Instagram-kunst is populairder dan ooit: kan creativiteit ons verdriet verzachten?

Angst en kwetsbaarheid zijn hot topics op Instagram. Accounts met troostende quotes, illustraties en kunstwerken zijn zeker in lockdowntijden populairder dan ooit. Waar komt die hype vandaan? En kan Instagram een bezoek aan de psycholoog vervangen? ‘Kunst en creativiteit zijn ideale coping-strategieën.’

Op een doorsnee donderdagavond zie ik tijdens het bekijken van mijn Instagram-feed maar liefst vijf keer dezelfde afbeelding verschijnen. Op de foto in kwestie staat niets meer dan een zin: ‘Dat ik mij soms wat verloren voel’. Het handschrift is slordig, schuin en instant herkenbaar. Het werk is afkomstig van Rogier Roeters, een Nederlandse kunstenaar die hedendaagse taboes tot behapbare en deelbare kunstwerken verwerkt. Met succes. Op zijn account wist hij meer dan honderdduizend volgers te verzamelen die zijn tekeningen gretig liken, sharen en becommentariëren. Een post haalt gemiddeld zo’n 1.000 tot 3.000 likes. ‘Zijn illustraties zijn visueel aantrekkelijk en gaan tegelijkertijd over diepe emoties’, vertelt volger Jente (24) uit Gent. ‘Het is een mengvorm tussen kunst, memes en oprechtheid.’

Angst, onzekerheid en seksualiteit vormen de rode draad in zijn werk. ‘Ik vind seks gewoon heel interessant’, verduidelijkt de kunstenaar in Nederlands dagblad Het Parool. ‘Het schept verbinding, al zal de ander je nooit helemaal kennen.’ Online krijgt hij enorm veel reacties. ‘Soms heel ontroerende berichten en zelfs brieven van mensen die het zwaar hebben.’ Felien (23) uit Ieper deelt af en toe Rogier’s berichten. ‘Het is een manier om iets persoonlijks op een subtiele manier te vertellen. Dankzij die humor komt de kwetsbare boodschap achter zijn tekeningen minder hard aan.’

1.0rogierroetersInstagramhttps://www.instagram.com/rich658

View this post on Instagram

A post shared by Rogier Roeters Artworks (@rogierroeters)

Coping mechanisme

Het werk van Rogier Roeters is niet alleen in zijn soort. Er bestaat een heel scala aan troostende en herkenbare geïllustreerde Instagramaccounts. ‘De combinatie van woord en beeld is een krachtige manier om je gevoelens weer te geven’, vertelt klinisch psychologe Tina Depré. ‘Zo’n berichten roepen emoties op bij de kijkers en kunnen taboes doorbreken, zeker als het over angst, depressie of seksualiteit gaat.’

‘Kunst en creativiteit zijn ideale coping-strategieën om dingen te verwerken. Het delen van dat proces kan een heilzaam effect hebben op de maker én op de kijker’, vertelt Depré. ‘Instagram is een toegankelijk medium en de vele reacties op zo’n posts creëren een gevoel van verbondenheid tussen zowel de maker en het publiek, als tussen de volgers onderling.’

1.0kriebelsessiesInstagramhttps://www.instagram.com/rich658

View this post on Instagram

A post shared by Evangeline Agape | illustrator (@kriebelsessies)

Ook de Antwerpse Evangeline Agape combineert op haar Instagrampagina kriebelsessies feilloos illustraties en poëzie. Haar teksten gaan over emoties, mentale gezondheid en therapie. De posts beschrijven korte fragmenten van haar leven of gedachten waar ze mee worstelt. ‘In het begin vond ik het heel spannend om mijn mentale problemen met de wereld te delen, maar tot nu toe heb ik gelukkig alleen nog maar positieve reacties gehad.’ Ook haar werk is enorm populair. Veel mensen herkennen zich in de situatie en vinden troost in haar berichten. ‘Ik deel geen dingen die ik zelf nog niet heb verwerkt’, nuanceert Evangeline. ‘Rauwe emoties laat ik eerst even rusten, zo bescherm ik mezelf.’

Verbinding

De geruststellende en herkenbare posts zijn voor velen een aangename pauze tussen de nieuwsartikels of feelgoodfoto’s van vrienden. ‘Ik volg Morgan Harper Nichols op Instagram’, vertelt Nena (23) uit Brussel. ‘Ik vind haar illustraties en teksten esthetisch erg mooi, en vaak zijn ze exact wat ik op dat moment nodig heb. Het helpt me om te weten dat er nog mensen zijn die hetzelfde meemaken en voelen als ik.’

‘Mensen beseffen dat ze niet alleen zijn’, bevestigt psychologe Tina Depré. ‘Zo’n posts en de reacties erop kunnen zeker verbinding creëren. Zeker tijdens de coronacrisis is het een manier om geconnecteerd te blijven met de buitenwereld. Ons sociaal contact is erg verminderd, maar zo weten we dat andere mensen wel degelijk met dezelfde problemen worstelen.’ Een ander interessant project dat Depré aanhaalt is het Instagram-account Creative in Solitude, bedacht door theatermaakster Zoë Demoustier. Jongeren kunnen er via beeld en tekst hun ervaringen over de lockdown delen.

1.0creativeinsolitudeInstagramhttps://www.instagram.com/rich658

View this post on Instagram

A post shared by CREATIVEinSOLITUDE (@creativeinsolitude)

Eerste stap naar hulp

Kunnen zo’n berichten dan effectief ons mentaal welzijn verbeteren? Volgens Depré dragen ze zeker bij tot de bespreekbaarheid van mentale gezondheid. Bovendien kunnen ze een aanleiding zijn om gevoelige onderwerpen aan te halen in je naaste omgeving. ‘Het delen en bekijken van zo’n posts kunnen mensen aanzetten om te reflecteren over hoe zij dingen ervaren en om, indien nodig, hulp te zoeken.’

In de praktijk merkt Depré dat de stap naar professionele hulp nog altijd erg groot is. Vorig jaar startte ze daarom met eerstelijnspsychologische zorg (ELP), een initiatief van de Vlaamse overheid om mensen beter te ondersteunen. ‘Hier in België blijven mensen vaak tot vijftien jaar lang met dezelfde problemen zitten. Met ELP heeft iedereen jaarlijks recht op vier tot acht sessies bij de psycholoog. De bedoeling is om zo professionele hulp toegankelijker te maken.’

Evangeline vertelt dat haar account kriebelsessies ook voor zichzelf positieve veranderingen teweeg bracht. ‘Dankzij het online delen ben ik ook in het echte leven opener geworden over mijn mentale gezondheid. Hoe meer ik er op Instagram over praatte, hoe makkelijker het werd om het er ook met mijn vrienden en mijn omgeving over te hebben.’

‘De tekeningen zijn natuurlijk geen vervanging voor echte therapie’, voegt ze toe. ‘Wanneer je met een probleem zit zou het goed zijn om daar met iemand gespecialiseerd over te praten. Maar ik hoop wel dat het delen van mijn ervaringen de drempel verkleint, zodat mensen beseffen dat praten over mentale gezondheid niet beangstigend hoeft te zijn.’