Hoe anticonceptie een zaak van beide partners wordt: een oude methode in een modern jasje

Hoewel de pil in ons land nog altijd het meest gebruikte anticonceptiemiddel is, staat er een steeds groter wordende groep vrouwen (én mannen) op die de eens zo geprezen pillule d’or verwerpen. Gelukkig voor hen is dankzij de technologie vandaag een oude methode handiger dan ooit. Getest: de moderne temperatuurmethode.

Ondanks steeds luider wordend boegeroep op sociale media zweren vrouwen in de twintig nog steeds bij de klassieke anticonceptiepil. Een rondvraag tijdens een avondje op café levert in heel wat vriendengroepen wellicht een gelijkaardig resultaat op als dat uit een enquête van chemiereus Bayer : ongeveer driekwart van de vrouwen die anticonceptie gebruiken, ‘zit aan de pil’. Deze redactrice, jarenlang een trouwe pillenslikker, besliste daar niet meer aan mee te doen.

We schrijven april 2016 en ik zit voor een dokter die niet mijn vaste dokter is. Hij aanhoort mijn klachten over bijwerkingen van mijn pil met enige scepsis en op de vraag naar alternatieven, steekt hij van wal met hetzelfde praatje als tijdens de stoffige lessen seksuele opvoeding van jaren geleden. Voor antwoorden op dieper gaande vragen, haalt hij er zijn medische encyclopedie bij.

Of het kwam door de irritatie over de erg beperkte kennis van een dokter over iets wat zo belangrijk is voor vrouwen of door de weinig motiverende keuze tussen ernstige en minder ingrijpende bijwerkingen, weet ik niet meer, maar ik weet wel nog dat ik tijdens die afspraak besliste niet meer mee te doen. Ik stopte met mijn pil. Niet omdat mijn vriend en ik meteen kinderen wilden, wel omdat ik geen vrede meer wou nemen met de bijwerkingen (die zich zelfs bij mijn minipil manifesteerden) en omdat het dagelijks nemen van een pil die iets natuurlijks in je lichaam blokkeert, niet meer fijn voelde.

Eng

Elke dag medicatie slikken om ongeveer één vruchtbare week per maand tegen te gaan, leek hoe langer hoe meer absurd. Ik was dan ook blij toen ik vlak na het bewuste doktersbezoek online in aanraking kwam met een enthousiaste gebruikster van Lady-Comp. Dat is een computertje op zakformaat waarmee je elke ochtend je temperatuur meet en dat vervolgens berekent wanneer je vruchtbaar bent en wanneer niet, zodat je perfect weet wanneer je extra maatregelen moet nemen. De moderne variant van periodieke onthouding, quoi.

Die is wel een pak betrouwbaarder dan de oude versie die je kent uit horrorverhalen die de biologieleerkracht je tijdens de lessen seksuele opvoeding vertelde: de betrouwbaarheid van Lady-Comp bedraagt bij correct gebruik 99,3 procent. Dat houdt in dat, wanneer duizend vrouwen een jaar lang deze anticonceptiemethode gebruiken, er toch nog zeven zwanger zullen worden. Dat betrouwbaarheidspercentage doet sterk denken aan de cijfers van de pil, die tussen de 99,9 en 99,1 procent liggen.

Elke anticonceptiemethode heeft dan wel een bepaald faalpercentage en die van deze methode is niet (significant) groter dan die van de pil, maar toch is de stap om met iets als Lady-Comp te beginnen best eng om te zetten. Letterlijk niemand in mijn omgeving (om over die dokter maar te zwijgen) had eerder al over de methode gehoord en op algemene informatiewebsites over anticonceptie wordt er niet of amper over gerept. Daarbij zit het idee dat de pil het enige volledig betrouwbare voorbehoedsmiddel is er diep ingebakken, ook bij mij toen. Ik moet dus zeker toegeven dat ik dit dan ook nooit gedurfd zou hebben zonder stabiele relatie of als het ooit hebben van kinderen volledig uitgesloten was.

Groeiend vertrouwen

Na het lezen van enkele studies, groeit het geloof in de methode echter en ik begin verwoed elke ochtend mijn temperatuur te meten. Het systeem leert je lichaam en de natuurlijke schommelingen in temperatuur steeds beter kennen en verdeelt aan de hand daarvan je maand in groene, rode en oranje dagen. Op groene dagen ben je onvruchtbaar en kan je onbeschermd je gang gaan, tijdens rode dagen heb je een extra voorbehoedsmiddel zoals een condoom nodig. Op de oranje dagen (die je vooral krijgt wanneer je het systeem nog niet zo lang gebruikt en in de periode rond rode dagen) kan het systeem geen uitsluitsel geven en gebruik je voor de zekerheid best nog extra bescherming.

Terwijl mijn collega’s al met een half oog op zoek gaan naar een vervanger voor tijdens mijn zwangerschapsverlof, krijg ik gaandeweg steeds meer groene dagen en durf ik die stilaan ook ten volle benutten. Tegelijk met mijn zelfvertrouwen, groeit echter ook de ergernis over het apparaat zelf, dat uit een ander tijdperk lijkt te komen.

Het scherm van de Lady-Comp is klein, de enige bedienknop is niet bepaald gebruiksvriendelijk, je kan je eigen gegevens niet raadplegen tenzij je verbindt met een (liefst oude) laptop (waarna je een abstract excel-bestand vol cijfertjes te zien krijgt, niet iets waar je meteen patronen in ontdekt) en de wekker die me eraan moet herinneren mijn temperatuur te nemen, roept nostalgische herinneringen op naar het gerinkel van mijn oude Nokia 32-10. Tijdens het klungelen met de instellingen bedenk ik meermaals hoe lang het toch al geleden is dat ik een handleiding nodig had om een elektronisch apparaat aan de praat te krijgen. Hoezeer de methode mij ook begint te liggen, dit apparaat (dat nochtans meer dan vierhonderd euro kost) hangt me algauw de keel uit.

Glooiende temperatuurcurves

Mijn ergernissen zijn echter niets vergeleken bij die van mijn vriend, en dus komt hij op een dag op de proppen met een waslijst aan alternatieven. Pas dan besef ik dat LadyComp helemaal geen patent heeft op deze moderne temperatuurmethode. Na nog enig onderzoek kiezen we voor Natural Cycles, een erg overzichtelijke en gebruiksvriendelijke app die je simpelweg op je smartphone zet. Ook hier is de betrouwbaarheid vergelijkbaar met populaire anticonceptiemethoden: vijf vrouwen op duizend worden zwanger bij juist gebruik. (Al ligt dat bij fout gebruik – onbeschermd seks hebben tijdens een groene dag of scenario’s als een gescheurd condoom – met zeven zwangerschappen op honderd wel hoger.)

Hierboven staat heel bewust ‘we kiezen’, want deze vorm van anticonceptie is echt iets dat je met zijn tweeën (of meer, wij oordelen niet) doet. Toegegeven, de vrouw is diegene die ’s morgens in bed een minuutje van haar tijd moet opofferen aan het meten van haar temperatuur, maar verder ben je wel samen verantwoordelijk om te weten ‘wat voor dag’ het is en eventueel bijkomende bescherming te gebruiken. Dat maakt het hele systeem nog interessanter, want eindelijk wordt anticonceptie geen zaak meer van de vrouw alleen. Zelfs als je (seks)partner nooit een blik werpt op de app, zal hij leren hoe een natuurlijk werkend vrouwenlichaam en de menstruele cyclus in elkaar zit omdat er nu eenmaal geregeld condooms bovengehaald moeten worden.

Nog even terug naar Natural Cycles zelf, want die app is te fijn om zo snel over te gaan. Anders dan met Lady-Comp moet je hier een aparte thermometer (die je krijgt wanneer je een jaarabonnement neemt) gebruiken en je temperatuur handmatig invullen in de app op je gsm. Ook fijn is dat je veel meer nuttige data kan ingeven dan bij Lady-Comp: je kan bijvoorbeeld ovulatietesten doen (waardoor het systeem exact weet wanneer je eisprong is) en ook spotting ingeven, wat relevante informatie voor je vruchtbaarheid kan opleveren. Hier geen halfslachtige ‘oranje dagen’: is het algoritme niet helemaal zeker, dan is het rood. Safety first. Daarbij kan je je eigen statistieken gemakkelijk raadplegen en zie je met een klik wanneer je volgende menstruatie zal beginnen. Ten slotte krijg je regelmatig leuke meldingen – drie hoeraatjes voor mijn erg consistente luteale fase! Oh, en: ik ben gedurende een jaar niet zwanger geworden, dat ook.

Ik kan natuurlijk wel schrijven dat deze methode prima is, maar wat denken specialisten ervan? We vroegen het aan Prof. Petra De Sutter, hoofd reproductieve geneeskunde in het Universitair Ziekenhuis Gent, en Katrien Vermeire, beleidsmedewerker preventie ongeplande zwangerschap bij Sensoa.

Prof. Petra De Sutter:

‘Alle methoden die gebaseerd zijn op periodieke onthouding (ook met moderne technologie) hebben intrinsiek een hogere kans om te falen dan de pil of spiraaltje. Dat is geen probleem bij mensen in een vaste relatie waar een zwangerschap nog wel mag, maar je kan dus niet stellen dat we met z’n allen best stoppen met de pil of het spiraaltje en deze methode moeten gaan toepassen. Het aantal ongewenste zwangerschappen zou erg snel toenemen. Bij gemotiveerd en correct gebruik waar falen geen ramp is, leveren deze methoden dus geen probleem op en zijn ze allicht te verkiezen boven andere methoden.

Er is natuurlijk het verschil tussen correct en niet correct gebruik. Als vrouwen vergeten hun pil in te nemen, kan een eisprong optreden en een zwangerschap volgen. De werkelijke Pearl index ligt dus veel hoger dan de theoretische (die wordt berekend bij correct gebruik). Bij een spiraaltje is dat niet zo, want daar moet je niet meer aan denken eenmaal het geplaatst is. Ook Natural Cycles zal het nog minder goed doen als mensen de methode fout gebruiken. Je moet dus de vergelijking maken bij ‘best mogelijk gebruik’.

Samengevat: er blijft wel nog een plaats voor de pil of spiraaltje voor jongere vrouwen, als de kans op zwangerschap echt zo laag mogelijk moet zijn. Waar het fout loopt, is dat de pil vaak zonder veel uitleg en onnodig wordt voorgeschreven. Het is dus (zoals steeds) een genuanceerd verhaal.’

Katrien Vermeire:

Is deze methode betrouwbaar om een ongewenste zwangerschap te voorkomen?

‘Elk lichaam is anders. Daarbij is het ook een methode die een groot engagement vraagt. Naar jongeren toe vinden wij dit daarom niet zo geschikt. Nu, via onze anticonceptiewijzer kan je wel terechtkomen bij natuurlijke methoden, bijvoorbeeld als je aangeeft geen hormonale anticonceptie te willen gebruiken.’

Toch staat er ook op jullie website niet veel informatie over de moderne versie van de temperatuurmethode.

‘Dat is een bewuste keuze geweest. Er bestaan heel veel verschillende methodes, dus die kunnen we onmogelijk allemaal bespreken. Daarbij missen we nog grote betrouwbaarheidsonderzoeken. Er zijn natuurlijk wel studies gedaan met goede resultaten, maar die zijn niet altijd even grootschalig en op dezelfde populatie gebeurd. Bij natuurlijke methoden wordt vaak ook getest op koppels die eerst een cursus hebben gevolgd; bij alledaags gebruik moet je het zonder een opleiding doen.’