit van de daken.

‘Ik vind dit eigenlijk weer een van de vele modediëten’, vertelt professor Niewold

Gewicht bijkomen

De laatste jaren wint deze levensstijl steeds meer aan populariteit en gebruiken veel vrouwen het om af te vallen. Dat is behoorlijk tegenstrijdig, zeker als je de oorspronkelijke bedoeling van Tribole en Resch in acht neemt. Zij wilden lezers een gezonde relatie met eten aantonen en zo helpen een positief zelfbeeld te ontwikkelen, niet de zoveelste afvaltrend opdringen. Schuldgevoel over wat je in je mond steekt en het vervloekte jojo-effect zijn hier niet aan de orde.

Het internet staat vol met beweringen dat intuïtief eten je helpt met afvallen. Je leert in harmonie zijn met je eigen lichaam, je mag eten wat je hartje begeert, ontwikkelt een gezonde relatie met voedsel én je valt ook nog eens af. Ongelofelijk toch? Of wacht, want er is eigenlijk geen wetenschappelijke consensus dat intuïtief eten tot gewichtsverlies leidt. Je kan zelfs bijkomen door dit dieet te volgen, omdat je eet wat je lichaam nodig heeft. En dat is bij sommige mensen nu eenmaal meer of ander voedsel dan wat ze ervoor aten.

Je kan niet luisteren naar een lichaam dat in de war is.

Het kan dus zijn dat je persoonlijke fat set point (het gewicht dat jouw lichaam als ideaal beschouwt) hoger ligt dan je huidige gewicht, en je dus aankomt. Gewicht verliezen wanneer je de filosofie adopteert kan volgens die logica ook, maar alleen als je meer weegt dan je fat set point. Dat verklaart waarom het niet werkt als afvalmethode.

Ook in de academische wereld heerst heel wat scepsis over de methode. ‘Het probleem met intuïtief eten, is dat men het nooit heeft uitgetest en pas dertig jaar later studies heeft uitgevoerd, waarvan te weinig aantoonden dat je van intuïtief eten afvalt’, vertelt Theo Niewold, professor Biosystemen aan de KU Leuven. ‘Ik vind dit eigenlijk weer een van de vele modediëten.’

Niet voor iedereen

De oprichters gaan ervan uit dat intuïtief eten voor iedereen werkt en het elk leven verbetert. Dat is niet noodzakelijk het geval. Als je lichaam uit balans is, is het moeilijk om de noden van je lichaam correct aan te voelen, waardoor je niet per se eet als je honger hebt of stopt als je verzadigd bent. Leptine is een hormoon dat geproduceerd wordt als je voldaan bent. Als je een overmaat aan vetweefsel hebt, kan dat de signalisatie van het hormoon ontsporen. De hersenen worden ongevoelig aan leptine omdat het aan de lopende band wordt geproduceerd. Je ontvangt het signaal ‘vol’ dus niet. Dat heet leptineresistentie. Je kan het vergelijken met het gewoon worden aan cafeïne.

Intuïtief eten is zeker een optie voor mensen die hormonaal in balans zijn. Als je niet in balans bent, moet je dat probleem eerst aanpakken voor je overstapt op een nieuwe manier van eten. Je kan immers niet luisteren naar een lichaam dat in de war is.

Langzaam

Gewicht verliezen is dus niet zo simpel als ‘naar je eigen lichaam luisteren’. Professor Niewold vertelt wat wel werkt: ‘De sleutel voor gezond en blijvend afvallen is voor mensen zeer teleurstellend. De verantwoorde stelregel is: je moet net zo langzaam afvallen als je bent aangekomen, anders kom je terecht in een nefaste cyclus. Je komt bedrogen uit, want het probleem ligt bij de hoeveelheid die je eet. Maar het is niet gemakkelijk, want de mens is een gewoontedier. Dat is een probleem waar je tegen moet opboksen.’

‘Mensen moeten hun eetpatroon aanpassen. Je moet het gewicht stap voor stap naar beneden halen zodat het haalbaar is. Dat doe je langzaamaan’, beaamt diëtiste Hélène Stuyck. ‘Patiënten die te grote porties eten, voorzie ik dan van gezonde tussendoortjes. Wetenschappelijke studies tonen aan dat tussendoortjes ervoor zorgen dat de hoofdmaaltijden kleiner worden. Natuurlijk blijft er ruimte voor ongezondere voeding zoals frietjes, maar met mate.’

Een intuïtieve eter zal enkel eten als reactie op hongergevoelens, waardoor ook zijn mentale welzijn een opkikker krijgt.

Zin, geen honger

Veel diëtisten moeten opboksen tegen verkeerde communicatie over mindful eten. Intuïtief eten draait namelijk om eten dat je lichaam nodig heeft en niet eten waar je zin in hebt. Deze cruciale boodschap gaat vaak verloren op de vele websites die de levensstijl promoten. Zo gaat het ook in de praktijk van Stuyck: ‘Als je zegt “ik luister naar mijn lichaam”, kan het zijn dat je alles begint te eten waar je zin in hebt. Dat geeft natuurlijk niet het gewenste resultaat. Zin hebben in een heel pak koekjes en die dan ook eten, zal niet voor gewichtsafname zorgen. Dat zijn veel suikers en vetten, wat niet gezond is. Ik geloof eerder in evenwichtige, gezonde voeding dan in intuïtief eten. Ik geef mijn patiënten een lijst met opties mee, waarvan enkele ongezondere keuzes. Zo maak je mensen duidelijk dat een uitzondering ook plaats heeft in een gezonde levensstijl.’

Intuïtief eten is in theorie een mooi idee, maar in de praktijk wordt het regelmatig fout toegepast. Het is een filosofie die je toelaat bewuster te eten. Wat eet je, waarom eet je het: het zijn vragen die je jezelf steeds moet stellen tot intuïtief eten inherent wordt aan je levensstijl. Een intuïtieve eter zal enkel eten als reactie op hongergevoelens, waardoor ook zijn mentale welzijn een opkikker krijgt. Het is dus geen wonderformule om te ‘eten waar je op dat moment zin in hebt’ en ondertussen nog eens gewicht verliezen. Geen afvaltrend, wel een levensstijl.