Vroedvrouw en oprichter van Samen voor Respectvolle Geboorte Sophie Van Cauwelaert blijft na het lezen van een rapport over keizersneden in België achter met heel wat vragen. ‘We mogen gerust kritischer zijn over de ‘medische indicaties’ die naar een keizersnede leiden.’
Recent verscheen het auditrapport van het RIZIV over keizersneden in ons land. Die gebeurde omdat het aantal keizersneden wereldwijd in de lift zitten, terwijl er ook een aantal nadelen aan de ingreep hangen. De Wereldgezondheidsorganisatie ziet wereldwijd dat ongeveer een op vijf geboortes via een keizersnede plaatsvindt. De onderzoekers van die instelling stellen zich de vraag of hier wel altijd een medische noodzaak voor is. Daar heb ik zelf ook sterk mijn twijfels bij, zeker in onze Vlaamse context.
Hier komt maar liefst 22% van de kinderen ter wereld met behulp van de levensreddende interventie. Ongeveer de helft daarvan (11,8%) was vooraf gepland. Bij de andere helft was het de bedoeling om vaginaal te bevallen, maar werd er gaandeweg toch gekozen voor de buik-uitgang. Daar ziet het RIZIV in zijn rapport maar weinig graten in, want, zo kopt het rapport: keizersneden in Vlaanderen gebeuren bijna altijd om medische redenen. Daarom bestempelt het rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering de stijging van Vlaamse keizersneden als ‘niet zorgwekkend’. Dat lijkt mij weinig kritisch. Ik stel mij immers een aantal vragen bij de legitimiteit van de opgegeven medische indicaties.
Jawel, de toename van het aantal keizersneden is wél zorgwekkend
Een keizersnede is een zware buikoperatie. De geboorte zelf gaat een stuk sneller dan een gemiddelde vaginale bevalling, maar de hersteltijd achteraf is langer en zwaarder voor de moeder. Ook de baby heeft een andere ervaring en maakt qua immuunsysteem een minder sterke start. Bovendien zijn er ook implicaties naar volgende zwangerschappen toe. Na een keizersnede heeft een vrouw een litteken op haar baarmoeder en zijn verklevingen mogelijk. Bevallen met een keizersnede is dus zeker geen gemakkelijkheidsoptie voor moeder en kind. Daarom is het belangrijk dat die enkel gebeurt als er een goed onderbouwde reden voor is én als de moeder er een geïnformeerde beslissing voor maakt.
Betwistbare ‘medische indicaties’
Ik betwijfel of er vandaag bij elke Vlaamse keizersnede aan die twee voorwaarden voldaan wordt. Laten we eens nader bekijken waarom de ingreep vandaag vaak gebeurt.
De meest voorkomende reden voor een keizersnede is volgens de RIZIV een eerdere keizersnede. Dat staat in het rapport te lezen alsof een eerste ingreep automatisch naar een nieuwe leidt bij een tweede zwangerschap, maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Vaak is er wél de mogelijkheid om vaginaal te bevallen bij een volgende geboorte. Uiteraard is dat afhankelijk van de reden van die eerste keizersnede: als je een vervormd bekken hebt, blijft dat probleem natuurlijk hetzelfde bij een volgende geboorte, maar als de oorzaak toen lag bij je kindje, dan is een vaginale bevalling niet per se uitgesloten.
Toch bevalt nog geen dertig procent van de moeders die in hun voorgeschiedenis al een keizersnede meemaakten voor een volgend kind langs de natuurlijke weg. Dan gaan bij mij de alarmbellen af. Kregen ze wel allemaal gedegen informatie om een weloverwogen beslissing te maken? Dé reden tot bezorgdheid is telkens het risico dat de baarmoeder scheurt op de plaats van het eerder litteken. Een scheur is een ernstige complicatie voor moeder en baby: wanneer dit zich voordoet, overlijdt 8,7% van de kindjes en 16,8% komt in slechte toestand ter wereld. Je moet dus snel kunnen ingrijpen als dit zich voordoet. Langs de andere kant is de kans op zo’n scheurend litteken laag: die bedraagt ongeveer 0,2% bij een spontane bevalling en 1 tot 1,5% bij een ingeleide bevalling. Pas met deze informatie voorhanden en met kennis van de risico’s en complicaties bij een keizersnede, kunnen ouders een geïnformeerde beslissing maken.
De tweede veelvoorkomende reden voor een keizersnede is een baby in stuitligging, ofwel een baby die met zijn poep naar beneden ligt. Ook deze kleintjes kunnen vaginaal ter wereld komen. Het vraagt alleen vaardige zorgverleners met de nodige ervaring. Daar loopt het fout. Veel gynaecologen ontbreken deze vaardigheden en hebben daarom ook weinig ervaring opgedaan in het begeleiden van stuitbevallingen. Gelukkig zijn er ook gynaecologen die zich hier wel in specialiseren, maar een vaginale stuitbevalling zou voor àlle ouders een optie moeten zijn, niet enkel voor diegenen die het geluk hebben om bij zo’n gespecialiseerde gynaecoloog terecht te komen. In plaats van meteen een keizersnede in te plannen, zouden de andere gynaecologen daarom moeders met een baby in stuitligging moeten doorverwijzen naar hun gespecialiseerde collega’s of zichzelf bijscholen. Ook bij een bevalling die afwijkt van de norm zijn er opties, en die zouden steeds eerlijk gepresenteerd moeten worden.
Verder heb ik ook mijn vragen bij de ongeplande keizersneden. Onze geboortezorg is erg gemedicaliseerd. Al die interventies kennen hun eigen risico’s. Zo worden ongeveer een op vier bevallingen ingeleid en worden er regelmatig weeënstimulerende middelen toegediend. Dat levert een bevalling op die pittiger is voor mama en baby dan een met spontane weeën. Dat kan aanleiding geven tot een minder goede medische toestand, die dan kan leiden tot een keizersnede. Op dat moment is een keizersnede onmisbaar, maar was die medicatie in de eerste plaats wel nodig? Was het nodig om dit risico te nemen? Het antwoord zal soms zeker ja zijn, maar lang niet altijd. Mijn stokpaardje blijft hetzelfde: werden de ouders voldoende mee betrokken in het beslissingsproces?
‘Niet vorderende ontsluiting’ is ten slotte ook een veel voorkomende aanleiding om over te gaan tot een keizersnede. Als het geboorteproces te lang aansleept en moeder of baby het niet meer kunnen dragen, is het met een keizersnede natuurlijk veel sneller achter de rug. Maar enkel op de klok kijken vind ik echter geen gedegen ‘medische indicatie’. Een natuurlijk proces laat zich niet in hokjes duwen. Een snelle bevalling is voor velen een droomscenario, maar dat betekent niet dat een lange bevalling ook altijd medisch problematisch is. Jammer genoeg heerst er in een ziekenhuis – tenslotte een bedrijf dat naast puur medische interesses nog andere belangen heeft – vaak ongeduld. Hoe efficiënter alles verloopt, hoe voordeliger.
Keizersnede op vraag
Keizersneden op vraag van de zwangere komen volgens de audit niet vaak voor. De auteurs ervan stellen zich er de vraag bij of er op deze wens mag worden ingegaan. Daarmee gaan ze volkomen voorbij aan het feit dat niet enkel medische indicaties legitiem kunnen zijn om over te gaan tot een keizersnede. Ook de psychosociale veiligheid van een zwangere is belangrijk tijdens de bevalling. Als een zwangere bijvoorbeeld getraumatiseerd is na seksueel geweld en het vooruitzicht van een vaginale bevalling haar veel stress bezorgt, is dit ook een geldige reden voor een keizersnede. Je bent als zwangere niet zomaar een omhulsel van het kind.
Mentaal welzijn is in het bevallingsproces en als kersverse ouder ontzettend belangrijk. Je moet nog in staat zijn om dat kindje te verzorgen eenmaal het geboren is. Een traumatische bevalling verhoogt de kans op psychisch lijden in de kraamperiode, wat de hechting tussen de kersverse ouders en de baby kan verstoren, en ook na die eerste babyperiode kan de verwerking van een traumatische bevalling langer aanslepen. Het is daarom belangrijk om deze vragen serieus te nemen. Gezondheidszorg zou, naast het fysiek welzijn, ook steeds het mentaal welzijn moeten meenemen.
Kan het wat kritischer alsjeblieft?
Hoewel een keizersnede een fantastische oplossing is in noodsituaties en we heel dankbaar mogen zijn dat het nu zo veilig kan verlopen, is de ingreep niet zomaar een alternatief op een vaginale bevalling. Daarvoor heeft ze te veel gevolgen op korte en lange termijn. Meer keizersneden dan noodzakelijk komt dan ook noch moeder, noch kind, noch samenleving ten goede. Het is dus terecht dat gezondheidsinstellingen het aantal keizersneden opvolgt.
Daarbij mogen we wel gerust wat kritischer zijn over de ‘medische indicaties’ die naar de ingreep leiden. De evolutie van de proportie keizersneden zal pas niet problematisch zijn als alle keizersneden gebeuren na goede onderbouwing en met geïnformeerde toestemming van de ouders.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier