Vrije Tribune
Hoe de feestdagen een uitdaging kunnen zijn voor mensen met ADHD of autisme: ‘Weg structuur, weg routine en weg voorspelbaarheid’
‘Alles wat ik als volwassenen met ADHD doorgaans doe om overprikkeling te vermijden, leg ik mijn kind zonder aarzeling op tijdens de feestdagen’, schrijft auteur en columnist Zarissa Windzak. Als moeder van twee neurodiverse kinderen zijn de feestdagen voor haar niet alleen een bron van rust en gezelligheid.
It’s the most wonderful time of the year. Het moment waarop de wereld je influistert: ‘Dit is jouw kans om te ontspannen, om samen met je gezin in alle rust te genieten van de feestdagen.’ Wie dat bedacht heeft, heeft vast nooit ‘parenting on steroids’ van dichtbij meegemaakt.
‘Parenting on steroids’ is de naam die ik heb bedacht voor de manier waarop ouders met ADHD hun kinderen met hetzelfde label opvoeden. In dit geval, mijn gezin van vier: waar drie van ons vrolijk stuiteren op de trampoline van neurodivergente diagnoses, terwijl één zich afvraagt hoe hij ongevraagd in deze emotionele achtbaan van hyperfocus en hyperchaos belandde. Niets aan onze opvoedingsstijl is demure noch mindful. Intens, chaotisch en tranen zou wellicht een betere beschrijving zijn. Niet per se in die volgorde, maar wel altijd met elkaar verbonden. In alle rust genieten van de feestdagen? De illusie wordt al doorprikt bij het woord rust.
Druk en opwinding
Terwijl veel mensen de opwinding van de feestdagen verwelkomen, kunnen kinderen en volwassenen met ADHD en/of autisme zich juist nog meer overweldigd voelen. Gedaan met de structuur, de voorspelbaarheid en de vaste routines. Allemaal vervangen door opwinding over het naderende sinterklaasfeest, het versieren van de kerstboom, kerstcadeautjes, familiebijeenkomsten en andere Pinterest-waardige gezinsactiviteiten. Oh, zei ik opwinding? Ik bedoel de zenuwslopende druk die begint vanaf het moment dat de goede man voet aan wal zet.
‘Maar volgend jaar zal anders zijn’, beloofde ik mezelf na de laatste kerst met meer meltdowns dan Chernobyl. Mijn zoon had tijdens een familiefeest in een overprikkelde opwelling zijn cadeau als een pro NFL-speler weggetrapt. Na de eerste kreten van verontwaardiging had ik hem vastgepind met de beruchte black mom death stare en beet ik met vastgeklemde tanden terug: ‘Manneke, als jij denkt dat een oude, witte man in een iets te grote jurk zich kapot heeft gewerkt voor deze cadeautjes, dan heb je het goed mis. Droog de tranen en bied je excuses aan. En meteen!’.
Eerlijk is eerlijk, ik was eerder beschaamd over hoe mijn falen om een ‘beleefd’ kind op te voeden zich ontvouwde in de familiale setting. De priemende ogen van oordeel en medelijden hadden al het begrip dat ik had moeten opbrengen weggevaagd. Want natúúrlijk was hij beleefd. Maar hij was ook overprikkeld, kreeg onbekende gerechten voorgeschoteld, werd omringd door drukte, moest blijven zitten tijdens het kerstdiner, kreeg een cadeau waar hij niet om had gevraagd en had amper ruimte om zijn emoties te reguleren.
‘Als moeder met ADHD had ik beter moeten weten’
Als moeder met ADHD zou ik beter moeten weten. De dingen die ik zelf zorgvuldig ontwijk om overprikkeling te voorkomen, legde ik mijn kind zonder aarzeling op. Hoe komt het dat ik niet hetzelfde mededogen en begrip kon opbrengen voor mijn kind als voor mezelf? In plaats van zijn gedrag te veroordelen, had ik moeten erkennen dat het precies reageerde zoals je van een kind met dezelfde uitdagingen mag verwachten. Maar de spijt was nog groter toen mijn zoon later die avond op mijn schoot kroop en voorzichtig vroeg of het nu ik of Sinterklaas was die de cadeautjes elk jaar bracht. ‘Volgend jaar zal het écht anders zijn’, beloofde ik mezelf weer plechtig.
Intussen weet ik dat rust voor ons gezin niet een warm dekentje, zachte kerstmuziek en een kop dampende chocolademelk is. Nee, bij ons betekent rust: iedereen in een hoekje met een scherm, koptelefoons op, en niemand die iets vraagt. En zelfs dat lukt maar vijf minuten, want: ‘Mama, waar is m’n oplader?’. Genieten van de feestdagen doen we vooral door het te behandelen als elke andere dag met onze vertrouwde routines. En het is misschien niet de Hallmark kerstfilm die iedereen wil zien, maar het is wat voor ons werkt.
Zarissa Windzak is auteur van inclusieve kinderboeken en eigenaar van Cargo Confetti, een platform dat onderbelichte thema’s in jeugdliteratuur naar voren brengt. Als moeder en vrouw met ADHD schrijft ze herkenbare en humorvolle columns over de ongeziene uitdagingen van neurodiversiteit, geïnspireerd door haar eigen ervaringen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier